«Βραχυκύκλωμα» στις τράπεζες από 18.000 αιτήσεις για φθηνά δάνεια

Δυσκολότερη από όσο είχε εκτιμηθεί αρχικά αποδεικνύεται για την κυβέρνηση και τις τράπεζες η στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με φθηνά δάνεια εν μέσω πανδημίας, καθώς η ζήτηση έχει ξεπεράσει κάθε πρόβλεψη.

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αιτήσεις ξεπέρασαν τις 18.000 και προκαλούν «βραχυκύκλωμα» στις τράπεζες. Μάλιστα, όπως δήλωσε χθες ο υπουργός Ανάπτυξης, Άδ. Γεωργιάδης, έδωσε εντολή να κλείσει η πλατφόρμα για την υποδοχή αιτήσεων, καθώς το ποσό δανείων που ζητήθηκε μέσα σε μόλις πέντε ημέρες έφθασε τα 3,5 δισ. ευρώ, ξεπερνώντας σχεδόν κατά τρεις φορές το ανώτατο όριο των 1,3 δισ. ευρώ.

Τα ζητήματα που έχουν ανακύψει με το πρώτο χρηματοδοτικό εργαλείο που έχει ενεργοποιηθεί ήδη από την κυβέρνηση, δηλαδή το πρόγραμμα Ταμείο Επιχειρηματικότητας ΙΙ (ΤΕΠΙΧ ΙΙ) καλείται να αντιμετωπίσει ειδική επιτροπή που συστήνεται υπό την Τράπεζα της Ελλάδος, με στόχο να εξετάσει τις διαδικασίες έγκρισης των δανείων και να βρει τρόπους για να απλοποιηθούν, όσο είναι δυνατόν, ώστε να μην αργήσουν να απελευθερωθούν οι χρηματοδοτήσεις στις επιχειρήσεις.

Η απόφαση για την ανάθεση αυτής της ειδικής αποστολής λήφθηκε χθες, σε ειδική τηλεδιάσκεψη υπό την προεδρία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη και με τη συμμετοχή στελεχών του οικονομικού επιτελείου, του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και των επικεφαλής των εμπορικών τραπεζών.

Όπως τόνισε ο πρωθυπουργός στην τηλεδιάσκεψη, απευθυνόμενος στους τραπεζίτες, «το πρώτιστο δικό μας μέλημα -δικό μου αλλά και των συναρμοδίων υπουργών- είναι να σιγουρευτούμε ότι αυτή η ρευστότητα φτάνει τελικά στους αποδέκτες σε μια έκτακτη κατάσταση, όπου το ζήτημα της επιβίωσης επιχειρήσεων πρέπει να είναι η πρώτη μας προτεραιότητα και η δική μας, προφανώς, ως Πολιτεία αλλά νομίζω και η δική σας διότι είναι όλοι πελάτες σας».

Η αγωνία στους κόλπους της κυβέρνησης για την εξέλιξη του προγράμματος είναι έντονη, καθώς έχουν καλλιεργηθεί μεγάλες προσδοκίες, με κίνδυνο να υπάρξει μεγάλη απογοήτευση σε πολλούς. Για την καλλιέργεια αυτών των προσδοκιών, εν πολλοίς ανεδαφικών, ευθύνη φέρουν και υπουργοί, που διαβεβαιώνουν συνεχώς το τελευταίο διάστημα ότι θα δοθούν δάνεια σε όλες τις πληττόμενες επιχειρήσεις και μάλιστα πολύ γρήγορα και χωρίς εξασφαλίσεις. 

Πάντως, τα διαχειριστικά και ουσιαστικά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί είναι αρκετά και σοβαρά:

