Η καραντίνα της Άνοιξης κόστισε ακριβά. Η Ισπανία και η Αγγλία έχασαν το 22% του ΑΕΠ του δεύτερου τριμήνου, η Γαλλία το 19%, η Ιταλία το 17%, εμείς το 15%, οι ΗΠΑ το 9,5%. Πρωτοφανείς απώλειες, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κοινωνικές αναστατώσεις και να φέρουν τις οικονομίες πολλά χρόνια πίσω. Ευτυχώς, όμως, οι απώλειες αμβλύνθηκαν με τη διοχέτευση “ωκεανών" ρευστότητας στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, τόσο τεχνητής από τις κεντρικές τράπεζες, όσο και πραγματικής μέσω της διόγκωσης του κρατικού δανεισμού.
Πιο πολύ και από τη ρευστότητα, πάντως, καθησύχαζε τον κόσμο η πεποίθηση ότι η ριζική αντιμετώπιση του ιού ήταν θέμα χρόνου. Οι περισσότεροι είχαμε την προσδοκία ότι αυτό θα γινόταν μέσα στα όρια του τρέχοντος έτους ή το πολύ μέχρι την Άνοιξη του 2021. Έτσι, η μεγάλη ζημία του 2020 θα αντισταθμιζόταν από την επίσης μεγάλη ανάπτυξη του 2021 και του 2022.
Όμως οι προσδοκίες μας διαψεύστηκαν, γιατί η πανδημία δείχνει να αναζωπυρώνεται και το εμβόλιο να απομακρύνεται. Στη νέα αυτή πραγματικότητα, το μεγάλο ζητούμενο είναι να επιβραδυνθεί η επέκταση του ιού για να αντέξουν τα υγειονομικά συστήματα και να αποφύγουμε μαζικές ανθρώπινες απώλειες. Είναι μονόδρομος, επομένως, να δρομολογηθούν νέοι περιορισμοί και μικρές ή μεγάλες καραντίνες, που αναπόφευκτα θα περιορίσουν ακόμη περισσότερο την οικονομική δραστηριότητα.
Εδώ που φτάσαμε, θα δυσκολευτούμε πολύ για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Οι δυσκολίες συνδέονται με την πολυπλοκότητα των προβλημάτων που έχουν συσσωρευτεί αλλά και εκείνων που συνεχίζουν να πηγάζουν από τις τρέχουσες δυσμενείς εξελίξεις.
Θα δώσω μερικά παραδείγματα για να διαμορφώσουμε μια, κατά το δυνατόν, αντιπροσωπευτική εικόνα:
- Η οικονομική δραστηριότητα έχει περιορισθεί δραματικά σε αρκετούς κλάδους (π.χ. μεταφορές-καύσιμα, ψυχαγωγία, εστίαση, τουρισμός) και θα εξακολουθήσει να είναι συρρικνωμένη μέχρι να βρεθεί υγειονομική λύση. Παράλληλα, ο τζίρος περιορίζεται και σε άλλους κλάδους, λόγω της μείωσης των εισοδημάτων που έχει προκαλέσει η μεγάλη ύφεση. Το ΔΝΤ, με πρόσφατες εκτιμήσεις του, ανεβάζει την παγκόσμια ύφεση για το 2020 στο 4 με 5%, με τις ΗΠΑ να χάνουν το 6% και την ΕΕ το 8% του ΑΕΠ τους. Εμείς μάλλον θα κινηθούμε στο -8 ως -9%, με τον τζίρο στο σύνολο της οικονομίας μας να υποχωρεί κατά 50 περίπου δισ. ευρώ.
- Παρά τις μεγάλες ενέσεις ρευστότητας, η παρατεταμένη οικονομική δυσπραγία έχει οδηγήσει στη χρεοκοπία πολλές επιχειρήσεις και έχει φέρει στα όρια τους πολλές ακόμη, που οι αντοχές τους στερεύουν. Κοντά στα άλλα, η απώλεια μεγάλου μέρους του τζίρου τους, έχει δημιουργήσει πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες. Ενδεικτικά στη Χώρα μας, η απώλεια τζίρου 50 δισ. για το 2020, έχει προκαλέσει κεφαλαιακό κενό 30 δισ. στις δικές μας επιχειρήσεις.
