Ελάφρυνση χρέους στην Ελλάδα μέσα από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης

Στην τελική ευθεία εισέρχονται οι προετοιμασίες για την εκκίνηση της λειτουργίας του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και βρίσκεται σε εξέλιξη μια συζήτηση αρκετά κρίσιμη, ιδιαίτερα για τις χώρες με μεγάλο χρέος, όπως η Ελλάδα: το ερώτημα είναι αν τα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης θα μετρούν στον υπολογισμό του δημόσιου χρέους, προκαλώντας μια σημαντική διόγκωσή του. Επιπλέον, ποια θα είναι για τα κράτη μέλη η επίδραση στις δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους, κάτι που έχει πολύ μεγάλη σημασία για την Ελλάδα και για τους υπολογισμούς που γίνονται για τη βιωσιμότητα του χρέους.

Μετά τη χθεσινή συνεδρίαση του συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε. (Ecofin), ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόφσκις, έδωσε απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, από τις οποίες συνάγεται το συμπέρασμα ότι η διόγκωση του χρέους είναι αναπόφευκτη, αλλά για τις χώρες, όπως η Ελλάδα, που δεν δανείζονται με αρνητικό επιτόκιο, θα υπάρξει μια πολύ σημαντική ελάφρυνση, καθώς η Κομισιόν εκτιμά ότι θα μπορέσει να δανεισθεί για το Ταμείο Ανάκαμψης με αρνητικό επιτόκιο και να περάσει το όφελος στα κράτη μέλη.

Ειδικότερα, από τις απαντήσεις που έδωσε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν προκύπτουν τρία βασικά συμπεράσματα:

1. Η πρόταση που έχει πέσει στο τραπέζι από ορισμένες χώρες, με πρώτη την Ιταλία, για την εξαίρεση των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης από τον υπολογισμό του δημόσιου χρέους, δεν μπορεί να συζητηθεί. Όπως ανέφερε ο Ντομπρόφσκις, τα δάνεια αυτά αποτελούν χρέος των κρατών και δεν μπορούν παρά να εγγράφονται στο δημόσιο χρέος στο σύνολό τους, αλλιώς θα δημιουργηθεί αβεβαιότητα στις αγορές.
2. Ταυτόχρονα, όμως, πρόκειται για δάνεια που θα έχουν πολύ χαμηλό κόστος και θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη που δεν απολαμβάνουν ήδη αρνητικά επιτόκια δανεισμού να έχουν σημαντικό όφελος. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν προέβλεψε ότι τα δάνεια που θα αρχίσει να λαμβάνει η Επιτροπή από την αγορά ομολόγων από το καλοκαίρι και μετά, για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης, θα έχουν αρνητικό επιτόκιο. Ανέφερε το παράδειγμα των δανείων για το πρόγραμμα SURE, μέσω του οποίου η Ε.Ε. υποστηρίζει προγράμματα των κρατών μελών για στήριξη εργαζομένων (στην Ελλάδα πληρώνονται από το SURE οι αποδοχές εργαζομένων σε αναστολή σύμβασης ή σε καθεστώς μερικής απασχόλησης). Η τελευταία έκδοση ομολόγων της Ε.Ε. για το πρόγραμμα SURE είχε επιτόκιο -0,497% για επταετή διάρκεια χρέους, κάτι που σημαίνει ότι τα κράτη, για κάθε 105 ευρώ δανείου που θα λάβουν, θα επιστρέψουν 100 ευρώ και τελικά θα βγουν κερδισμένα.
3. Σε ό,τι αφορά τη μεταχείριση που θα έχουν αυτά τα δάνεια όταν η Κομισιόν θα προχωρά στους τακτικούς δημοσιονομικούς ελέγχους, που προβλέπονται από το -προσωρινά ανενεργό- Σύμφωνο Σταθερότητας, ο Ντομπρόφσκις άφησε ανοικτό ένα «παράθυρο» για «εκπτώσεις». Όπως είπε, εξετάζεται πρόταση που έχει διατυπώσει το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο να μην υπολογίζονται στο χρέος τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης για το σκοπό αυτών των ελέγχων. Αυτό θα σήμαινε ότι δεν βρίσκονταν τα κράτη μόνο εξαιτίας αυτών των δανείων υπό την πίεση να λάβουν πρόσθετα μέτρα λιτότητας για τη μείωση του χρέους τους, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για χώρες όπως η Ιταλία, αλλά και η Ελλάδα.

Τα οφέλη για την Ελλάδα

Με βάση τα παραπάνω, η Ελλάδα θα έχει μια σημαντική ελάφρυνση χρέους μέσα από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, αν υποτεθεί ότι θα υποκαταστήσουν άλλα δάνεια που θα λάμβανε η χώρα με θετικό επιτόκιο. Στην Ελλάδα θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης συνολικά 32 δισ. ευρώ την περίοδο 2021-2026. Το μεγαλύτερο μέρος θα είναι επιδοτήσεις, οι οποίες δεν εγγράφονται στο χρέος, ύψους 19,3 δισ. ευρώ και τα υπόλοιπα 12,7 δισ. ευρώ θα διατεθούν στη χώρα ως δάνεια. Από αυτά τα δάνεια το δημόσιο χρέος θα επιβαρυνθεί αρκετά, καθώς αντιστοιχούν σχεδόν σε 7 μονάδες του ΑΕΠ του 2019.

Όμως, πρόκειται για δάνεια από τα οποία όχι μόνο δεν θα επιβαρυνθεί η χώρα με δαπάνες τόκων, αλλά θα έχει κέρδος. Αν υποτεθεί ότι θα δοθούν με το αρνητικό επιτόκιο των δανείων του SURE, στο οποίο αναφέρθηκε ο Ντομπρόφσκις, η Ελλάδα θα δανεισθεί 12,7 δισ. ευρώ και θα επιστρέψει 12,1 δισ. ευρώ, κερδίζοντας περίπου 600 εκατ. ευρώ.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτό που μετράει περισσότερο είναι η παραγωγική αξιοποίηση αυτών των χρηματοδοτήσεων, ώστε η αύξηση του χρέους που θα καταγραφεί να αντισταθμισθεί από την αναβάθμιση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Όπως έχει τονίσει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θόδωρος Σκυλακάκης, στόχος της κυβέρνησης είναι τα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης «να πάνε αποκλειστικά για να χρηματοδοτήσουν ιδιωτικές επενδύσεις, πολλαπλασιάζοντας τις επενδυτικές δυνατότητες της χώρας και καλύπτοντας το επενδυτικό κενό».