1. Το πρώτο και προφανές είναι ότι μέσα σε πέντε ημέρες κατατέθηκαν στην ειδική πλατφόρμα για το ΤΕΠΙΧ ΙΙ, προκειμένου να αξιολογηθούν από τις τράπεζες, περισσότερες από 18.000 αιτήσεις, για συνολικό ποσό δανεισμού άνω των 3,5 δισ. ευρώ. Τέτοιο αριθμό αιτήσεων και μάλιστα με υψηλό βαθμό δυσκολίας, καθώς προέρχονται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι τράπεζες διεκπεραίωναν με τα δεδομένα που ίσχυαν ως τώρα σε ένα χρόνο, ενώ τώρα καλούνται να τις αξιολογήσουν σε λίγες εβδομάδες, αν όχι ημέρες.
2. Η διαδικασία αυτή, όπως εξηγούν τραπεζικές πηγές, δεν μπορεί να ολοκληρωθεί με αυτόματο τρόπο, παρά το γεγονός ότι η ύπαρξη μιας ανοικτής πλατφόρμας υποδοχής αιτήσεων δημιουργεί στους επιχειρηματίες την εντύπωση ότι η αξιολόγηση γίνεται αυτόματα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για δάνεια που παρέχονται κατά 60% από τις τράπεζες και κατά 40% από την Αναπτυξιακή Τράπεζα, η οποία επιδοτεί και τους τόκους κατά 100% για την πρώτη διετία. Δεδομένου ότι οι τράπεζες ρισκάρουν για το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου του δανείου είναι υποχρεωμένες να εφαρμόζουν τραπεζικά κριτήρια αξιολόγησης, κάτι που άλλωστε αναφέρεται ξεκάθαρα στους όρους του προγράμματος: «Οι συνεργαζόμενες τράπεζες με εξαιρετικά σύντομες διαδικασίες θα χορηγούν, κατόπιν αξιολόγησης, Δάνεια Κεφαλαίου Κίνησης προς τις επιχειρήσεις που έχουν υποστεί αναστολή ή περιορισμό της λειτουργίας τους εξαιτίας της πανδημίας CoViD-19».
3. Το αμέσως επόμενο πρόβλημα, πέραν της διαχειριστικής πολυπλοκότητας, είναι πρόβλημα ουσίας: δεδομένου ότι προβλέπεται αξιολόγηση επιχειρήσεων από τις τράπεζες και δεν αρκεί μόνο να έχουν υποστεί αναστολή ή περιορισμό της λειτουργίας τους και να αναλάβουν τη δέσμευση ότι δεν θα μειώσουν το προσωπικό, οι τράπεζες σε αρκετές περιπτώσεις ζητούν εξασφαλίσεις από τους επιχειρηματίες, ώστε να περιορίσουν το ρίσκο για τα δικά τους κεφάλαια, το οποίο δεν καλύπτεται στο συγκεκριμένο πρόγραμμα από κρατικές εγγυήσεις. Αυτό έχει προκαλέσει αντιδράσεις εκπροσώπων του επιχειρηματικού κόσμου (ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ), αλλά και οι τράπεζες εύλογα δηλώνουν ότι δεν μπορούν να δανείσουν «στα τυφλά», διακινδυνεύοντας τη δημιουργία ενός ακόμη «κύματος» επισφαλειών.

Η Τράπεζα της Ελλάδος αναλαμβάνει τώρα τη δύσκολη αποστολή να βρει ένα τρόπο που θα επιτρέψει τη γρηγορότερη αξιολόγηση των αιτήσεων, χωρίς όμως να θυσιάζονται και τα τραπεζικά κριτήρια χορήγησης των δανείων στο βωμό της αναγκαιότητας να φθάσουν γρήγορα στις επιχειρήσεις οι πιστώσεις.

Τα δύο επόμενα εργαλεία χρηματοδότησης

Πάντως, η κυβέρνηση, ανεξάρτητα από την πορεία του προγράμματος ΤΕΠΙΧ ΙΙ ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει και άλλα δύο εργαλεία χρηματοδότησης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων εν μέσω της πανδημίας:

• Μέσα στον Μάιο θα «τρέξει» ο δεύτερος κύκλος του προγράμματος της επιστρεπτέας προκαταβολής, μέσω του οποίου θα κατανεμηθούν πιστώσεις 1 δισ. ευρώ ακόμη (τόσα διατέθηκαν και στην πρώτη φάση), απευθείας από το υπουργείο Οικονομικών.
• Παράλληλα, θα ενεργοποιηθούν μέσω των τραπεζών και τα δάνεια με κρατικές εγγυήσεις, από κονδύλια του ΕΣΠΑ, μέσω των οποίων μπορεί να φθάσει ρευστότητα έως 7 δισ. ευρώ στην αγορά και με πιο «χαλαρές» διαδικασίες έγκρισης από τις τράπεζες, στο βαθμό που ο κίνδυνος αυτών των δανείων θα κατανεμηθεί κατά 80% στο Δημόσιο και μόλις κατά 20% στις τράπεζες.