Κόβουν δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας οι τράπεζες στην Ευρώπη

Δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας «ψαλιδίζουν» οι ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς διατυπώνονται αρνητικές προβλέψεις για την πορεία του κλάδου, ενώ και οι ελληνικές τράπεζες, παρότι έχουν μειώσει δραστικά το προσωπικό, τα τελευταία χρόνια, βρίσκονται υπό πίεση για ακόμη μεγαλύτερη  μείωση, λόγω της ασθενούς κερδοφορίας τους και της τεχνολογικής εξέλιξης.

Ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν ήδη περικόψει 60.000 θέσεις εργασίας φέτος, σημειώνει δημοσίευμα των “Financial Times”. Όλοι αναγνωρίζουν, σύμφωνα με την εφημερίδα, ότι με τις περικοπές δεν κατακτάς τη δόξα, αλλά τα κορυφαία στελέχη των ευρωπαϊκών τραπεζικών ομίλων έχουν μείνει με ελάχιστες εναλλακτικές λύσεις για να βελτιώσουν τη διαχρονικά ασθενή κερδοφορία τους, πλην της περικοπής δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Οι πιέσεις από την παράταση επ' αόριστον των αρνητικών επιτοκίων της ΕΚΤ, την επιβράδυνση της ανάπτυξης, το Brexit και τις αυξημένες εποπτικές απαιτήσεις έχουν υποχρεώσει τράπεζες από την Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία και την Ελβετία να προχωρήσουν σε περισσότερες από 60.000 περικοπές θέσεων εργασίας.

Από το 2008, οι δέκα τράπεζες της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή αξία έχουν μειώσει το προσωπικό τους κατά το ένα πέμπτο, σημειώνει η εφημερίδα, σε 1,1 εκατ. υπαλλήλους. Σε αντιδιαστολή, οι δέκα μεγαλύτερες τράπεζες στις ΗΠΑ έχουν μειώσει το προσωπικό μόνο κατά 7%. Πολλές από τις απολύσεις έχουν γίνει από τις επενδυτικές τράπεζες της Ευρώπης, που αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα τη μείωση των πηγών εσόδων τους και τον οξύ ανταγωνισμό από αμερικανικές τράπεζες.

Η Moody’s, που άλλαξε αυτή την εβδομάδα την πρόβλεψή της (outlook) για τον παγκόσμιο τραπεζικό τομέα από σταθερή σε αρνητική, προειδοποίησε ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα υστερήσουν μεσοπρόθεσμα ακόμη περισσότερο σε κέρδη, έναντι των τραπεζών από τον υπόλοιπο κόσμο, παρά τη μείωση του προσωπικού. Το κόστος από τα προγράμματα μείωσης προσωπικού είναι εμπροσθοβαρές, ενώ τα οφέλη θα έλθουν μακροπρόθεσμα, σημειώνει ο οίκος.

Τα πιο μεγάλα προγράμματα μείωσης προσωπικού καταγράφονται στην Deutsche Bank, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια συγχώνευσης με την Commerzbank, καθώς ο διευθύνων σύμβουλος, Κρίστιαν Σούινγκ ανακοίνωσε την έξοδο από τον τομέα της επενδυτικής τραπεζικής, που έφερε 18.000 απώλειες θέσεων εργασίας, ενώ δημιουργείται μια «κακή τράπεζα», στην οποία θα μεταφερθούν ανεπιθύμητα στοιχεία ενεργητικού 288 δισ. ευρώ.

