Καραβίας: Έρχονται ανατροπές στις τράπεζες, πιθανές νέες κινήσεις ξένων ομίλων

Τη βεβαιότητά του ότι το τραπεζικό τοπίο θα αλλάξει δραστικά τα επόμενα χρόνια υπογραμμίζει, σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στο Business Daily, ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας.

Ο κ. Καραβίας μιλά για τον ανταγωνισμό στον τραπεζικό κλάδο, σχολιάζει την προοπτική συγχωνεύσεων μεταξύ συστημικών τραπεζών και θεωρεί πιθανές νέες κινήσεις ευρωπαϊκών τραπεζών στην Ελλάδα, αντίστοιχες με τη στρατηγική συμμετοχή της UniCredit στην Alpha Bank.

Απαντά στην κριτική που δέχονται οι τράπεζες για τις χρηματοδοτήσεις, τα επιτόκια και την εξυπηρέτηση των πελατών, αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες που υπάρχουν, και τονίζει ότι ο κοινωνικός ρόλος των τραπεζών δεν είναι να «χαρίζουν» δάνεια, αλλά να χορηγούν σωστά δάνεια που στηρίζουν την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Παράλληλα, αναφέρεται στις επιπτώσεις της κρίσης στο τραπεζικό σύστημα, στις αδυναμίες του ευρωπαϊκού μοντέλου και στη στρατηγική της Eurobank για την επόμενη ημέρα, με έμφαση στις πρόσφατες εξαγορές και την επέκταση σε Ινδία, Εμιράτα και Σαουδική Αραβία.

 

   

Το κείμενο της συνέντευξης:

• Η οικονομία βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε πορεία ισχυρής ανάπτυξης. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή είναι ικανοποιητική, δεδομένων των απωλειών της κρίσης.

Πράγματι, η οικονομία τα τελευταία χρόνια πηγαίνει καλά. Εάν δούμε τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας μας, είναι πολλαπλάσιος του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σίγουρα δεν είναι ο υψηλότερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Κάποιοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι το 2 με 2,5% που είναι ο ρυθμός ανάπτυξης των τελευταίων ετών, θα έπρεπε να ήταν κατά τι υψηλότερος. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση που έχουν χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης.

Συγχρόνως, βλέπουμε ότι η ανεργία στη χώρα μας έχει μειωθεί σημαντικά, σε μονοψήφια επίπεδα, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να αναφέρουν ως βασικό τους πρόβλημα, βασική πρόκληση, τη μη ανεύρεση εργατικού δυναμικού, εργαζομένων, στελεχών και ούτω καθεξής.

Βλέπουμε επίσης ότι τα φορολογικά έσοδα αυξάνονται, αυξάνονται και λόγω της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, όμως αυξάνονται και λόγω κάποιων σωστών μέτρων που έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση για τη μείωση της φοροδιαφυγής, όπως για παράδειγμα η εξάπλωση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Και περισσότερα φορολογικά έσοδα έχουν οδηγήσει σε πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία με τη σειρά τους έχουν επιτρέψει τη μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ. 

Παρουσιάζουμε τη μεγαλύτερη μείωση σε όλη την Ευρώπη. 

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παραμένουμε η χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το υψηλότερο χρέος. Επομένως, οποιαδήποτε συζήτηση γίνεται για τα υπερπλεονάσματα, κατά την άποψή μου, είναι παραπλανητική και πρέπει πραγματικά να μείνουμε εστιασμένοι στο στόχο που είναι η περαιτέρω μείωση του χρέους.

Συγχρόνως, έχουμε ένα τραπεζικό σύστημα που πλέον είναι υγιές, στέκεται με αυτοπεποίθηση στα πόδια του, χρηματοδοτεί την οικονομία. 

Και επίσης κάτι ποιοτικό, αλλά εξίσου σημαντικό, ένα μεγάλο ποσοστό της κοινωνίας αποδέχεται πλέον την ιδιωτική πρωτοβουλία, την επιχειρηματική δραστηριότητα, ως έναν μοχλό ανάπτυξης.

Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι η οικονομία μας δεν έχει πλέον προκλήσεις. 

Το αναπτυξιακό μοντέλο δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. Η κατανάλωση παραμένει ο βασικότερος συντελεστής του ΑΕΠ της χώρας. Οι επενδύσεις αυξάνονται, αλλά παραμένουμε σχετικά χαμηλά. 

Έχει βοηθήσει το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά υπάρχει και η εύλογη, θα έλεγα, ανησυχία τι θα συμβεί στην οικονομία μας μετά τη λήξη του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο λήγει τον Αύγουστο του 2026.

 

• Αναφέρατε πολλές πλευρές που δείχνουν αυτή τη βελτίωση στην οικονομία. Ωστόσο, αν δούμε τη θέση της Ελλάδας σε σχέση όχι μόνο με την Ευρωζώνη, αλλά ακόμα και με τις γειτονικές χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, θα δούμε ότι η θέση της έχει εξασθενίσει και δεν καλύπτουμε με ταχύτητα το χαμένο έδαφος, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν και εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης.

Επιτρέψτε μου να κάνω μια ιστορική διαδρομή, να πάω λίγες δεκαετίες πίσω. Να θυμηθούμε ότι η χώρα μας έγινε δεκτή στην τότε ΕΟΚ, πριν από την Πορτογαλία, πριν από την Ισπανία. Την εποχή εκείνη η Πορτογαλία είχε χαμηλότερο ΑΕΠ από την Ελλάδα. Σήμερα η Πορτογαλία μας έχει ξεπεράσει και η ψαλίδα με την Ισπανία έχει διευρυνθεί, έχει αυξηθεί.

Στη συνέχεια είχαμε την είσοδο των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τότε, συγκρινόμενη με πολλές από αυτές τις χώρες, είμαστε σε πολύ καλύτερη κατάσταση με υψηλότερο ΑΕΠ. Σήμερα πολλές από τις χώρες αυτές επίσης μας έχουν ξεπεράσει, είτε το μετρήσουμε ως ΑΕΠ, είτε ως κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Αλλά ακόμη και αν συγκριθούμε με μη ευρωπαϊκές χώρες, με τη γειτονική μας Τουρκία, τη δεκαετία του 1990 είχαμε περίπου το ίδιο ΑΕΠ με τη γείτονά μας. Σήμερα η Τουρκία έχει ΑΕΠ περίπου τέσσερις φορές υψηλότερο από αυτό της Ελλάδας. 

