Τη δημιουργία ενός κοινού «εργαλείου» δημοσιονομικής πολιτικής στην ΕΕ, το οποίο θα ενταχθεί στο νέο θεσμικό πλαίσιο των δημοσιονομικών της κανόνων προτείνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε blog του το οποίο υπογράφουν οι Vitor Gaspar, Alfred Kammer και Ceyla Pazarbasioglu.
Το Ταμείο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου τονίζοντας ότι έχει υπάρξει μεγάλη διεύρυνση των ελλειμμάτων και κατ' επέκτατση και του χρέους των κρατών - μελών, συνέπεια των προγραμμάτων στήριξης αρχικά λόγω της πανδημία και ακολούθως εξαιτίας της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης.
Με δεδομένη την παραπάνω εξέλιξη καταθέτει τρεις προτάσεις, μία εκ των οποίων είναι η δημιουργία «Δημοσιονομικής Ικανότητας» («Fiscal Capacity»), ένας μηχανισμό ο οποίος θα χρηματοδοτείται μέσω έκδοσης κοινού χρέους και «θα μπορούσε να βοηθήσει τα μέλη της ευρωζώνης να διαχειρίζονται καλύτερα τις οικονομικές υφέσεις και να παρέχουν δημόσια αγαθά».
Πρόκειται για ιδέα παρόμοια με το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ανάκαμψη από την πανδημία, το οποίο θα συσταθεί το 2020 με τη δέσμευση-ορόσημο να δανειστεί τα χρήματα ως μπλοκ και όχι μεμονωμένα ως χώρες μέλη. Η εκδοχή του ΔΝΤ θα περιλάμβανε ένα επενδυτικό ταμείο για το κλίμα που θα βοηθούσε τις χώρες να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να τερματίσουν την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Οι προτάσεις του Ταμείου
Στο blog τους οι τρεις ειδικοί υπογραμμίζουν ότι δεδομένου του κεντρικού ρόλου της δημοσιονομικής πολιτικής στην αντιμετώπιση τόσο των πρόσφατων κρίσεων όσο και των μελλοντικών προκλήσεων, η έκκληση για μεταρρύθμιση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη έχει απήχηση όσο ποτέ άλλοτε.
Η δημοσιονομική πολιτική παρέχει ουσιαστική στήριξη όταν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις πλήττονται από μεγάλα σοκ, όπως η πανδημία, ή όταν η νομισματική πολιτική περιορίζεται. Ωστόσο, αυτό απαιτεί υγιή δημόσια οικονομικά. Το υψηλό χρέος και τα αυξανόμενα επιτόκια δυσχεραίνουν τις κυβερνήσεις από το να αντιμετωπίσουν τις σημερινές πολλαπλές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των ακραίων αυξήσεων του κόστους ζωής και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται αναθεωρημένους δημοσιονομικούς κανόνες που να έχουν την ευελιξία για τολμηρές και γρήγορες πολιτικές όταν χρειάζεται, αλλά χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Είναι ζωτικής σημασίας να αποφευχθούν κρίσεις χρέους που θα μπορούσαν να έχουν μεγάλες αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις και να θέσουν σε κίνδυνο την ίδια την ΕΕ. Αυτό θα απαιτήσει τη δημιουργία μεγαλύτερων δημοσιονομικών «μαξιλαριών» σε περιόδους όπου η οικονομία δεν βρίσκεται αντιμέτωπη με προβλήματα και δύσκολες προκλήσεις.
To ΔΝΤ προτείνει μεταρρυθμίσεις στο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για να βοηθήσει στη διαχείριση των τεράστιων πολιτικών προκλήσεων. Η αναμόρφωση θα πρέπει να είναι οικονομικά υγιής και πολιτικά αποδεκτή, αξιοποιώντας τα διδάγματα από διάφορες προηγούμενες προσπάθειες βελτίωσης των δημοσιονομικών κανόνων. Θα είναι κρίσιμο να εξισορροπηθεί ο σεβασμός της κυριαρχίας των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών και ταυτόχρονα να ενισχυθούν τα κίνητρα για την υιοθέτηση υγιών πολιτικών για την ΕΕ.
