Φαινόμενο... «Μύκονος» στον πληθωρισμό: Στα ύψη οι τιμές των υπηρεσιών

Κάτι σαν... "Mykonos effect" παρατηρείται όλο και εντονότερα στον τομέα των υπηρεσιών της ελληνικής οικονομίας, καθώς το χρήμα από τον τουρισμό ρέει άφθονο σε πολλές περιοχές της χώρας και συμβάλλει στην έντονα ανοδική πορεία των τιμών σε ξενοδοχεία, καφέ και εστιατόρια, σε συνδυασμό βέβαια και με την αρκετά ισχυρή εγχώρια καταναλωτική ζήτηση για υπηρεσίες.

Όπως τονίζει στο BD ο επικεφαλής της διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας, Νίκος Μαγγίνας, έχει πλέον αλλάξει το μείγμα του πληθωρισμού, καθώς εξασθενούν οι πιέσεις από την ενέργεια και τα τρόφιμα, ενώ φέτος αναδεικνύονται οι υπηρεσίες ως κυριότερη πηγή ανοδικής πίεσης στο επίπεδο των τιμών.

Σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάλυση που δημοσίευσε χθες η Εθνική Τράπεζα, οι αριθμοί καταδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το πρώτο τετράμηνο του 2024, η συμβολή στον τιμάριθμο (Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή) από τον τομέα των υπηρεσιών ήταν 1,7 μονάδες και αντιστοιχούσε σε περισσότερη από τη μισή μεταβολή του πληθωρισμού (3,2%).

Την ίδια περίοδο, τα τρόφιμα (χωρίς το ελαιόλαδο που βρίσκεται σταθερά σε επίπεδα τιμής ρεκόρ) συνέβαλαν κατά 0,8 μονάδες, το ελαιόλαδο κατά 0,6, η ενέργεια είχε αρνητική συμβολή (-0,2%) και τα άλλα αγαθά κατά 0,4 μονάδες.

Σημειώνεται ότι και το 2022 - 2023 οι υπηρεσίες είχαν αρκετά σημαντική συμβολή στον πληθωρισμό, με 1,8 και 2 μονάδες, αντίστοιχα, όμως η αποκλιμάκωση του ρυθμού αύξησης των τιμών στις υπηρεσίες είναι πολύ αργή, την ώρα που σε άλλες κατηγορίες καταγράφεται σημαντική κάμψη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η Εθνική, «ο πληθωρισμός στις υπηρεσίες (εξαιρουμένου του ηλεκτρισμού) κυμάνθηκε στο 3,7% ετησίως τον Απρίλιο και στο 3,6% το 1ο τρίμηνο του έτους, από 3,8% το 2023 και 2,4% το 2022. Η δυναμική αυτή είναι ισχυρότερη σε τομείς που σχετίζονται με τον τουρισμό (εστίαση, διαμονή, μεταφορές) ή απευθύνονται σε νοικοκυριά υψηλότερης αγοραστικής δύναμης (ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης, υπηρεσίες αναψυχής και άλλες πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες).

Η ετήσια μεταβολή στις τιμές εστίασης επιταχύνθηκε στο +5,2% ετησίως τον Απρίλιο, στα ξενοδοχεία στο +7,3% και στις αεροπορικές μεταφορές στο +15,1%, με τις τρεις αυτές κατηγορίες να προσθέτουν 0,8 π.μ. στην ετήσια αύξηση του ΔΤΚ τον ίδιο μήνα.

Ως εκ τούτου, οι ανατιμήσεις στις υπηρεσίες ερμηνεύουν πλέον τα ¾ της αύξησης του δομικού πληθωρισμού στην Ελλάδα − που εξαιρεί τρόφιμα, ποτά και ενέργεια και ο οποίος ανήλθε στο +3,0% ετησίως το 4μηνο του 2024 (+2,9% ετησίως τον Απρίλιο)».

Η συνεισφορά στον ΕνΔΤΚ

Το πρόβλημα, ασφαλώς, δεν είναι μόνο ελληνικό. Κατ' επανάληψη η Κριστίν Λαγκάρντ έχει τονίσει ότι η ΕΚΤ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στις τιμές των υπηρεσιών της ευρωζώνης και θα τις λάβει πολύ σοβαρά υπόψη όταν κληθεί, τον Ιούνιο, να αποφασίσει για την πρώτη μείωση των επιτοκίων.

Η ακαμψία του πληθωρισμού στις υπηρεσίες τους πρώτους μήνες του 2024 συνδέεται ασφαλώς με τις μεγάλες ροές χρήματος από ξένους επισκέπτες, που πλησίασαν τα 1 δισ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, την περίοδο Ιανουαρίου - Μαρτίου 2024, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις εμφάνισαν αύξηση κατά 28,2% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 και διαμορφώθηκαν στα 942,0 εκατ. ευρώ.