Επομένως, μπορεί η μεταπολίτευση να είναι με πολιτικούς όρους μια επιτυχημένη περίοδος, γιατί η αλήθεια είναι ότι η Δημοκρατία μας ήταν και είναι σταθερή, όπως σε καμία άλλη προηγούμενη περίοδο του ελληνικού κράτους, αλλά σε οικονομικούς όρους και σε σχετικούς οικονομικούς όρους δεν τα έχουμε πάει τόσο καλά. 

Τώρα το τι φταίει, νομίζω, το γνωρίζουμε. Είναι οι ίδιοι λόγοι που μας οδήγησαν στη δεκαετή οικονομική κρίση. Τι πρέπει να κάνουμε; Επίσης, είναι λίγο-πολύ γνωστό.

Ζήτημα εθνικής επιβίωσης οι επενδύσεις

• Αναφερθήκατε στις επενδύσεις, τομέας που η Eurobank από πολύ νωρίς έθεσε ως προτεραιότητα. Υπάρχει μία κριτική για την ποιότητα των επενδύσεων. Και είναι γεγονός ότι βλέπουμε περισσότερες εξαγορές υφιστάμενων επιχειρήσεων παρά νέες επενδύσεις, παρά νέα εγχειρήματα να ξεκινούν.

Πραγματικά, έχω αναφερθεί πολλές φορές στο ότι οι επενδύσεις δεν είναι μια απλή οικονομική προτεραιότητα· τις έχω ονομάσει εθνικό στόχο. Εθνικό στόχο, γιατί απαντά σε μία σειρά από προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα και θα αντιμετωπίσει στο μέλλον η χώρα μας. 

Για παράδειγμα, η οικονομική ανάπτυξη θα υποστεί μια ενδεχομένως καθίζηση λόγω του δημογραφικού. Επομένως, χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις για να διατηρήσουμε το ΑΕΠ στα σημερινά επίπεδα ή αυξημένο, όταν θα έχει μειωθεί ο πληθυσμός της χώρας.

Επίσης, οι επενδύσεις είναι απαραίτητες ώστε το κοινωνικό κράτος να διατηρήσει τις παροχές που έχουμε σήμερα. Είναι σημαντικές και για την εθνική ασφάλεια. Δεν μπορεί να υπάρχει ισχυρή άμυνα στη χώρα χωρίς μια δυναμική οικονομία. 

Επομένως, αυτός είναι ο λόγος που ονομάζω τις επενδύσεις εθνικό στόχο.

Τώρα, η αλήθεια είναι ότι οι επενδύσεις πράγματι έχουν αυξηθεί. Από το 11% που ήμασταν το 2019, έχουμε κινηθεί ανοδικά στα επίπεδα του 16% στο τέλος του 2024 και, με βάση τον προϋπολογισμό που έχει κατατεθεί, αναμένουμε ότι οι επενδύσεις θα αυξηθούν γύρω στο 18%. 

Αλλά αυτό δεν αρκεί. 

Δεν αρκεί γιατί ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 21%. Άρα αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο δημιουργούμε ένα επενδυτικό κενό σε σχέση με την Ευρώπη. Όταν μάλιστα το 21% της Ευρώπης θεωρείται ανεπαρκές από την Έκθεση Ντράγκι.

• Σε παγκόσμια κλίμακα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο ίδιος ο Ντράγκι λέει ότι, αν θέλει η Ευρώπη να παραμείνει ανταγωνιστική σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, πρέπει να αυξηθούν ετησίως οι επενδύσεις στην Ευρώπη κατά 800 δισ. ευρώ, έτσι ώστε η συμβολή τους στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ να ανέβει περίπου στα επίπεδα του 26%–27%. 

Άρα, συγκρίνοντας το επίπεδο αυτό με το σημερινό επίπεδο των επενδύσεων στην ελληνική οικονομία, καταλαβαίνουμε το μέγεθος της προσπάθειας που πρέπει να καταβάλουμε τα επόμενα χρόνια. 

Και αυτό σε μια εποχή που όλες οι χώρες στον κόσμο ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την προσέλκυση επενδύσεων. 

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank, κ. Φωκίων Καραβίας

• Υστερούμε σε μία Ευρώπη που υστερεί πολύ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αυτό είναι αλήθεια. Είναι χαρακτηριστικό, όμως, και πολύ ενδιαφέρον ότι μια υπερδύναμη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες βλέπουμε τον Πρόεδρο Τραμπ να ασχολείται προσωπικά με το πώς θα προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τώρα πάμε στο θέμα που θίξατε, την ποιότητα των επενδύσεων. Πράγματι, υπάρχει κριτική ότι πολλές από τις επενδύσεις που βλέπουμε αφορούν εξαγορά υφιστάμενων επιχειρήσεων. 

• Ακίνητα. 

Παραδοσιακούς κλάδους της οικονομίας, όπως είναι τα ακίνητα και ο τουρισμός. 

Η δική μου άποψη είναι ότι χρειαζόμαστε επενδύσεις σε όλους τους κλάδους και αυτές οι επενδύσεις είναι καλοδεχούμενες στη χώρα, γιατί ακόμη είμαστε χαμηλά στο απόλυτο επίπεδο των επενδύσεων. 

Αλλά θέλουμε και εκείνες τις μεταρρυθμίσεις και εκείνα τα μέτρα που θα οδηγήσουν σε επενδύσεις σε άλλους κλάδους της οικονομίας και στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων στη χώρα μας.

• Όμως εκεί ακόμη υστερούμε.

Νομίζω ότι δεν είναι δίκαιο να λέμε ότι δεν γίνονται μεταρρυθμίσεις. Έχουν γίνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα και γίνεται προσπάθεια και για περισσότερες, όπως στον χώρο της Δικαιοσύνης, όπως η ολοκλήρωση του Κτηματολογίου, οι χρήσεις γης. 

Όλα αυτά είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να δούμε περισσότερες επενδύσεις στη χώρα.

Τι θα μπορούσε να εκτροχιάσει την οικονομία

• Αναφερθήκατε στην ουσιαστική βελτίωση της οικονομίας. Υπάρχουν, ωστόσο, σημεία που σας προβληματίζουν και τα οποία, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκτροχιασμό αυτής της καλής πορείας.

Έχουμε κατακτήσει τη δημοσιονομική σταθερότητα, κάτι το οποίο πρέπει να διατηρήσουμε. Είναι πάρα πολύ σημαντικό, γιατί, επαναλαμβάνω, παραμένουμε η ευρωπαϊκή χώρα με το υψηλότερο χρέος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Όμως υπάρχει μια άλλη πρόκληση με την οποία πρέπει να ασχοληθούμε και να δούμε πώς μπορούμε να τη διορθώσουμε. Είναι η παραγωγικότητα της οικονομίας.

