Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η πράσινη μετάβαση της ελληνικής ακτοπλοΐας, καθώς, παρά τις ανακοινωθείσες χρηματοδοτήσεις, απουσιάζει ένας σαφής και λειτουργικός μηχανισμός διοχέτευσης των διαθέσιμων πόρων στην αγορά. Η υλοποίηση των επενδύσεων παραμένει σε εκκρεμότητα, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να περιμένουν τη μετάβαση από τις υποσχέσεις στην πράξη, κάτι που θεωρείται ζωτικής σημασίας, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες ακτοπλοϊκές εταιρείες και τη συνολική ανανέωση του στόλου.
Ο πρόεδρος της Ένωσης Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Στελεχών της Ναυτιλίας, Γιώργος Ξηραδάκης, επισημαίνει ότι χωρίς ένα σαφές σχέδιο με στρατηγική, στόχους και διαδικασίες, οι διαθέσιμοι πόροι παραμένουν «κλειδωμένοι». Όπως σημειώνει, η αγορά έχει κουραστεί από αλλεπάλληλες ανακοινώσεις την τελευταία δεκαετία, γεγονός που δυσχεραίνει τη χάραξη σταθερής στρατηγικής τόσο από επενδυτές όσο και από τα ναυπηγεία.
Ο κ. Ξηραδάκης τονίζει ότι η ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου απαιτεί στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία και ενίσχυση της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας, καθώς και πραγματική διάθεση επένδυσης από τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Υπογραμμίζει τη σημασία της άμεσης δημιουργίας ενός μηχανισμού με τη σύμπραξη αναπτυξιακών μονάδων και ιδιωτικών εταιρειών, προκειμένου να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά τα ευρωπαϊκά και κρατικά κεφάλαια που έχουν εξασφαλιστεί για την επόμενη πενταετία ή δεκαετία.
Ιδιαίτερα κρίσιμη χαρακτηρίζει ο ίδιος τη διευκρίνιση του ρόλου του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) αναφορικά με τη στήριξη της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων και της επιβατηγού ναυτιλίας. Όπως αναφέρει, προς το παρόν το Ταμείο μπορεί να υποστηρίξει μόνο πλοία μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, δηλαδή ηλεκτρικά πλοία, τεχνολογία που ακόμη δεν είναι διαθέσιμη στην απαιτούμενη κλίμακα για τον κλάδο.
Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και προγράμματα στήριξης
Το φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και πρασινίσματος της ελληνικής ακτοπλοΐας βασίζεται σε ευρωπαϊκούς πόρους και στη στήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Η ενίσχυση για τον κλάδο θα φτάσει τα 300 εκατ. ευρώ μέσω του Ταμείου Εκσυγχρονισμού, το οποίο χρηματοδοτείται από τα έσοδα του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS) που καταβάλλουν οι ναυτιλιακές εταιρείες κάθε χρόνο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει να επιστρέφει στον ναυτιλιακό κλάδο μέρος των εσόδων από το ETS, το οποίο εφαρμόζεται στη ναυτιλία από το 2024. Δεδομένου ότι τα κονδύλια θα εισρέουν σταδιακά, προβλέπεται ενδιάμεση χρηματοδότηση με τη μορφή εγγυήσεων και χαμηλότοκων δανείων μέχρι 700 εκατ. ευρώ μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ο συνδυασμός επιχορηγήσεων και δανείων αναμένεται να επιτρέψει την άμεση προκήρυξη του προγράμματος, κινητοποιώντας ιδιωτικά και ευρωπαϊκά κεφάλαια, ενώ παράλληλα θα ενισχύσει τη ναυπηγική βιομηχανία της χώρας.
Οι παρεμβάσεις του προγράμματος διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: νέες ναυπηγήσεις, ενεργειακές αναβαθμίσεις υφιστάμενων πλοίων και μεγάλες μετασκευές. Επιπλέον, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2021-2027 έχουν ήδη διασφαλιστεί 80 εκατ. ευρώ για την πράσινη ακτοπλοΐα. Ωστόσο, η ΕΕ θέτει ως προϋπόθεση οι εκταμιεύσεις να υλοποιούνται μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), κάτι που θεωρείται δύσκολο στην πράξη.
Παρά τις προκλήσεις, τα διαθέσιμα κονδύλια μπορούν να αξιοποιηθούν, εφόσον δημιουργηθεί το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο.
Αναγκαίες θεσμικές παρεμβάσεις και στήριξη μικρομεσαίων
Στην ανάγκη δημιουργίας ενός κατάλληλου μηχανισμού διάθεσης των κονδυλίων στην ακτοπλοϊκή αγορά, συμφωνούν και άλλα στελέχη του κλάδου. Προτείνουν τη σύσταση ενός ειδικού ταμείου χαρτοφυλακίου που θα διαχειρίζεται τόσο τα κονδύλια του Ταμείου Εκσυγχρονισμού όσο και τις χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Το ταμείο αυτό θα μπορούσε να λειτουργεί υπό την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα ή το Υπερταμείο, με τη συμμετοχή των συναρμόδιων υπουργείων.
Ένα διοικητικό συμβούλιο θα αναλάβει τον καθορισμό κριτηρίων και διαδικασιών επιλογής, ενώ οι τράπεζες θα διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο, αφού οι χρηματοδοτήσεις θα προσφέρονται μέσω τραπεζικών προϊόντων με συνεχή αξιολόγηση και παρακολούθηση.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη στήριξη των μικρομεσαίων ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων, των λεγόμενων «μοναβάπορων». Σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες που επιλέγουν κυρίως δανειακά εργαλεία, οι μικρομεσαίες μπορούν να λάβουν και επιχορηγήσεις, κάτι που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί στρατηγικής σημασίας για τη διατήρηση του ανταγωνισμού στην αγορά. Οι επιχορηγήσεις θα δίνονται κατόπιν προκηρύξεων και αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων, ενώ το κράτος μπορεί να στηρίξει τις επενδύσεις με φοροαπαλλαγές ή χαμηλότοκα δάνεια.
Ωστόσο, τα προβλήματα συντονισμού παραμένουν. Το RRF έχει χρηματοδοτήσει μόνο μία μελέτη μέσω ΤΑΙΠΕΔ, χωρίς μέχρι σήμερα να έχουν παρουσιαστεί τα αποτελέσματά της. Αντίστοιχα, για τις άγονες γραμμές, παραμένουν δεσμευμένα 80 εκατ. ευρώ μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, τα οποία δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί.
Το μήνυμα από την αγορά είναι σαφές: «Τα χρήματα υπάρχουν, αλλά πρέπει να φτιαχτεί ο μηχανισμός για να φτάσουν στην ακτοπλοΐα». Η πρόκληση είναι διπλή: να στηριχθούν οι μικρομεσαίοι παίκτες που κινδυνεύουν να μείνουν εκτός αγοράς και να διασφαλιστεί ότι η πράσινη μετάβαση θα αποτελέσει πραγματική ευκαιρία για τον ακτοπλοϊκό κλάδο και την ελληνική ναυπηγική βιομηχανία, και όχι χαμένη ευκαιρία.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
