Στις δύσκολες ώρες που πέρασαν χθες οι αγορές διεθνώς, μετά την εξόντωση από τους Αμερικανούς του κορυφαίου Ιρανού στρατιωτικού ηγέτη, Κ. Σουλεϊμανί, οι εκροές κεφαλαίων από τα ελληνικά assets ήταν περιορισμένες, ενώ οι κρατικές τράπεζες της Τουρκίας είδαν να εξανεμίζονται σε λίγες ώρες έως και 1,5 δισ. δολ. από τα αποθεματικά τους για να αποτραπεί μια επικίνδυνη «βουτιά» της λίρας.
Αν υπήρχε κάποιου είδους ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός στο πεδίο των αγορών, η χθεσινή ημέρα κατέδειξε ότι η Ελλάδα, παρότι βγήκε από το τρίτο πρόγραμμα σταθεροποίησης μόλις το 2018, έχοντας «στην πλάτη» μια αναδιάρθρωση χρέους, το 2012, βρίσκεται σήμερα σε πολύ καλύτερη θέση από την Τουρκία, που γνώρισε συνεχή ανάπτυξη τα προηγούμενα χρόνια, αλλά με τίμημα τη δημιουργία σοβαρών ανισορροπιών και στρεβλώσεων στην οικονομία της.
Πέρα από τις εξελίξεις στο πεδίο της οικονομίας, όμως, τα ελληνικά assets βρίσκονται σε σαφώς ευνοϊκότερη θέση από τα τουρκικά για έναν ακόμη, ίσως σοβαρότερο, λόγο: οι γεωπολιτικές ισορροπίες που διαμορφώνονται δυναμικά αυτή την περίοδο ευνοούν την Ελλάδα, που φαίνεται να διατηρεί παλιές και να οικοδομεί νέες συμμαχίες, την ώρα που η Τουρκία θυμίζει όλο και περισσότερο «μοναχικό λύκο» και έρχεται σε τακτικές ή στρατηγικές αντιπαραθέσεις με μεγάλες ή μικρότερες δυνάμεις που δρουν και έχουν συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Η συμπεριφορά των επενδυτών κατά τη χθεσινή ημέρα έδειξε καθαρά ότι οι οικονομίες των δύο χωρών αντιμετωπίζονται πολύ διαφορετικά από τους επενδυτές:
- Στην Ελλάδα, η αναστάτωση που προκλήθηκε στο Χρηματιστήριο λόγω της κλιμάκωσης της έντασης στις σχέσεις ΗΠΑ - Ιράν δεν ήταν όσο σοβαρή θα μπορούσε να περιμένει κανείς, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι η ελληνική αγορά άφησε κέρδη σχεδόν 50% το 2019, τα μεγαλύτερα διεθνώς, και θα μπορούσε να πέσει εύκολα θύμα μιας απότομης εξόδου κεφαλαίων. Μετά τις 14.30, όταν ο Δείκτης υποχώρησε λίγο κάτω από τις 910 μονάδες, σημειώθηκε ανοδική αντίδραση, που τον έφερε στο κλείσιμο στις 920 μονάδες, με απώλειες 1,14%. Μάλιστα, αρκετά ξένα funds, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, αντιμετώπισαν την υποχώρηση που σημειώθηκε για να «ψαρέψουν στα ρηχά» καλές ελληνικές μετοχές. Ακόμη σημαντικότερο, ίσως, είναι το γεγονός ότι τα ελληνικά ομόλογα, που θα περίμενε κανείς να επηρεασθούν περισσότερο από μια φυγή κεφαλαίων προς τα ασφαλή καταφύγια, όχι μόνο δεν είχαν υποχώρηση τιμών, αλλά οι αποδόσεις τους μειώθηκαν ελαφρώς. Η απόδοση του 5ετούς παρέμεινε χαμηλότερα από 0,50% και του 10ετούς λίγο υψηλότερη από 1,40%. Θα μπορούσε να ειπωθεί, με μια δόση υπερβολής, ότι στις δύσκολες χθεσινές συνθήκες τα ελληνικά ομόλογα θύμιζαν περισσότερο ασφαλή καταφύγια, παρά επικίνδυνους τίτλους, που οι επενδυτές σπεύδουν να ξεφορτωθούν σε μια φάση αστάθειας.
- Στην Τουρκία, η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική. Παρά τους ουκ ολίγους περιορισμούς που έχουν επιβάλει οι τουρκικές αρχές για να εμποδίζουν τις επιθέσεις στη λίρα, η έξοδος κεφαλαίων από τη χώρα ήταν μεγάλη και η λίρα θα είχε υποχωρήσει βίαια, πέραν του σημαντικού ορίου των 6 λιρών/δολ., αν δεν είχαν γίνει άκρως δαπανηρές παρεμβάσεις από κρατικές τράπεζες. Όπως μετέδωσε το Bloomberg, επικαλούμενο τρεις πηγές που γνωρίζουν το θέμα, κρατικές τράπεζες πούλησαν έως και 1,5 δισ. δολ. για να ανακόψουν την πτωτική τάση της ισοτιμίας της λίρας. Σε ένα βαθμό, η παρέμβαση είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα, αφού το δολάριο ενισχύθηκε κατά 0,30%, στις 5,9722 λίρες, ενώ είναι προφανές ότι, χωρίς τις μαζικές πωλήσεις από τις κρατικές τράπεζες, η πτώση θα ήταν πολύ μεγαλύτερη.