Το 2007 η παραγωγικότητα της εργασίας στη χώρα μας ήταν περίπου στον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σήμερα είμαστε στο 70% αυτού του μεγέθους. 

Γιατί συμβαίνει αυτό; Είμαστε άραγε ως λαός λιγότερο παραγωγικοί από ό,τι οι άλλοι Ευρωπαίοι; 

Νομίζω πως όχι. Μάλλον το αντίθετο. 

Είναι η δομή της οικονομίας μας που οδηγεί σε αυτό το αποτέλεσμα και θα προσπαθήσω να το εξηγήσω όσο το δυνατόν πιο απλά.

Κατ’ αρχάς, έχουμε τους βασικούς κλάδους της οικονομίας, οι οποίοι από τη φύση τους έχουν χαμηλή παραγωγικότητα. 

Αναφερθήκατε προηγουμένως στα ακίνητα και τον τουρισμό. Είναι από τη φύση τους κλάδοι με χαμηλή παραγωγικότητα. Σημαίνει αυτό ότι δεν πρέπει να κάνουμε περαιτέρω επενδύσεις στους κλάδους αυτούς; Όχι, το αντίθετο. 

Όμως πρέπει να επενδύσουμε ταυτόχρονα και σε άλλους κλάδους, κλάδους με υψηλό συντελεστή παραγωγικότητας: βιομηχανία, μεταποίηση, τεχνολογία.

Και η αλήθεια είναι ότι με το Ταμείο Ανάκαμψης πετύχαμε περισσότερες επενδύσεις σε τέτοιους κλάδους. 

Για παράδειγμα, με βάση στοιχεία που διάβαζα σήμερα, στη βιομηχανία κατευθύνθηκε το 18% των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης, ένα σημαντικό ποσοστό.

Τώρα, ένα δεύτερο θέμα που δικαιολογεί τη χαμηλή παραγωγικότητα έχει να κάνει με την επιχειρηματική κουλτούρα της χώρας μας. 

Τι εννοώ με αυτό; Αν δούμε το ποσοστό των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, συγκρινόμενο με την Ευρώπη, θα διαπιστώσουμε ότι είμαστε πολύ ψηλότερα από την υπόλοιπη Ευρώπη. 

Και θα συμφωνήσω ότι οι επιχειρήσεις αυτές είναι, πράγματι, η ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας και χρειάζονται στήριξη. Πρέπει να τις υποστηρίξουμε και εμείς ως τραπεζικό σύστημα, αλλά συγχρόνως πρέπει να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα.

Ποια είναι αυτή; Ότι μία μικρή επιχείρηση μπορεί να κάνει περιορισμένης μορφής επενδύσεις. Μπορεί να αφιερώσει περιορισμένους πόρους για την καινοτομία, για την τεχνολογία. Άρα αυτό, εξ ορισμού, περιορίζει και τη δυνατότητα της οικονομίας να αυξηθεί από πλευράς παραγωγικότητας.

Κάτι που μου δημιουργεί αισιοδοξία είναι το ακόλουθο. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί αρκετά επιχειρηματικά κεφάλαια ειδικού σκοπού, αναφέρομαι στα venture capital funds, στα οποία μάλιστα έχουν συμβάλει με κεφάλαια και οι τράπεζες. 

Ένας από τους στόχους αυτών των ειδικών κεφαλαίων είναι η εξαγορά ομοειδών επιχειρήσεων σε κάποιους κλάδους της οικονομίας, με σκοπό τη συγχώνευσή τους, τη συνένωσή τους, που θα δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας προς όφελος, φυσικά, των μετόχων αυτών των funds, αλλά και προς όφελος της οικονομίας.

 

• Υπάρχει αλλαγή στη νοοτροπία των επιχειρηματιών;

Όχι, εκεί θα έλεγα. Εκεί δεν το βλέπω.  Παρόλο που υπάρχουν τα κίνητρα από την πολιτεία, τα κίνητρα αυτά δεν έχουν αποδώσει. 

Και γι’ αυτό στρέφω την αισιοδοξία μου και τις προσδοκίες που έχω στα ειδικά αυτά funds, τα οποία πραγματικά μπορούν να παίξουν έναν καταλυτικά θετικό ρόλο στην αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας.

Τώρα, συνολικά θα έλεγα ότι ο χαμηλός βαθμός αφομοίωσης της τεχνολογίας στην οικονομία μας είναι ο παράγοντας που επίσης εξηγεί τη χαμηλή παραγωγικότητα. 

Δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό της Ελλάδας. Και η Ευρώπη, σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει χαμηλότερο βαθμό αφομοίωσης τεχνολογίας. 

Και αυτό εξηγεί γιατί η παραγωγικότητα στην Ευρώπη είναι χαμηλότερη από την παραγωγικότητα των ΗΠΑ.

Ζούμε αλλαγές που συμβαίνουν κάθε 100 χρόνια

• Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πολλές κρίσεις σε πολλά επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά, και η διεθνής οικονομία και οι αγορές αντιδρούν πιο ήπια απ’ ό,τι ίσως περιμέναμε με τις κρίσεις αυτές. Πώς αξιολογείτε την κατάσταση;

Η αλήθεια είναι ότι οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα, τα τελευταία χρόνια, ίσως συμβαίνουν μία φορά στα εκατό χρόνια. 

Άρα είμαστε, θα έλεγα, σε μία κρίσιμη περίοδο. Απλώς να αναφερθώ ενδεικτικά μόνο σε αυτό που θεωρούσαμε ως την παγκόσμια σταθερά, δηλαδή τις σχέσεις μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρώπης.

Τώρα, σωστά λέτε ότι, παρόλο που συμβαίνουν όλες αυτές οι αναταράξεις, έχουμε πολέμους, έχουμε δασμούς, οι αγορές συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία. Έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις γι’ αυτό. Δεν νομίζω ότι υπάρχει μία μοναδική εξήγηση. 

Εγώ να αναφέρω δύο λόγους που ενδεχομένως μερικώς εξηγούν γιατί συμβαίνει αυτό.

Πρώτον, με την πανδημία είχαμε μια μεγάλη δημοσιονομική επέκταση σε όλη τη Δύση, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι το οποίο έβαλε μεγάλο ποσό ρευστότητας στις αγορές. Αυτός είναι ένας παράγοντας. 