Η γαλλική Societe Generale μείωσε κατά 1.600 τις θέσεις εργασίας στον τομέα επενδυτικής τραπεζικής, στο πλαισιο σχεδίου εξοικονόμησης 500 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, αφού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επενδυτική τραπεζική δεν θα απέδιδε αποδεκτού ύψους κέρδη. Λόγω «ακραίων συνθηκών στις αγορές», η BNP Paribas έκλεισε τη μονάδα συναλλαγών Opera, ενώ στην HSBC ο υποψήφιος για τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου, Νόελ Κουίν, ετοιμάζει σχέδιο χιλιάδων περικοπών θέσεων εργασίας. Η ιταλική UniCredit ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει περικοπές 8.000 θέσεων εργασίας και θα κλείσει 500 καταστήματα, για να εξοικονομήσει συνολικά 1 δισ. ευρώ ετησίως.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις των FT, πολλοί τραπεζικοί όμιλοι λαμβάνουν θέσεις, μέσα από τα προγράμματα μείωσης προσωπικού, για τον επόμενο γύρο συγκέντρωσης του κλάδου, μέσα από εξαγορές και συγχωνεύσεις, που θα μπορούσε να έλθει, εάν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί καταλήξουν σε μια συμφωνία για την πλήρη τραπεζική ένωση της ευρωζώνης (στο Eurogroup της περασμένης εβδομάδας δεν υπήρξε πρόοδος, λόγω της σκληρής αντιπαράθεσης Γερμανίας – Ιταλίας για την εγγύηση καταθέσεων).

Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο σε μεγάλες, διασυνοριακές συγχωνεύσεις τραπεζών, που αναπόφευκτα θα οδηγούσαν σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση προσωπικού, ώστε να βρεθεί το «σωστό μέγεθος» του κάθε τραπεζικού ομίλου, καθώς θα περιορίζονται οι επικαλύψεις, ανάμεσα στις τράπεζες που θα ενοποιούνται, ενώ και η ψηφιοποίηση θα συνεχίσει να αφαιρεί εργασίες από το ανθρώπινο δυναμικό των τραπεζών, ειδικά στον τομέα της λιανικής τραπεζικής και στα δίκτυα καταστημάτων.

Περικοπές το 2020 και από τις ελληνικές τράπεζες

Σε περαιτέρω μειώσεις θέσεων εργασίας θα προχωρήσουν οι τράπεζες το 2020, και πιθανότατα και τα επόμενα χρόνια, ως αποτέλεσμα των προσπαθειών εξορθολογισμού του δικτύου και προσαρμογής του λειτουργικού μοντέλου στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η τεχνολογική επανάσταση.

Εκτός του γεγονότος ότι ολοένα και περισσότεροι στρέφονται προς τα εναλλακτικά δίκτυα, κινητά τηλέφωνα και υπολογιστές, για την διεκπεραίωση των καθημερινών συναλλαγών τους, καθιστώντας περιττά τα μεγάλα δίκτυα καταστημάτων, πολλές εργασίες εσωτερικά στις τράπεζες, το λεγόμενο back office, που απαιτούσαν ανθρώπινη εργασία τώρα έχουν αντικατασταθεί από αυτοματισμούς και ηλεκτρονικές διαδικασίες.

Έτσι, παρά το γεγονός ότι στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα έχουν χαθεί περισσότερες από 26.000 θέσεις εργασίας και από 64.600 εργαζόμενοι το 2009 σήμερα ο αριθμός έχει μειωθεί στους 38.500 (Δεκέμβριος 2018) τα επόμενα χρόνια η απασχόληση στον κλάδο θα μειωθεί περαιτέρω.

Η μεγάλη συρρίκνωση των τραπεζών 2009 - 2018

Οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται υπό την πίεση τριών παραγόντων:

• Η κρίση χρέους προκάλεσε μια βίαια εκτεταμένη αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος με την συγχώνευση δεκάδων τραπεζών. Η αναδιάρθρωση του κλάδου ήταν αυτή που τροφοδότησε το πρώτο -πολύ μεγάλο- κύμα μείωσης απασχόλησης.
• Ψηφιακή επανάσταση. Η επέλαση της τεχνολογίας και ειδικά των εφαρμογών μέσω κινητών τηλεφώνων που πραγματοποιήθηκε περίπου παράλληλα με την ελληνική δημοσιονομική κρίση, δημιουργεί πρόσθετη πίεση για περιορισμό θέσεων εργασίας.
• Τέλος, το νέο σημείο ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας, που είναι πολύ χαμηλότερο από τα προ κρίσης επίπεδα, η πίεση στην κερδοφορία λόγω των μη εξυπηρετούμενων δανείων αλλά και του περιβάλλοντος των χαμηλών επιτοκίων και η ανάγκη για επενδύσεις σε τεχνολογία, προκειμένου οι τράπεζες να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της νέας ψηφιακής εποχής, επιβάλλουν την μείωση των λειτουργικών δαπανών και κατ' επέκταση τη μείωση των θέσεων εργασίας.

