«Μπόνους» 6 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ από το άνοιγμα των αγορών

Στη συλλογική μνήμη, οι εργαλειοθήκες του ΟΟΣΑ για το άνοιγμα των αγορών προϊόντων έχουν αρνητική φόρτιση. Πολλοί ίσως ακόμη και σήμερα να θεωρούν αυτή τη μελέτη του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των αγορών και τις συστάσεις που διατυπώθηκαν από τους ξένους ειδικούς ως ένα μέρος της… μεγάλης συνωμοσίας των μνημονίων. Όμως, το άνοιγμα των αγορών και η καλή λειτουργία του ανταγωνισμού μπορεί να προσθέσει ακόμη και περισσότερο από 3% στο ΑΕΠ της χώρας.

Επαγγελματικοί κλάδοι, ομάδες εργαζομένων και συντεχνίες επαγγελματιών, με την υποστήριξη πολιτικών κομμάτων, είχαν ξεσηκωθεί εναντίον ρυθμίσεων που έγιναν ή συζητήθηκαν, ύστερα από την υποβολή συστάσεων από ειδικούς του ΟΟΣΑ. Μέτρα, όπως η απελευθέρωση της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές, η αλλαγή του ορισμού του «φρέσκου» γάλακτος, οι αλλαγές στο ωράριο των φαρμακείων είχαν προκαλέσει οξύτατες κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις.

Όπως σημειώνει ο ΣΕΒ σε σχετική μελέτη του,

• «Στην Ελλάδα έχουν εκπονηθεί τρεις εργαλειοθήκες (2012, 2014, 2016), οι οποίες αρχικά αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία, αν όχι εχθρικότητα.  Οδήγησαν όμως συνολικά στην αξιολόγηση των συνθηκών ανταγωνισμού σε 13 τομείς που αντιπροσωπεύουν το 30,7% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας στη χώρα και το 35,2% της απασχόλησης, από τον τουρισμό έως το εμπόριο, τον κλάδο τροφίμων και συγκεκριμένους κλάδους της μεταποίησης.
• Έγινε, έτσι, αξιολόγηση 2.312 νόμων και κανονιστικών διατάξεων, εντοπίστηκαν 1.276 εξ αυτών, που δυνητικά περιορίζουν τον ανταγωνισμό και διατυπώθηκαν 775 προτάσεις. Η υιοθέτηση των 161 εξ αυτών, κατά τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, θα δημιουργήσει στην Ελλάδα αντίκτυπο με χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές, βελτίωση της αποτελεσματικότητας και αύξηση των πωλήσεων. Συνολικά, ο θετικός αντίκτυπος για την ελληνική οικονομία είναι σχεδόν €6 δισ.».

Η μελέτη του ΟΟΣΑ περιορίσθηκε στην εξέταση του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των αγορών και κατά πόσο αυτό διευκολύνει τον υγιή ανταγωνισμό -δεν εξετάσθηκαν άλλες παράμετροι, όπως ο τρόπος εφαρμογής των νόμων από τις υπηρεσίες κ.α.

Αυτή η μεγάλη εργασία, την οποία διεκπεραίωσαν κυρίως στελέχη αρμόδιων ελληνικών υπηρεσιών και αρχών, υπό την εποπτεία των ειδικών του ΟΟΣΑ, έφερε στην επιφάνεια τις δαιδαλώδεις ρυθμίσεις της ελληνικής νομοθεσίας, που με διάφορους τρόπους περιόριζαν την επιχειρηματική δράση και τον ανταγωνισμό. Πολλές ρυθμίσεις, όπως μπορεί να καταλάβει όποιος προσεγγίσει με λίγη καχυποψία το θέμα, είχαν «οσμή» πελατειακών εξυπηρετήσεων σε επιχειρηματικούς κλάδους, επαγγελματικές συντεχνίες, μεγάλες επιχειρήσεις.

Ενδεικτικό του βαθμού στρέβλωσης της ανταγωνιστικής λειτουργίας της αγοράς από το θεσμικό πλαίσιο είναι ότι, όπως σημειώνει ο ΣΕΒ, «μία στις δύο συστάσεις (σ.σ.: του ΟΟΣΑ) αφορούσε σε κατάργηση περιοριστικών για τον ανταγωνισμό διατάξεων».

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα από τις τρεις «εργαλειοθήκες», ο ΣΕΒ αναφέρει ότι:

1. Στο πρώτο έργο εντοπίστηκαν περιορισμοί όπως ο καθορισμός των ανώτατων περιθωρίων κέρδους και των ανώτατων ή ελάχιστων τιμών συγκεκριμένων τροφίμων, του ελάχιστου βάρους των πωλούμενων προϊόντων αρτοποιίας, της ελάχιστης χωρητικότητας των συσκευασιών ελαιολάδου, της ελάχιστης επιφάνειας των αποθηκευτικών χώρων τσιμέντου κ.ά. Περιοριστικές επίσης κρίθηκαν διατάξεις που οδηγούσαν σε αδυναμία των καταστημάτων να επιλέξουν ελεύθερα το ωράριο λειτουργίας τους και τις εμπορικές πολιτικές τους, ενώ προβλήματα ειδικά στην είσοδο αλλοδαπών επιχειρήσεων δημιουργούσε η έλλειψη εναρμόνισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα σε ό,τι αφορά τις τεχνικές προδιαγραφές δομικών υλικών. Στον κλάδο του τουρισμού εντοπίστηκαν προβληματικές διατάξεις που εισήγαγαν εμπόδια εισόδου στην αγορά, όπως γεωγραφικοί περιορισμοί υποχρεώσεις ανακοίνωσης τιμών και διαδικασίες προέγκρισης τιμοκαταλόγων αλλά και διατάξεις που καθιστούσαν την ελληνική οικονομία λιγότερο ανταγωνιστική έναντι άλλων, όπως η απαγόρευση παροχής συνδυασμένων υπηρεσιών που παρέχονται στο πλαίσιο της κρουαζιέρας.
2. Στο δεύτερο έργο και ειδικά στον κλάδο μεταποίησης ποτών εντοπίστηκαν διατάξεις που επέβαλαν αδικαιολόγητη άνιση φορολογική μεταχείριση όμοιων επιχειρήσεων, εισήγαγαν υποχρέωση τήρησης συγκεκριμένων προδιαγραφών χώρου ή μέσων παραγωγής, εμφιάλωσης ή/και αποθήκευσης καθώς και διατάξεις που εισήγαγαν απαγόρευση συστέγασης δομών παραγωγής και εμφιάλωσης συγκεκριμένων κατηγοριών ποτών. Αντίστοιχα, στον κλάδο παραγωγής και μεταποίησης οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου, εντοπίστηκαν περιορισμοί όπως η θέσπιση ελάχιστης διάρκειας της σύμβασης ανάθεσης τήρησης αποθεμάτων και η υποχρέωση γνωστοποίησης ιδιαίτερα αναλυτικών πληροφοριών σχετικά με τις αναλογίες και τη σύνθεση των λιπαντικών.
3. Στο τρίτο έργο οι περιορισμοί στον κλάδο του ηλεκτρονικού εμπορίου συνδέονται με την έλλειψη εναρμόνισης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στον κλάδο των κατασκευών αφορούν κυρίως σε έλλειψη θεσμοθέτησης ευρείας και υποχρεωτικής χρήσης ενός ηλεκτρονικού συστήματος δημοσίων προμηθειών καθώς και σε υπέρμετρους περιορισμούς στη δυνατότητα συμμετοχής των επιχειρήσεων σε δημόσιους διαγωνισμούς, όπως η υποχρέωση κατάταξης των επιχειρήσεων σε τάξη και η απαγόρευση ταυτόχρονης εγγραφής φυσικών προσώπων και εταιρειών στα μητρώα μελετητών και στα μητρώα κατασκευών. Στον κλάδο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης εντοπίστηκαν αγκυλώσεις ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς, τον ελάχιστο αριθμό απασχολουμένων και τη δυνατότητα αλλαγής περιεχομένου των ραδιοφωνικών σταθμών, προβλέψεις που εισήγαγαν διακριτική μεταχείριση σε βάρος της συνδρομητικής τηλεόρασης και απαρχαιωμένες διατάξεις που παρέμεναν τυπικά σε ισχύ στον τομέα των εφημερίδων. Τέλος, περιορισμοί εντοπίστηκαν στην ελευθερία διαμόρφωσης της συμβατικής σχέσης των επιχειρήσεων πώλησης φυτοπροστατευτικών προϊόντων με τον απασχολούμενο από αυτές υπεύθυνο επιστήμονα, στη δυνατότητα διαφήμισης των Γενικής Διάθεσης Φαρμάκων ή στη δυνατότητα ίδρυσης υποκαταστήματος φαρμακαποθήκης εντός της ίδιας περιφέρειας με την κύρια εγκατάσταση, στην δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών αγορών οργανωμένου χονδρικού εμπορίου νωπών οπωροκηπευτικών και κρεάτων κ.ά.

Η υλοποίηση και τα οφέλη

Παρά τις αντιστάσεις και αντιδράσεις, ο ΣΕΒ, παρακολουθώντας το βαθμό υλοποίησης των 775 συστάσεων του ΟΟΣΑ, διαπιστώνει ότι ως το καλοκαίρι του 2019 «περισσότερο από το 90% των συστάσεων από τα τρία έργα είχε υλοποιηθεί πλήρως κατά τη συγκεκριμένη ημερομηνία, με αποτέλεσμα την εξάλειψη σημαντικού αριθμού νομοθετημάτων με αρνητικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων στην εγχώρια αγορά, κάτι το οποίο αποδεικνύει τη διαχρονική προσήλωση των κυβερνήσεων».

Η οικονομία βγαίνει πολλαπλά κερδισμένη από την καλύτερη λειτουργία των αγορών. «Η άρση των κανονιστικών εμποδίων κατά του ανταγωνισμού έχει θετικές επιπτώσεις στην οικονομία, οι οποίες αποτυπώνονται, μεταξύ άλλων, σε χαμηλότερες τιμές για τον καταναλωτή, αυξημένη παραγωγικότητα για τις επιχειρήσεις, ενίσχυση της καινοτομίας, πραγματοποίηση επενδύσεων και αύξηση της απασχόλησης», υπογραμμίζει ο ΣΕΒ.

Το συνολικό εκτιμώμενο όφελος από τις αλλαγές που είχε προτείνει ο ΟΟΣΑ, αν είχαν εφαρμοσθεί στο σύνολό τους και αν δεν υπήρχε το φαινόμενο της μερικής εφαρμογής από τη δημόσια διοίκηση υπολογίζεται από τον ΟΟΣΑ σε 5,7 δισ. ευρώ. Όπως φαίνεται στον πίνακα, τα μέτρα με τη μεγαλύτερη θετική επίδραση στο ΑΕΠ είναι το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές (2,5 δισ. ευρώ) και οι οριζόντιες παρεμβάσεις στη νομοθεσία που αφορούν τη διαφήμιση (1,8 δισ. ευρώ).

Τι κερδίζει η οικονομία από δύο εργαλειοθήκες του ΟΟΣΑ (ποσά σε εκατ. ευρώ)

Πηγή: ΣΕΒ, επεξεργασία στοιχείων των έργων του ΟΟΣΑ