Ίσως όμως ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια και κυρίως η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, που τροφοδοτεί την άνοδο των αγορών, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τώρα, πολλοί λένε ότι αυτό ενδεχομένως εξελιχθεί σε μία φούσκα. 

Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ούτε τη μία άποψη ούτε την άλλη, αλλά σίγουρα αυτή τη στιγμή οι τεχνολογικές εταιρείες στις Ηνωμένες Πολιτείες οδηγούν την κούρσα των αγορών.

Αδύναμος κρίκος η Ευρώπη

• Για τη νέα χρονιά, για το 2026, από όλο αυτό το φάσμα κινδύνων διεθνώς, υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι που σας ανησυχούν περισσότερο;

Θα έλεγα η πορεία της Ευρώπης. Για την Ελλάδα, η Ευρώπη είναι σημείο αναφοράς. 

Αν το δούμε ιστορικά, ξεκινώντας από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, πάντα στις μεγάλες προκλήσεις της χώρας η Ευρώπη ήταν ο αρωγός που, με τον άλφα ή βήτα τρόπο, βοηθούσε να ξεπεράσουμε κάποιες προκλήσεις, κάποιες δυσκολίες που είχαμε. 

Επομένως, είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Ελλάδα, για τη χώρα μας, το πώς θα κινηθεί η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.

Η αλήθεια είναι ότι το επιχειρηματικό, ας πούμε εντός εισαγωγικών, μοντέλο της Ευρώπης είναι υπό αμφισβήτηση αυτή τη στιγμή. 

Αμφισβητείται αν η αμυντική θωράκιση πλέον της Ευρώπης μπορεί να στηρίζεται στο ΝΑΤΟ και στις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Είναι πλέον βεβαιότητα ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να βασίζεται στη φθηνή ενέργεια, στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο της Ρωσίας, αλλά ακόμη και το εξαγωγικό μοντέλο της Ευρώπης προς την Ανατολή, προς την Κίνα, είναι επίσης υπό αμφισβήτηση.

Συγχρόνως, είναι σημαντικό ότι η Ευρώπη έχει μείνει πίσω στις τεχνολογικές εξελίξεις. Η τεχνητή νοημοσύνη πλέον είναι μια κούρσα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, με την Ευρώπη απούσα ή, μάλλον, παρούσα μόνο στο κομμάτι της ρύθμισης. 

Έχουμε μια υπερρύθμιση στην Ευρώπη, η οποία, κατά την άποψή μου, δρα εντελώς αντιπαραγωγικά. 

• Έχουν γίνει αυτά κατανοητά στους διαμορφωτές πολιτικής στην Ευρώπη, ώστε να γίνουν τα αναγκαία βήματα για να μπορέσει η Ευρώπη να σταθεί στο ανταγωνιστικό περιβάλλον; 

Φοβάμαι πως όχι.

 

Τι απαντά στην κριτική για εξυπηρέτηση, επιτόκια, χρηματοδοτήσεις

• Οι τράπεζες δέχεστε πολλή κριτική από πολλές πλευρές για διάφορα θέματα. Ένα από αυτά είναι η χρηματοδότηση, κυρίως προς τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Τι λέτε εσείς σε αυτή την κριτική;

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο τραπεζικός τομέας έχει γίνει πόλος κριτικής για πολλούς λόγους και από πολλές πλευρές. 

Είναι κάτι το οποίο πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν μας, ακόμη και στις περιπτώσεις που θεωρούμε ότι η κριτική δεν είναι βάσιμη. 

Πριν απαντήσω στην ερώτησή σας για τις χρηματοδοτήσεις, επιτρέψτε μου να ξεκινήσω από το θέμα της εξυπηρέτησης της πελατείας, γιατί και εκεί έχουμε δεχτεί κριτική. 

Και θα μιλήσω για την εξυπηρέτηση στη Eurobank, που γνωρίζω πάρα πολύ καλά.

• Υπάρχει και η κριτική για την τηλεφωνική εξυπηρέτηση, ότι ο κόσμος καθυστερεί πάρα πολύ και με τα ραντεβού να εξυπηρετηθεί. 

Πολύ σωστά. Τα τελευταία χρόνια, ως τράπεζα, έχουμε επενδύσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ στον ψηφιακό μετασχηματισμό της τράπεζας. Στόχος μας είναι πολλές ή οι περισσότερες υπηρεσίες και προϊόντα της τράπεζας να είναι διαθέσιμα στο κινητό του κάθε πελάτη μας - κάτι που σε μεγάλο βαθμό ήδη συμβαίνει, αλλά είναι μια διαδικασία υπό εξέλιξη.

Ο τελικός μας στόχος είναι η τράπεζα να είναι στην τσέπη του πελάτη, εκεί που είναι το κινητό του. Αυτή φυσικά είναι μία εξελικτική διαδικασία που τη βελτιώνουμε κάθε χρόνο που περνάει. 

Από την άλλη πλευρά, στα καταστήματά μας, γιατί πιστεύουμε στην ύπαρξη των καταστημάτων και επενδύουμε σε αυτά, θέλουμε να εξελιχθούν σε Κέντρα Συμβουλευτικής Τραπεζικής, όπου ο κάθε πελάτης θα πηγαίνει έχοντας κλείσει ένα ραντεβού και, χωρίς ταλαιπωρία, θα έχει την ανταπόκριση του τραπεζικού στελέχους για να επιλύει τα θέματα που τον απασχολούν.

Αν πάρετε σήμερα το τηλεφωνικό κέντρο της τράπεζας ή προσπαθήσετε μέσα από το κινητό σας να κλείσετε ένα ραντεβού με τα καταστήματά μας, στις περισσότερες περιπτώσεις θα έχετε ραντεβού για την επόμενη εργάσιμη ημέρα ή σε δύο ή, το πολύ, σε τρεις εργάσιμες ημέρες. 

Είναι κάτι το οποίο το έχουμε φροντίσει στη Eurobank, έτσι ώστε σε βραχύ χρονικό διάστημα ο πελάτης να εξασφαλίζει ένα ραντεβού.

Εξυπηρέτηση πελατών και χωρίς ραντεβού

• Δεδομένου όμως ότι είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο και από το φυσικό κατάστημα πάμε στο ψηφιακό, δεν θα έπρεπε να υπάρχει μια μεγαλύτερη μέριμνα για εκείνα τα κομμάτια του πληθυσμού που δεν είναι εξοικειωμένα με όλα αυτά τα εργαλεία;

Επειδή πραγματικά είμαστε σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, υπάρχουν κομμάτια του πληθυσμού που νιώθουν ότι ο τραπεζικός τομέας τα αφήνει πίσω. 