Ισχυρή ζήτηση για υπηρεσίες

Όπως επισημαίνει η Εθνική στην ανάλυσή της, η ζήτηση που κρατά ψηλά τις τιμές των υπηρεσιών στην Ελλάδα προέρχεται όχι μόνο από τους Έλληνες καταναλωτές, αλλά με όλο και μεγαλύτερη ένταση από τους ξένους επισκέπτες. Ειδικότερα,

• Η αυξημένη ζήτηση διοχετεύεται κυρίως προς τις υπηρεσίες – γεγονός που παρατηρείται και διεθνώς από το 2023– αλλά έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία, καθώς συνδυάζεται με την αυξανόμενη τουριστική δραστηριότητα.
• Συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός στις υπηρεσίες εμφανίζει ακαμψία − κυμαινόμενος στο 3,7% ετησίως τον Απρίλιο του 2024, από 3,8% το 2023 − με τις μεγαλύτερες ανατιμήσεις να παρατηρούνται σε εστίαση, διαμονή και μεταφορές, κατηγορίες δαπάνης που επιδρούν κυρίως στα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα.
• Διαπιστώνεται ότι η βασικότερη εστία του πληθωρισμού είναι πλέον οι υπηρεσίες, στις οποίες διοχετεύεται κατά κύριο λόγο η εγχώρια ζήτηση − καθώς στην πλειοψηφία τους δεν είναι διεθνώς εμπορεύσιμες ώστε να επηρεάζονται άμεσα από τις διεθνείς τάσεις.
• Ωστόσο, αυξανόμενες είναι πλέον και οι πληθωριστικές επιδράσεις από τις, κατ’ ουσίαν, διεθνώς εμπορεύσιμες υπηρεσίες που σχετίζονται με τον τουρισμό (λ.χ. παροχή καταλύματος, αεροπορικές μεταφορές), για τις οποίες η διεθνής ζήτηση παραμένει έντονα ανοδική.
• Ο τομέας των υπηρεσιών απολαμβάνει την ισχυρότερη ζήτηση και συνιστά πλέον τη βασική αιτία της βραχυπρόθεσμης ακαμψίας του πληθωρισμού.
• Ο ρόλος της ζήτησης, όσον αφορά τις ανατιμήσεις στις υπηρεσίες, είναι αναμφισβήτητος καθώς ο βαθμός χρησιμοποίησης του διαθέσιμου παραγωγικού δυναμικού στις υπηρεσίες, που είναι ως επί το πλείστον μη εμπορεύσιμες διεθνώς, κυμαίνεται κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα (στο 92,0% το 2ο τρίμηνο του έτους). Παράλληλα, το τμήμα των διεθνώς εμπορεύσιμων υπηρεσιών (όπως λ.χ. καταλύματα, αεροπορικές μεταφορές) εμφάνισε σημαντικά υψηλότερο πληθωρισμό, σε σχέση με το μέσο πληθωρισμό υπηρεσιών τους τελευταίους μήνες.
• Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά το 2023 εκτιμάται ότι διοχετεύθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις υπηρεσίες, καθώς ο όγκος λιανικών πωλήσεων – που προσεγγίζει την κατανάλωση αγαθών – υποχώρησε κατά 3,3% ετησίως (μετά από ισχυρότατη μεταπανδημική αύξηση της τάξης του +10,0% ετησίως το 2021 και κατά +3,3% το 2022). Αντιστοίχως, τεκμαίρεται ότι η εγχώρια τελική κατανάλωση υπηρεσιών αυξήθηκε κατά +14,9% ετησίως, σε σταθερές τιμές, το 2022 και κατά +9,1% το 2023.
• Παρόμοιες τάσεις εκτιμούμε ότι διατηρούνται και το 1ο τρίμηνο του 2024.
• Παράλληλα, οι τουριστικές εισπράξεις και αφίξεις αυξήθηκαν κατά 16,5% ετησίως και 17,6% ετησίως το 2023, και κατά 24,5% ετησίως και 20,7% ετησίως το 2μηνο του 2024, παραμένοντας σε τροχιά νέου ιστορικού υψηλού.
• Ο πληθωρισμός στις υπηρεσίες ο οποίος αυξήθηκε πιο σταδιακά στην Ελλάδα – εξαιτίας και της ενεργοποίησης κάποιων ελαφρύνσεων στο ΦΠΑ, σε συγκεκριμένες κατηγορίες υπηρεσιών κατά την πανδημία και την ενεργειακή κρίση – εμφανίζει πολύ πιο μεγάλη ακαμψία από τα αγαθά.
• Οι πληθωριστικές πιέσεις στις υπηρεσίες τροφοδοτούνται, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με τα αγαθά, τόσο από την ανθεκτική δαπάνη των νοικοκυριών με μεσαία και υψηλά εισοδήματα όσο και από την ισχυρή ανοδική τάση του τουρισμού, δημιουργώντας παράλληλα σημαντικές δευτερογενείς επιδράσεις και σε άλλους τομείς.
• Οι υπηρεσίες σταθμίζονται με 40% στο καλάθι του καταναλωτή, βάσει ΔΤΚ, έναντι 60% των αγαθών, ενώ οι πιο συναφείς με τον τουρισμό υποκατηγορίες υπηρεσιών (εστίαση, διαμονή, υπηρεσίες μεταφορών) σταθμίζονται με 13% περίπου.