Επομένως, όσο θα καθυστερεί η υγειονομική λύση και θα συνεχίζονται οι περιορισμοί, τόσο περισσότερες επιχειρήσεις θα κλείνουν, αυξάνοντας την ανεργία, κοκκινίζοντας τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, δημιουργώντας προβλήματα στους προμηθευτές τους και περιορίζοντας τα έσοδα των φορέων κοινωνικής ασφάλισης και του κράτους.
- Οι κρατικοί προϋπολογισμοί θα γίνονται όλο και πιο προβληματικοί, δεδομένου ότι τα έσοδα έχουν ήδη μειωθεί σημαντικά και οι δαπάνες έχουν αυξηθεί υπέρμετρα, λόγω της υλοποίησης προγραμμάτων ενίσχυσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Παράλληλα, ο κρατικός δανεισμός για τη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων που δημιουργούνται με την πιο πάνω διαδικασία, έχει εκτοξευθεί σε πρωτοφανή ύψη. Έρχεται σαν “κερασάκι στην τούρτα” του παγκόσμιου χρέους (που ήδη ξεπερνά τα 250 τρις δολάρια), για να καταστήσει ακόμη πιο επισφαλή την εξυπηρέτηση του και να δημιουργήσει μια νέα απειλή για τη μελλοντική πορεία του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.
- Η απώλεια θέσεων εργασίας, που είναι ήδη μεγάλη, συνεχίζεται και θα γίνει ακόμη μεγαλύτερη από την αναγκαστική (λόγω των περιορισμών της πανδημίας) εισαγωγή όλο και περισσότερων αυτοματισμών στις επιχειρήσεις. Αν δεν ανακτηθούν οι απώλειες αυτές, πως θα αυξηθεί η ιδιωτική κατανάλωση για να στηρίξει την ανάπτυξη των επόμενων χρόνων; Ας μην ξεχνάμε ότι η κατανάλωση περιορίζεται και από τη μεγάλη ανισότητα, που συσσωρεύει τα εισοδήματα και τον πλούτο σε όλο και λιγότερα χέρια.
Οι πιο πάνω επισημάνσεις των ανισορροπιών και δυσλειτουργιών της παγκόσμιας οικονομίας δεν σημαίνουν ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο. Δείχνουν όμως, ότι η κρίσιμη παράμετρος για να ξαναμπούμε στο δρόμο της κανονικότητας είναι ο χρόνος. Όσο γρηγορότερα νικήσουμε τον ιό, τόσο συντομότερα θα μπορούμε να ξεκινήσουμε τον αγώνα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.
Όλα δείχνουν, όμως, ότι θα χρειαστούμε αρκετούς μήνες μέχρι να φτάσουμε σε αυτή την αφετηρία. Θα χρειαστούμε πολύ χρόνο και από εκεί και πέρα, μέχρι την αποκατάσταση της ισορροπίας στα προ κορονοϊού επίπεδα. Ίσως μάλιστα να μην είναι εφικτό κάτι τέτοιο πριν από το τέλος του 2023.
Να μην ξεχνάμε επίσης κάτι ακόμη: Όταν θα λύσουμε τα προβλήματα που συνδέονται με αυτή την πανδημία, απλά θα κλείσουμε μια παρένθεση, την οποία άνοιξε απρόσμενα ο κορονοϊός. Οι μεγάλες και μακροπρόθεσμες ανισορροπίες του καπιταλιστικού συστήματος (π.χ. παραμόρφωση του ελεύθερου ανταγωνισμού, ανισότητα, υπερβολική διόγκωση των κεφαλαιαγορών, μεγάλες προκλήσεις της τεχνολογίας κλπ) θα παραμένουν και θα εξακολουθούν να ζητούν λύση.
Ο κ. Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