Είναι κομμάτια της κοινωνίας, συνάνθρωποί μας, που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία και είναι συνηθισμένοι στα πιο παραδοσιακά κανάλια εξυπηρέτησης. Και για αυτούς τους πελάτες έχουμε τα πιο παραδοσιακά κανάλια, που είναι το phone banking.

Αλλά ακόμη και αν πάει κάποιος πελάτης σε ένα κατάστημα χωρίς ραντεβού, η οδηγία είναι ότι ο πελάτης θα πρέπει να εξυπηρετηθεί - και εξυπηρετείται. 

Επομένως, φροντίζουμε και αυτούς τους πελάτες να τους εξυπηρετούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. 

Υπάρχει φυσικά και πολλή κριτική για τη γραφειοκρατία που έχει αυξηθεί στις τράπεζες, κάτι που είναι πραγματικότητα. Αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι τράπεζες, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, έχουν γίνει ένας μοχλός μείωσης του οικονομικού εγκλήματος, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η φοροδιαφυγή.

Άρα, πολλές από τις διαδικασίες που δημιουργούν γραφειοκρατία είναι αποτέλεσμα εποπτικών απαιτήσεων, ακριβώς για να επιτελέσουμε αυτόν τον ρόλο. Φυσικά, υπάρχει και η γραφειοκρατία η δική μας, όπου πρέπει να κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε σταδιακά να μειωθεί.

Τώρα να έρθω στο θέμα των χρηματοδοτήσεων. Ακούγεται συχνά ότι οι τράπεζες δεν χρηματοδοτούν την οικονομία. Νομίζω ότι αυτή είναι η πιο άδικη κριτική που ακούμε, γιατί τα στοιχεία δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. 

Ειδικά στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων, το 2024 είχαμε - και το έχετε δημοσιεύσει και εσείς στο Business Daily- τον υψηλότερο ή τον δεύτερο υψηλότερο ρυθμό πιστωτικής επέκτασης σε όλη την Ευρώπη, κάτι που συνεχίστηκε και το 2025.

Ας πάρουμε επίσης το θέμα του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο στηρίχθηκε σωστά και, πιστεύω, με επιτυχία στις τράπεζες για να διοχετεύσει τα δάνεια του Ταμείου στην πραγματική οικονομία. 

Έχουμε πάνω από 500 επενδυτικά έργα που έχουν ήδη ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης. Πρόκειται για επενδύσεις της τάξεως, αν θυμάμαι καλά, των 18 δισεκατομμυρίων ευρώ. Από αυτά τα 500 επενδυτικά έργα, περίπου τα 300 αφορούν μεσαίες επιχειρήσεις, όχι μεγάλες επιχειρήσεις.

 

• Εκεί εστιάζεται η κριτική, στις μεσαίες και στις πιο μικρές επιχειρήσεις. 

Θα έρθω και σε αυτό. Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ένα εργαλείο που από τη φύση του έχει βαριές διαδικασίες, οι οποίες ενδεχομένως δεν μπορούν να υποστηριχθούν από μία μικρή ή μία πολύ μικρή επιχείρηση.

 Αλλά και γι’ αυτές τις επιχειρήσεις υπάρχουν άλλα προγράμματα, από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, για παράδειγμα, τα οποία οι τράπεζες -και η Eurobank- προωθούν έντονα στην πελατεία τους.

Επομένως, και το έχω πει πολλές φορές και θα το επαναλάβω και σήμερα: φέρτε μου ένα επενδυτικό πλάνο που να έχει βάση και, αν δεν έχει βρεθεί τράπεζα να το χρηματοδοτήσει, η Eurobank να το χρηματοδοτήσει.

«Ο κοινωνικός ρόλος των τραπεζών δεν είναι να χαρίζουμε δάνεια» 

• Άρα αυτοί που διαμαρτύρονται, κυρίως διαμαρτύρονται έχοντας αδύναμα οικονομικά μεγέθη;

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που έχουν ακόμη εκκρεμότητες με το Δημόσιο, με τα ασφαλιστικά ταμεία. 

Υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις των οποίων η αίτηση απορρίπτεται όταν μπει στην πλατφόρμα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας. 

Πολλοί μιλούν για τον κοινωνικό ρόλο των τραπεζών. Ο κοινωνικός ρόλος των τραπεζών δεν είναι να χαρίζουμε δάνεια. Είναι να δίνουμε σωστά δάνεια, τα οποία θα βοηθούν τις επιχειρήσεις, με τις σωστές επενδύσεις, να αναπτύξουν τον κύκλο εργασιών τους, να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της χώρας και να αποφύγουμε τη δημιουργία μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων, που όλοι θυμόμαστε πόσο δύσκολο ήταν να αντιμετωπιστεί.

• Και ένα σύντομο σχόλιο για την κριτική για τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων.

Ναι, αυτό είναι το άλλο το οποίο ακούγεται. Μαζί με τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων λέγεται ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν το υψηλότερο ή ένα από τα υψηλότερα περιθώρια μεταξύ καταθέσεων και δανείων στην Ευρώπη, που, αν το συγκρίνουμε με τις ευρωπαϊκές στατιστικές, είναι ακριβές. 

Απλώς, ο μέσος ευρωπαϊκός όρος επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τα αντίστοιχα μεγέθη του γαλλικού και του γερμανικού τραπεζικού συστήματος, λόγω μεγέθους.

Εάν συγκριθούμε με άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης, το περιθώριο στο οποίο αναφέρθηκα δεν διαφέρει σημαντικά ή καθόλου σε σχέση με αυτό της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Κύπρου, δηλαδή χωρών της Νότιας Ευρώπης που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με το τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα. 

Τώρα, στο θέμα των επιτοκίων καταθέσεων, επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό των καταθέσεων στην Ελλάδα είναι στα ταμιευτήρια, αξίζει να δει κάποιος ποια είναι τα επιτόκια στα ευρωπαϊκά ταμιευτήρια. Δεν διαφέρουν. Είναι όλα πολύ κοντά στο μηδέν.

Αντίθετα, έχουμε προσπαθήσει τα τελευταία χρόνια, με επιτυχία θα έλεγα, να ενημερώσουμε τους πελάτες μας για επενδυτικά προϊόντα τα οποία αποφέρουν υψηλότερες αποδόσεις.

Και θα έλεγα ότι το έχουμε κάνει αυτό με επιτυχία, γιατί κάθε χρόνο βλέπουμε όλο και περισσότερα ποσά να κατευθύνονται σε αμοιβαία κεφάλαια ή σε ομολογιακές εκδόσεις επιχειρήσεων.