Η πρόταση επικεντρώνεται σε τρεις πυλώνες:
- αναμόρφωση των αριθμητικών δημοσιονομικών κανόνων, ώστε να λαμβάνονται ρητά υπόψη οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι χώρες, με σαφή μεσοπρόθεσμο προσανατολισμό
- ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών θεσμών για τη βελτίωση της εγχώριας συζήτησης και της ιδιοκτησίας των πολιτικών και
- δημιουργία ενός ταμείου της ΕΕ που θα βοηθά τις χώρες να διαχειρίζονται καλύτερα τις οικονομικές υφέσεις και να παρέχουν βασικά δημόσια αγαθά.
Εκτίναξη του δανεισμού λόγω πανδημίας
Απαιτούνται φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις
Οι υφιστάμενοι κανόνες είχαν κάποια επιτυχία, ιδίως με την αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα πρέπει να είναι κάτω από το 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ενισχύοντας την κυβερνητική λογοδοσία. Ωστόσο, δεν έχουν αποτρέψει την ανεπιθύμητη συσσώρευση δημόσιου χρέους και τους κινδύνους βιωσιμότητας των δημοσιονομικών δεδομένων ορισμένων κρατών – μελών της ΕΕ.
Όπως έδειξε η ευρωπαϊκή κρίση δημόσιου χρέους, οι κίνδυνοι αυτοί έχουν απειλήσει τη σταθερότητα της νομισματικής ένωσης στο παρελθόν και συνεχίζουν να δημιουργούν τρωτά σημεία σήμερα. Αυτό συμβαίνει παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες για την τελειοποίηση των αριθμητικών κανόνων και την ενίσχυση της κεντρικής εποπτείας με την πάροδο των ετών.
Σε κάποιο βαθμό, οι αδύναμοι εθνικοί θεσμοί, οι πολιτικές πιέσεις και τα μεγάλα αρνητικά σοκ έχουν οδηγήσει σε ανεπαρκή συμμόρφωση. Σε συνδυασμό με τους σχεδιαστικούς περιορισμούς του πλαισίου, το οποίο θέτει ανώτατα όρια για τα ελλείμματα σε δυσχερείς οικονομικά εποχές χωρίς να παρέχει επαρκή κίνητρα για τη δημιουργία αποθέματος ασφαλείας στις καλές περιόδους, αυτό οδήγησε στη δημιουργία δημοσιονομικών ανισορροπιών. Το πλαίσιο έχει επίσης επιτύχει ελάχιστα στη σταθεροποίηση της παραγωγής και δεν διαθέτει εργαλεία για την παροχή κοινών δημόσιων αγαθών για τις χώρες μέλη.
Ως απάντηση στην πανδημία, τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποίησε τη γενική ρήτρα διαφυγής -η οποία επιτρέπει προσωρινή απόκλιση από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ- επιτρέποντας στις χώρες μέλη να αντιδράσουν πιο δυναμικά και ευέλικτα. Ωστόσο, η αύξηση των ελλειμμάτων έχει ωθήσει τα επίπεδα χρέους ακόμη περισσότερο πάνω το όριο της Συνθήκης του Μάαστριχτ, δηλαδή το 60 % του ΑΕΠ, σε πολλές χώρες, δημιουργώντας πρόσθετες προκλήσεις για την επιστροφή στους υφιστάμενους κανόνες.
Η πρόταση του ΔΝΤ έχει τρεις αλληλένδετους πυλώνες:
- Δημοσιονομικοί κανόνες σε επίπεδο ΕΕ με βάση τον κίνδυνο: Η ταχύτητα και η φιλοδοξία των δημοσιονομικών προσαρμογών θα συνδέονται με το βαθμό των δημοσιονομικών κινδύνων. Αυτοί προσδιορίζονται από την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους με τη χρήση κοινής μεθοδολογίας, η οποία αναπτύσσεται από ένα νέο και ανεξάρτητο Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, ή EFC, σε διαβούλευση με άλλους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς. Οι χώρες με μεγαλύτερους δημοσιονομικούς κινδύνους θα πρέπει να συγκλίνουν σε μηδενικό ή θετικό συνολικό δημοσιονομικό ισοζύγιο κατά τα επόμενα τρία έως πέντε έτη. Οι χώρες με χαμηλότερους δημοσιονομικούς κινδύνους και χρέος κάτω του 60% θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία, αλλά θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους στα σχέδιά τους. Το πλαίσιο θα δώσει κίνητρα για τη δημιουργία δημοσιονομικών αποθεμάτων που θα επιτρέπουν σημαντική ευελιξία για την αντιμετώπιση δυσμενών κλυδωνισμών και την άσκηση αντικυκλικής πολιτικής.