Σημειώνεται πάντως ότι υπάρχει μια σοβαρή μετατόπιση εργαζομένων από τις τράπεζες, στις εταιρίες διαχείρισης προβληματικών δανείων, η οποία αντισταθμίζει σε ένα βαθμό την απώλεια θέσεων εργασίας στις τράπεζες. Σήμερα, περισσότερα από 3.500 άτομα απασχολούνται στις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων, αριθμός που θα αυξηθεί σημαντικά την επόμενη διετία.

Τι λέει η Κομισιόν

Περαιτέρω μείωση του προσωπικού των τραπεζών συνιστά, εξάλλου, και η Κομισιόν στην τελευταία έκθεση ενισχυμένης εποπτείας. Παρότι ήδη έχει μειωθεί το λειτουργικό κόστος, εκτιμά ότι οι τράπεζες έχουν πολύ ασθενή κερδοφορία και δυσκολεύονται να την αυξήσουν από άλλες πηγές.

Η κερδοφορία, όπως σημειώνεται στην έκθεση των ευρωπαϊκών θεσμών, έχει βελτιωθεί ελαφρώς, αλλά περιορίζεται από τη χαμηλή ποιότητα του ενεργητικού και τη μικρή διαφοροποίηση των πηγών εσόδων και των τραπεζικών προϊόντων. Οι τράπεζες επανήλθαν στα κέρδη το δεύτερο τρίμηνο του 2019, αλλά η απόδοση κεφαλαίων παραμένει χαμηλή (2,6% έναντι 6,4% κατά μέσο όρο στην ευρωζώνη).

Επιπλέον, τα αποτελέσματα των τραπεζών δεν προέρχονται μόνο από επαναλαμβανόμενα έσοδα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις ενσωματώνουν μη επαναλαμβανόμενα κέρδη από χρηματοοικονομικές συναλλαγές, που κυρίως αντανακλούν την αύξηση της αποτίμησης των χαρτοφυλακίων ελληνικών κρατικών ομολόγων.

Την ίδια ώρα, τα κέρδη από προμήθειες είναι πολύ χαμηλά και αντιστοιχούν σε ποσοστό μόλις 14,6% της λειτουργικής κερδοφορίας, ενώ ο μέσος όρος στην ευρωζώνη είναι 30%. Τα χαμηλά κέρδη από προμήθειες εκθέτουν τις τράπεζες στον κίνδυνο να δεχθεί ισχυρή πίεση η κερδοφορία τους, αν αρχίσει να μειώνεται το περιθώριο επιτοκίου, λόγω του περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων στην ευρωζώνη.

Για τη βελτίωση της κερδοφορίας, η Κομισιόν συνιστά στις τράπεζες να διαφοροποιήσουν τις πηγές εσόδων, δίνοντας έμφαση στην άντληση προμηθειών από διάφορες εργασίας, όπως το bancassurance και η διαχείριση κεφαλαίων, αλλά και να μειωθεί το προσωπικό. Όπως σημειώνεται στην έκθεση, χρειάζεται περαιτέρω προσπάθεια για τη συγκράτηση του λειτουργικού κόστους και μείωση των υπαλλήλων, παρότι ήδη έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια συγκράτησης του κόστους και οι λειτουργικές δαπάνες ως ποσοστό των εσόδων ήδη έχουν πέσει στις τέσσερις συστημικές τράπεζες στο 50,4%, από 66,2% στην ευρωζώνη, κατά μέσο όρο.