Ιστορική απώλεια για τη χώρα και τις τράπεζες τα Βαλκάνια

• Αναφερθήκατε στην κληρονομιά της κρίσης, στις οφειλές, και στο ότι αυτή αποτελεί εμπόδιο για ένα κομμάτι του κόσμου να έχει ακόμη πρόσβαση στις τράπεζες. Από τη μεγάλη κρίση του 2010–2015, που έπληξε πάρα πολύ και τη χώρα και τις τράπεζες, ποια ήταν τα μεγαλύτερα πλήγματα που δεχτήκαμε;

Κοιτάξτε, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ολόκληρη η χώρα, μαζί και το τραπεζικό σύστημα, πέρασε από πολύ δύσκολες και πρωτόγνωρες καταστάσεις. 

Ειδικά για το τραπεζικό σύστημα, η μεγαλύτερη απώλεια, που είναι και απώλεια για τη χώρα, είναι η απώλεια της παρουσίας που είχαμε εκτός Ελλάδος. 

Να θυμίσω ότι ήταν περίπου, αν θυμάμαι καλά, εννέα οι χώρες εκτός Ελλάδος όπου είχαμε παρουσία: σε όλα τα Βαλκάνια, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, στη Σερβία, στην Αλβανία, στη Βόρεια Μακεδονία, πιο βόρεια. Είχαμε παρουσία, ως Eurobank, στην Πολωνία, στην Ουκρανία, στην Τουρκία και στην Κύπρο.

Εννέα χώρες και αναγκαστήκαμε, ως τραπεζικό σύστημα, να αποχωρήσουμε από τις περισσότερες. 

Ενδεχομένως, η Eurobank αποτελεί μια μικρή εξαίρεση σε αυτό, γιατί καταφέραμε να αντλήσουμε κεφάλαια αποκλειστικά από ιδιώτες μετόχους το 2014 και το 2015 και να διατηρήσουμε παρουσία στη Βουλγαρία, την οποία μάλιστα αυξήσαμε μέσω κάποιων εξαγορών. Ομοίως και στην Κύπρο.

Άρα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό ήταν μια μεγάλη απώλεια για τη χώρα. Είναι αυτό που ονομάζουμε soft power μιας χώρας, όταν οι επιχειρήσεις της έχουν έντονη οικονομική δραστηριότητα σε άλλες οικονομικές περιοχές. 

 

• Γιατί η παρουσία μιας τράπεζας ήταν γέφυρα και για μια ελληνική επιχείρηση να μπορέσει να πουλήσει δραστηριότητες. 

Σωστά, αλλά ευρύτερα επηρέαζε και τη θέση της χώρας σε μια γειτονική γεωγραφία.

Η δεύτερη μεγάλη απώλεια που είχαμε ήταν μια ολόκληρη γενιά τραπεζικών στελεχών, ικανών τραπεζικών στελεχών, τα οποία, βλέποντας την κατάσταση στην οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα, αναζήτησαν την τύχη τους σε άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα: στο Λονδίνο, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Ντουμπάι, στις χώρες του Κόλπου.

 Τώρα που τα πράγματα έχουν σταθεροποιηθεί και οι τράπεζες πηγαίνουν ξανά καλά, προσπαθούμε —και ειδικά στη Eurobank έχουμε ένα εντατικό πρόγραμμα— να πείσουμε τέτοια στελέχη να επανέλθουν στην Ελλάδα, στο τραπεζικό σύστημα. 

Έχουμε αρκετούς νέους συναδέλφους που έχουν επανέλθει. Είναι μέρος του brain gain ή regain, το οποίο προσπαθούμε, ως οικονομία συνολικά, να πετύχουμε.

Υπάρχει και ένα τρίτο σημείο στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ. Ως αποτέλεσμα της κρίσης, υπάρχει, θα έλεγα, στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας η άποψη ότι οι τράπεζες σώθηκαν από το Δημόσιο, δηλαδή από τον Έλληνα φορολογούμενο. 

Πρέπει όμως να εξετάσουμε τι ακριβώς σώθηκε. 

Σώθηκαν οι μέτοχοι των τραπεζών; Το ξέρετε καλύτερα από εμένα ότι όλοι οι μέτοχοι έχασαν και το τελευταίο ευρώ που είχαν επενδύσει στον τραπεζικό τομέα. 

Μήπως σώθηκαν οι διοικήσεις; Επίσης, το γνωρίζετε καλά ότι κανένα από τα μέλη των παλαιών διοικήσεων δεν ασκεί διοίκηση σήμερα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Αυτό που σώθηκε είναι οι καταθέτες. Και ορθώς έγινε αυτό, γιατί διατήρησε την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα και στην οικονομία συνολικά. 

Αλλά αν εξετάσουμε και ποια είναι τα ποσά που δόθηκαν από το ελληνικό Δημόσιο στις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, τα ποσά αυτά δεν διαφέρουν από το όφελος που είχε το Δημόσιο μέσω του κουρέματος των ομολόγων που είχαν οι ελληνικές τράπεζες στο χαρτοφυλάκιό τους. 

Είναι ένα θέμα στο οποίο έχουν αναφερθεί αρκετά αναλυτικά και ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, ο κ. Στουρνάρας, και ο σημερινός αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ο κ. Χατζηδάκης.

Έχουμε αρκετές τράπεζες στην Ελλάδα

• Για να επιστρέψουμε στις τράπεζες και στον ανταγωνισμό. Υπάρχει κριτική, και από την κυβέρνηση, ότι ο ανταγωνισμός δεν είναι επαρκής μεταξύ των τραπεζών. Και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος έχει αναφερθεί στην ανάγκη δημιουργίας ενός πέμπτου πόλου. Είναι έτσι τα πράγματα;

Ναι, αξίζει, νομίζω, να δούμε σήμερα ποια είναι η δομή του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα. Έχουμε τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, οι οποίες σίγουρα έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, αλλά πλέον έχουμε και δύο μικρότερες τράπεζες, ιδιαίτερα δραστήριες.

Η μία από αυτές είναι ο πέμπτος πόλος, όπως σωστά έχει αναφερθεί από τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Η έκτη τράπεζα είναι μια ιδιωτική τράπεζα, ιδιαίτερα δυναμική. 

Και έχουμε επίσης και τις ηλεκτρονικές τράπεζες, μία εκ των οποίων είναι ιδιαίτερα δραστήρια στη χώρα μας, με μεγάλο αριθμό πελατών.