- Ενισχυμένοι εθνικοί δημοσιονομικοί θεσμοί: Όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσουν μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και να ορίσουν πολυετή ετήσια ανώτατα όρια δαπανών. Τα ανεξάρτητα εθνικά δημοσιονομικά συμβούλια θα διαδραματίσουν ισχυρότερο ρόλο για την ενίσχυση των ελέγχων και των ισορροπιών σε επίπεδο χώρας, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης ή έγκρισης μακροοικονομικών προβλέψεων, της αξιολόγησης των δημοσιονομικών κινδύνων και της διασφάλισης της συνέπειας των ανώτατων ορίων δαπανών και των δημοσιονομικών σχεδίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει τον βασικό της ρόλο στην εποπτεία και o ESM θα λειτουργήσει ως κεντρικός κόμβος για ένα δίκτυο εθνικών δημοσιονομικών συμβουλίων, συμβάλλοντας στην προώθηση ορθών πρακτικών και παρέχοντας μια ανεξάρτητη φωνή τόσο για τους κινδύνους χρέους όσο και για την εκτέλεση του πλαισίου.
- Μια καλά σχεδιασμένη δημοσιονομική ικανότητα της ΕΕ: Αυτή θα δημιουργηθεί για να επιτύχει δύο βασικούς ρόλους: τη βελτίωση της μακροοικονομικής σταθερότητας, ιδίως όταν η νομισματική πολιτική λειτουργεί στο αποτελεσματικό κατώτατο όριο, και τη δυνατότητα παροχής κοινών δημόσιων αγαθών σε επίπεδο ΕΕ, όπως οι υποδομές για την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή ασφάλεια. Η παροχή αυτών των αγαθών έχει γίνει πιο επείγουσα λόγω της πράσινης μετάβασης και των κοινών ανησυχιών για την ασφάλεια. Ένα ειδικό επενδυτικό ταμείο για το κλίμα αποτελεί σημαντικό μέρος της πρότασης.
Η πρόταση θα πρέπει να θεωρηθεί ως δέσμη αλληλένδετων στοιχείων για την προώθηση μιας αποτελεσματικής μεταρρύθμισης. Απαιτεί μια αμοιβαία ενισχυτική σχέση μεταξύ των κανόνων της ΕΕ και της εθνικής εφαρμογής, ιδίως μεγαλύτερη εγχώρια οικειοποίηση των κανόνων και καλύτερη ευθυγράμμιση μεταξύ των πλαισίων των χωρών και των κανόνων της ΕΕ. Το πρώτο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εξισορρόπηση των αναγκών των χωρών μελών με την προστασία τους από αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις από άλλα μέρη της Ένωσης. Αυτό συνηγορεί υπέρ μιας προσέγγισης με βάση τον κίνδυνο - ο πρώτος πυλώνας της πρότασης του ΔΝΤ. Το τελευταίο απαιτεί ισχυρότερο ρόλο για τον δεύτερο πυλώνα μας: σημαντικά αναβαθμισμένα εθνικά πλαίσια -συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ικανότητας και των εντολών των ανεξάρτητων δημοσιονομικών θεσμών.
Εν μέσω της εξαιρετικής οικονομικής αβεβαιότητας και των δημοσιονομικών προκλήσεων που έρχονται, η μεταρρύθμιση του δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ δεν μπορεί να περιμένει. Η παράταση της γενικής ρήτρας διαφυγής έως το 2023 παρέχει μια ευκαιρία για να γίνει ακριβώς αυτό- περαιτέρω καθυστερήσεις θα ανάγκαζαν τις χώρες να επιστρέψουν στους παλιούς κανόνες με όλα τα προβλήματά τους. Η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
