Το σχέδιο για by-pass στον Βόσπορο μέσω των ελληνικών σιδηροδρόμων

Σε ορίζοντα πέντε έως δέκα ετών είναι πια ορατό το πακέτο των μεγάλων σιδηροδρομικών έργων, ύψους 4 δισ. ευρώ, που πριν το δυστύχημα των Τεμπών ήταν το next big thing για τις ελληνικές ράγες. Οι μεγάλες πληγές που άφησαν το δυστύχημα και οι βιβλικές καταστροφές του Ντάνιελ, σε συνδυασμό με τον περιορισμό των εμπορευματικών διαύλων εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, μετατόπισαν το κέντρο βάρους. Η αναζήτηση νέων διεξόδων για τα εμπορεύματα και τα ουκρανικά σιτηρά, στρέφει τις χρηματοδοτήσεις προς ανατολάς.

Η αναβάθμιση της ανατολικής σιδηροδρομικής Εγνατίας μπαίνει σε προτεραιότητα, ώστε να συνδέσει τα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας με τρία λιμάνια της Βουλγαρίας μέχρι τον Δούναβη. Η αναβίωση του φιλόδοξου πρότζεκτ της Παράκαμψης Βοσπόρου, με την «επιβίβαση» και της Ρουμανίας στον σχεδιασμό είναι η τελευταία ίσως ευκαιρία για τη χώρα μας να αναδειχθεί σε εμπορευματικό κόμβο της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Μπόνους αποτελεί η ένταξη του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης στους ευρωπαϊκούς διαδρόμους, που εκτιμάται ότι θα προσελκύσει περί το 10% της εμπορευματικής κίνησης των Στενών.

Στο επενδυτικό σχέδιο του νέου ΟΣΕ, συνολικού ύψους που ξεπερνά τα 4,6 δισ. ευρώ σε ορίζοντα δεκαετίας, τα έργα που θα βάλουν στις ράγες το πρότζεκτ της Ανατολικής Εγνατίας είναι και τα μόνα για τα οποία κινούνται πραγματικά τα γρανάζια. Το κενό στη χρηματοδότηση έχει φέρει μεγάλες καθυστερήσεις στους έξι διαγωνισμούς της ΕΡΓΟΣΕ, που ξεκίνησαν με τυμπανοκρουσίες στα τέλη του 2021, αλλά έχουν φρενάρει.

Η σύνδεση του Προαστιακού με το λιμάνι της Ραφήνας, που αποτελεί ένα από τα έξι έργα του ανταγωνιστικού διαλόγου, ύψους 309 εκατ. ευρώ, μετατέθηκε στο 10ετές πλάνο του νέου οργανισμού, που θα ονομάζεται «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος». Θολό είναι επίσης το τοπίο για την ένωση του νέου λιμένα της Πάτρας με το σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο, προϋπολογισμού 477 εκατ. ευρώ. Η αδυναμία να συγκλίνουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, κεντρικοί και τοπικοί, φορείς σε μία ρεαλιστική τεχνική λύση δυσχεραίνει την εξασφάλιση πόρων.

Παράκαμψη για εμπορεύματα 650 εκατ. ευρώ

Οι αποκλεισμένες εμπορικές οδοί στη Μαύρη Θάλασσα και οι γεωπολιτικές αναταραχές στη νοτιοανατολική Μεσόγειο έχουν αναθερμάνει το ενδιαφέρον για το Sea2Sea. Το εγχείρημα, που ξεκίνησε ως ελληνοβουλγαρική συμμαχία θα διαμορφώσει έναν πολυτροπικό εμπορευματικό διάδρομο, που θα συνδέσει τα λιμάνια Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης με τα λιμάνια σε Μπουργκάς, Βάρνα, Ρούσσε σε Μαύρη Θάλασσα και Δούναβη.

Ο νέος διάδρομος, που το ελληνικό του τμήμα συμπίπτει με την ανατολική σιδηροδρομική Εγνατία από την Κεντρική Μακεδονία ως τον Έβρο, θα βγάλει στα εμπορεύματα εισιτήριο ώστε να παρακάμπτουν τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλλια. Εκτιμάται πως θα διακινείται ετησίως φορτίο αξίας 650 εκατομμυρίων ευρώ από τη Βόρεια Ελλάδα ως τα ρουμανικά σύνορα.

Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει με διάφορες ταχύτητες το δικό της «μερίδιο» σιδηροδρομικών έργων που θα ενώσουν με σύγχρονες ράγες τα λιμάνια με το τρένο. Οι δύο μεγάλοι διαγωνισμοί της ΕΡΓΟΣΕ για την κατασκευή νέας γραμμής στο τμήμα Θεσσαλονίκη – Τοξότες, ύψους 1,68 δισ. ευρώ, και αναβάθμισης της υφιστάμενης γραμμής με σηματοδότηση, ETCS και ηλεκτροκίνηση στο τμήμα Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο, ύψους 1,07 δισ. ευρώ, έχουν περάσει στη β’ φάση.

Στην πρώτη φάση συμμετείχαν όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι: ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ - Intrakat, Άκτωρ-Μυτιληναίος, Άβαξ-Alstom. Σημειώνεται πως η κατασκευή της νέας σιδηροδρομικής γραμμής, μήκους 206 χλμ., θα μειώσει τη διαδρομή Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρούπολης κατά τουλάχιστον 3 ώρες.

Επί του παρόντος, ενταγμένο με 212 εκατ. ευρώ στο CEF I είναι το τελικό τμήμα του Θεσσαλονίκη – Τοξότες από Νέα Καρβάλη ως Τοξότες Ξάνθης, οπότε μένει η έγκριση της χρηματοδότησης για τα υπόλοιπα τμήματα. Αντίστοιχα, για να επιτευχθεί χρηματοδότηση από το CEF II, το Αλεξανδρούπολη-Ορμένιο έχει «σπάσει» σε δύο υποτμήματα. Δεδομένων των περιορισμένων πόρων του CEF, που μοιράζονται ανταγωνιστικά, καλύπτοντας το 50% των έργων, αναζητείται μίγμα εργαλείων χρηματοδότησης.

Σε αυτή την κατεύθυνση, επιχειρείται η εξασφάλιση χρηματοδότησης στο πλαίσιο του φακέλου Στρατιωτικής Κινητικότητας του CEF II, για την ανακατασκευή και πιστοποίηση παλαιών γεφυρών στο τμήμα Στρυμώνας – Τοξότες – Αλεξανδρούπολη. Ο προϋπολογισμός εκτιμάται σε 50 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και η συμβολή του CEF II αναμένεται στο 50%.

Για τη σύνδεση του 6^ου Προβλήτα του λιμανιού της Θεσσαλονίκης με το τρένο και την ανάπτυξη του προαστιακού Δυτικής Θεσσαλονίκης, προϋπολογισμού 53,5 εκατ. ευρώ, που είναι στον σχεδιασμό 5ετίας, οι πόροι έχουν κλειδώσει στο ΕΣΠΑ 2021-2027. Ο πλήρης εκσυγχρονισμός πάντως της ανατολικής Εγνατίας προβλέπεται στη δεκαετία με δύο έργα στο τμήμα Στρυμώνα – Αλεξανδρούπολης, συνολικού προϋπολογισμού 340 εκατ. ευρώ.

Οι τρεις άξονες δράσης

Οι οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις Ελλάδας Βουλγαρίας είναι από τον περασμένο Οκτώβριο, οπότε επανενεργοποιήθηκε το πρότζεκτ με τη συμμετοχή μάλιστα και της Ρουμανίας, είναι στο μόνιμο «μενού» των συχνών συναντήσεων του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Βούλγαρο ομόλογό του Νικολάι Ντένκοφ. Σε συνέχεια, δε, της πρόσφατης επίσκεψης του δεύτερου στην Αθήνα, χθες ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Χρήστος Σταϊκούρας είχε συνάντηση στη Βουλγαρία με τους υπουργούς Οικονομικών, Μεταφορών & Επικοινωνιών, Περιφερειακής Ανάπτυξης & Δημοσίων Έργων.

Στα επόμενα βήματα, Ελλάδα – Βουλγαρία – Ρουμανία αναμένεται να υπογράψουν ένα Μνημόνιο Κατανόησης, που θα συντάξει μία τριμερής task force με επικεφαλής τους αρμόδιους Υπουργούς. Θέμα του MoU θα είναι η χρηματοδότηση, ανάπτυξη, κατασκευή και διαχείριση ενός διάδρομος πολυτροπικών μεταφορών μεταξύ των τριών χωρών.