Άρα, θα έλεγα ότι το τραπεζικό μας σύστημα έχει εξελιχθεί από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες σε ένα σύστημα που το ονομάζω 4 + 2 + 1. 

Δηλαδή, οι τέσσερις συστημικές, οι δύο μικρότερες τράπεζες και το ένα αφορά την ψηφιακή τράπεζα στην οποία αναφέρθηκα.

Είναι μικρός αυτός ο αριθμός τραπεζών; Είναι μικρός για μια οικονομία του μεγέθους της ελληνικής οικονομίας;

 

Έρχονται ανατροπές στις τράπεζες - Πιθανές νέες κινήσεις ευρωπαϊκών τραπεζών στην Ελλάδα

• Την ίδια ώρα, πάντως, που συζητάμε για περισσότερο ανταγωνισμό και περισσότερες τράπεζες, συχνά-πυκνά έρχεται στον δημόσιο διάλογο το ενδεχόμενο συγχώνευσης μεταξύ συστημικών τραπεζών. 

Εθνικός πρωταθλητής.

• Εθνικός πρωταθλητής. Έχει νόημα μια τέτοια κίνηση;

Αυτό, καταλαβαίνετε, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την προηγούμενη ερώτησή σας περί περισσότερου ανταγωνισμού. 

Αυτό που μπορώ να σας πω με βεβαιότητα είναι ότι σε πέντε με δέκα χρόνια από σήμερα η αρχιτεκτονική του ελληνικού τραπεζικού συστήματος θα είναι διαφορετική από τη σημερινή. 

Ζούμε σε έναν δυναμικό κόσμο, σε έναν κόσμο που μεταλλάσσεται με μεγάλη ταχύτητα. Επομένως, πρέπει να αναμένουμε αλλαγές. 

Το ποιες θα είναι αυτές οι αλλαγές δεν μπορούμε σήμερα να το προσδιορίσουμε.

Έχουμε ήδη δει μια μεγάλη ευρωπαϊκή τράπεζα να έχει μετοχική συμμετοχή σε μια ελληνική τράπεζα. Δεν μπορώ να αποκλείσω να δούμε αντίστοιχες κινήσεις από άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες. 

Αυτό όμως που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι ευρωπαϊκούς πρωταθλητές. Αν θέλουμε η Ευρώπη να ανταγωνιστεί πραγματικά τις Ηνωμένες Πολιτείες στο τραπεζικό αντικείμενο, χρειαζόμαστε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες.

Ο ανταγωνισμός με τις ψηφιακές τράπεζες

• Αναφερθήκατε στις ψηφιακές τράπεζες. Πώς βλέπετε τον ανταγωνισμό με τις ψηφιακές τράπεζες; Ποια θεωρείτε ότι είναι τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα και ποια είναι τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα παραδοσιακών οργανισμών όπως η Eurobank;

Ο ανταγωνισμός είναι πάντα καλοδεχούμενος. Στο τέλος της ημέρας μας κάνει όλους καλύτερους. 

Επομένως, και ο ανταγωνισμός από τις ψηφιακές τράπεζες είναι κάτι που στην Eurobank το λαμβάνουμε σοβαρά υπ’ όψιν μας και γι’ αυτό ακριβώς επενδύουμε, όπως είπα και προηγουμένως, δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο στον ψηφιακό μετασχηματισμό της τράπεζας.

Τώρα, η αλήθεια είναι ότι οι ψηφιακές τράπεζες έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα. 

Το κυριότερο πλεονέκτημα είναι ότι δεν κουβαλάνε τα λεγόμενα παλιά συστήματα πληροφορικής. 

Οι τράπεζες έχουν εγκατεστημένα συστήματα πληροφορικής 25, 30, ακόμη και 40 ετών, προηγούμενης τεχνολογίας, τα οποία όμως απασχολούν σημαντικούς πόρους, είτε ανθρώπινους είτε οικονομικούς. 

Μία ψηφιακή τράπεζα, η οποία έχει ξεκινήσει πριν από λίγα μόνο χρόνια, έχει μοντέρνα τεχνολογία που της επιτρέπει να δημιουργεί προϊόντα σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα απ’ ό,τι μια παραδοσιακή τράπεζα και ενδεχομένως και με φθηνότερο κόστος. 

Και αυτό το βλέπουμε στην πράξη από την καθημερινή μας εμπειρία.

Από την άλλη, όμως, μια ψηφιακή τράπεζα δεν έχει το βασικό πλεονέκτημα μιας παραδοσιακής τράπεζας, που είναι η σχέση με τον πελάτη. 

Παρά την ψηφιοποίηση της οικονομίας ευρύτερα, πιστεύω ότι ο ανθρώπινος παράγοντας θα είναι κεντρικός στη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ του πελάτη και της τράπεζας. 

Αυτό που λέμε Πίστις. 

Άρα, αυτό είναι το πλεονέκτημα που έχουν οι παραδοσιακές τράπεζες. Αυτό είναι και το πλεονέκτημα που έχει η Eurobank. Ένα πλεονέκτημα στο οποίο προσπαθούμε να επενδύσουμε ακόμη περισσότερο, να δημιουργήσουμε ακόμη ισχυρότερες σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες μας, γιατί αυτό είναι το βασικό μας περιουσιακό στοιχείο. 

Και σε αυτό θα βασιστεί η ανάπτυξη της τράπεζας μελλοντικά.

Πώς η Eurobank έγινε η μεγαλύτερη τράπεζα της Ελλάδας

• Η Eurobank σήμερα, σε όρους ενεργητικού, είναι η μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, με την ισχυρότερη παρουσία εκτός Ελλάδος. Πριν από την κρίση, η Eurobank ήταν πίσω από την Εθνική Τράπεζα ως μέγεθος. Τελικά, η κρίση αποτέλεσε ευκαιρία για την Eurobank;

Να ξεκινήσω από την Εθνική, γιατί πραγματικά πιστεύω ότι είναι μία εξαιρετική τράπεζα. Είναι μια τράπεζα με πολύ ισχυρό ισολογισμό σήμερα και πραγματικά είναι τιμή μας στην Eurobank που έχουμε υγιή ανταγωνισμό με την Εθνική. 

Ωστόσο, σωστά λέτε ότι μετά τις τελευταίες εξαγορές που έχουμε κάνει στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό, έχουμε ξεπεράσει, από πλευράς ισολογισμού, τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ και είμαστε σήμερα η μεγαλύτερη ελληνική τράπεζα. 