Σε κάθε περίπτωση, η λίρα παραμένει συνεχώς υπό πίεση από τα τέλη Νοεμβρίου 2019, όταν πήρε το δρόμο για το Κογκρέσο το νομοσχέδιο που υπερψηφίσθηκε και πήρε την υπογραφή του Τραμπ για την επιβολή κυρώσεων στην Άγκυρα, οι οποίες εξακολουθούν να αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για την τουρκική οικονομία, παρότι ως τώρα ο Αμερικανός πρόεδρος δεν τις έχει ενεργοποιήσει.
Οικονομία σε κίνδυνο
Οι άμεσες προοπτικές της τουρκικής οικονομίας γίνονται όλο και πιο ζοφερές και θέτουν σε αμφισβήτηση τη μεγαλοϊδεατική στρατηγική Ερντογάν για την ανάδειξη της χώρας ως περιφερειακής υπερδύναμης.
Τα νεότερα στοιχεία για το εμπορικό ισοζύγιο, που αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της τουρκικής οικονομίας, επιβεβαίωσαν ότι οι ανισορροπίες, που φάνηκαν να διορθώνονται το 2019, επανέρχονται στο προσκήνιο, καθώς τον Δεκέμβριο σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση του έτους στις εισαγωγές, κατά 20% σε ετήσια βάση, με αποτέλεσμα να καταγραφεί και το υψηλότερο, μηνιαίο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Μάλιστα, πρόκειται για τον πέμπτο συνεχή μήνα αύξησης των εισαγωγών, με τετραπλάσιο ρυθμό έναντι της αύξησης των εξαγωγών.
Η συναλλαγματική κρίση του Αυγούστου 2018, που ήταν αποτέλεσμα των κυρώσεων που είχε επιβάλει τότε ο Ντ. Τράμπ, περιόρισε τη ζήτηση εισαγόμενων αγαθών και καταγράφηκε συνολικά για το 2019 μια μείωση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο κατά 45%, στα 29.9 δισ. δολ. Όμως, αυτή η τάση αντιστρέφεται και όλα δείχνουν ότι η Τουρκία βαδίζει προς μια νέα αύξηση του εμπορικού ελλείμματος, ιδιαίτερα εάν ο Ερντογάν επιμείνει στην παροχή άφθονης ρευστότητας από τις τράπεζες για να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη.
Μεγαλύτεροι, όμως, είναι οι κίνδυνοι για την οικονομία από την υπερβολικά φιλόδοξη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν. Ακόμη και ο Τραμπ, σταθερός υποστηρικτής του Τούρκου προέδρου, τον κάλεσε σε τηλεφωνική επικοινωνία να αποφύγει πολεμικές περιπέτειες στην Λιβύη, παίρνοντας το μέρος του… «αγαπημένου του δικτάτορα», όπως αποκαλεί τον Αιγύπτιο πρόεδρο, Σίσι. Στην Λιβύη, ο Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος και με την Ρωσία, που υποστηρίζει το στρατηγό Χαφτάρ, ενώ σοβαρή είναι η αντιπαράθεση με την Ρωσία και για το μέτωπο του Ιντλίμπ, στην Συρία.
Εξάλλου, η νέα κλιμάκωση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Ιράν φέρνει σε δυσχερή θέση την Τουρκία, που διατηρεί καλές σχέσεις με την Τεχεράνη και έσπευσε να προχωρήσει σε δηλώσεις έμμεσης υποστήριξης του καθεστώτος της, οι οποίες δεν ικανοποίησαν πολλούς στην Ουάσιγκτον. Ο Τούρκος πρόεδρος εξακολουθεί να «ποντάρει» στην προσωπική σχέση με τον Τραμπ και στους εκβιασμούς για κλείσιμο της αμερικανικής βάσης στο Ιντσιρλίκ για την αποφυγή αμερικανικών κυρώσεων, αλλά το κλίμα για την Τουρκία στην Ουάσιγκτον είναι πλέον τόσο εχθρικό, που είναι αμφίβολο πόσο θα μπορεί ο Τραμπ να λειτουργεί σαν «κυματοθραύστης».
Με αυτά τα δεδομένα, η Τουρκία θα συνεχίσει να βρίσκεται υπό την απειλή μιας μαζικής εξόδου κεφαλαίων, που θα ξεπεράσει τα όρια αντοχής της κεντρικής τράπεζας και των κρατικών, εμπορικών τραπεζών και θα εξελιχθεί σε μια νέα συναλλαγματική κρίση με αβέβαιη έκβαση.