Δραστηριοποιούμαστε σε τρεις βασικές αγορές, που είναι η Ελλάδα, η Κύπρος και η Βουλγαρία, συν τη θυγατρική τράπεζα που έχουμε στο Λουξεμβούργο.

Συγχρόνως, είναι αλήθεια ότι περάσαμε δύσκολες στιγμές. 

Ωστόσο, εκείνες οι δύσκολες συνθήκες νομίζω ότι πείσμωσαν τον κόσμο μας. Δημιουργήθηκε μια συμπαγής διοικητική ομάδα, που μας επέτρεψε, κατ’ αρχάς, να πείσουμε έναν ισχυρό μέτοχο να αποκτήσει ένα μεγάλο ποσοστό στην τράπεζα, το οποίο αποτέλεσε σημείο αναφοράς και σημείο σταθερότητας. 

Αυτό είναι που μας επέτρεψε το 2014 και το 2015 να καλύψουμε τις κεφαλαιακές μας ανάγκες πλήρως από τον ιδιωτικό τομέα.

Στη συνέχεια, ήμασταν η πρώτη τράπεζα που ξεκινήσαμε με επιθετικό τρόπο την εξυγίανση του ισολογισμού μας, με μεθόδους που ακολούθησε και το υπόλοιπο τραπεζικό σύστημα. 

Είμασταν η πρώτη τράπεζα με μονοψήφιο δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων, κάτι που μας έδωσε και τον χρόνο και τον χώρο να εξετάσουμε ευκαιρίες που υπήρχαν εκτός Ελλάδος και να κάνουμε εξαγορές σε ελκυστικές τιμές.

Αυτό που συζητάμε πολλές φορές με τα υπόλοιπα μέλη της διοικητικής ομάδας αλλά και με τα στελέχη της τράπεζας είναι ότι απαιτείται συνεχής εγρήγορση. 

Ζούμε σε έναν έντονα μεταβαλλόμενο κόσμο και το γεγονός ότι ένας οργανισμός έχει πάει καλά τα προηγούμενα δέκα χρόνια δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα συνεχίσει να πορεύεται στον σωστό δρόμο τα επόμενα χρόνια. 

Ένας οργανισμός είναι επιτυχημένος όταν μπορεί να προσαρμόζεται γρήγορα στις αλλαγές του περιβάλλοντος. 

Αυτό είναι εύκολο να το λες, δύσκολο να το κάνεις στην πράξη.

 

Η επέκταση σε Ινδία και Ανατολή

• Η επόμενη μέρα για την Eurobank; Τι σηματοδοτούν οι εξαγορές που μας αναφέρατε; Ποιες αγορές και ποιες δραστηριότητες μπορεί να κάνουν τη διαφορά τα επόμενα χρόνια;

Τους τελευταίους 18–24 μήνες έχουμε κάνει τρεις σημαντικές εξαγορές. 

Είναι η εξαγορά της Ελληνικής Τράπεζας στην Κύπρο, της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας του νησιού, η εξαγορά της μεγαλύτερης ασφαλιστικής εταιρείας στην Κύπρο, της πρώην θυγατρικής της γαλλικής CNP, και η Eurolife, που πρόσφατα ανακοινώσαμε. 

Άρα, έχουμε αρκετή δουλειά για το επόμενο διάστημα, θα έλεγα για το 2026, ώστε να ενοποιήσουμε πλήρως αυτούς τους τρεις οργανισμούς στον Όμιλό μας και να πετύχουμε τις συνέργειες που έχουμε προϋπολογίσει.

Συγχρόνως, πρέπει να εστιάσουμε και στην οργανική ανάπτυξη, είτε αφορά τα δάνεια είτε τα επενδυτικά προϊόντα. Και αυτό θα είναι μία από τις προτεραιότητες του 2026. 

Βλέπουμε, όμως, ότι η οικονομία μετατοπίζεται διαρκώς προς την Ανατολή και αρχίζουμε, με προσεκτικά βήματα, να εξετάζουμε ποιες ευκαιρίες μπορεί να υπάρχουν για εμάς σε περιοχές ανατολικά μας.

Έχουμε ήδη λάβει την άδεια από την Κεντρική Τράπεζα της Ινδίας για να εγκαταστήσουμε ένα γραφείο αντιπροσωπείας στη Βομβάη και αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη διαδικασία ανεύρεσης στελεχών για το γραφείο αυτό. Πιστεύω ότι στο πρώτο τρίμηνο του 2026 θα το εγκαινιάσουμε. 

Έχουμε επίσης υποβάλει την αντίστοιχη αίτηση για γραφείο αντιπροσωπείας στα Εμιράτα και εξετάζουμε πολύ σοβαρά και την αγορά της Σαουδικής Αραβίας.

Όπως είπα, πρόκειται για μικρά και προσεκτικά βήματα. Δεν πρόκειται να επενδύσουμε μεγάλα ποσά κεφαλαίων, αλλά νομίζω ότι προς τα εκεί κατευθύνεται πλέον η διεθνής οικονομία. 

Άρα, δεν πρέπει να αγνοήσουμε αυτές τις περιοχές, που είναι και γεωπολιτικά σημαντικές για τη χώρα μας.

 Όλοι έχουμε διαβάσει για τον IMEC, τον India–Middle East–Europe Corridor. Η Ελλάδα και η Κύπρος βρίσκονται στη μία άκρη αυτού του διαδρόμου και, επομένως, είναι κάτι που πρέπει να εξετάσουμε και να εκμεταλλευτούμε, αν μπορούμε.

• Με τη μετοχή της Eurobank να βρίσκεται στο +1.000% από τα χαμηλά του 2016, σήμερα ένας μέτοχος της τράπεζας τι μπορεί να προσβλέπει; Τι μπορεί να περιμένει;

Ξέρετε ότι ποτέ δεν έχω σχολιάσει την τιμή της μετοχής και δεν θα το κάνω ούτε σήμερα. Αυτό είναι, νομίζω, η δουλειά της αγοράς και των αναλυτών. 

Η δική μας δουλειά είναι να εξασφαλίζουμε την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση στους πελάτες μας, προϊόντα που να είναι ανταγωνιστικά, να βλέπουμε τις ευκαιρίες που υπάρχουν για πιθανές εξαγορές και να ακολουθούμε την τεχνολογική εξέλιξη στον κλάδο μας. 

Αυτή είναι η δική μας δουλειά. 

Για αυτά μας αξιολογεί καθημερινά ο κόσμος των επενδυτών και οι αναλυτές που παρακολουθούν τη Eurobank. Αυτοί θα αποφασίσουν ποια είναι η σωστή τιμή της μετοχής.