Η δημοσιοποίηση της περιβόητης απόφασης του ΣτΕ που έγινε στις 2/12 αποτελεί ένα εξαιρετικά κρίσιμο γεγονός για την πορεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα. Πρόκειται για μία απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), η οποία εκκρεμούσε εδώ και μήνες και αφορούσε την αντισυνταγματικότητα ή μη συγκεκριμένων νομοθετημάτων που αφορούσαν τη συγκρότηση και λειτουργία διοικητικών οργάνων- επιτροπών των Δήμων. Η όλη «ιστορία» ξεκίνησε το 2019 με την ολοκλήρωση των δημοτικών αλλά και των βουλευτικών εκλογών του καλοκαιριού.
Η μέχρι τότε κυβέρνηση είχε, το 2018, ψηφίσει το Ν. 4555/2018, γνωστό και ως Νόμο «Κλεισθένης», που εισήγαγε πολλές διαφοροποιήσεις στον τρόπο λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η σημαντικότερη ίσως μεταρρύθμισή του αφορούσε τον τρόπο εκλογής των δημοτικών αρχών, όπου εισήγαγε την απλή αναλογική. Ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων που θα εξέλεγε η κάθε δημοτική παράταξη εξαρτιόταν αποκλειστικά από το ποσοστό ψήφων που θα λάμβανε η κάθε Δημοτική Παράταξη την πρώτη Κυριακή των εκλογών.
Αν ο δήμαρχος δεν εκλεγόταν την πρώτη Κυριακή (κανείς πάνω από 50%), οι δύο πρώτοι σε ποσοστά υποψήφιοι Δήμαρχοι πήγαιναν σε επαναληπτικές εκλογές, και ο νικητής της δεύτερης Κυριακής εκλεγόταν δήμαρχος. Όμως, ο αριθμός των εκλεγμένων συμβούλων του είχε καθοριστεί από την πρώτη Κυριακή. Με αυτόν τον τρόπο έγιναν οι δημοτικές εκλογές του 2019, με απλή αναλογική: η προτίμηση των ψηφοφόρων από την πρώτη Κυριακή καθόριζε απόλυτα αναλογικά ποιοι εκλέγονταν, και από ποια παράταξη, δημοτικοί σύμβουλοι. Με αυτούς θα κυβερνούσε ο κάθε δήμαρχος. Λόγω αυτής της διαδικασίας, υπήρξαν περιπτώσεις πρωτόγνωρες για την ελληνική αυτοδιοίκηση, περιπτώσεις στις οποίες ο δήμαρχος που εξελέγη τη δεύτερη Κυριακή, ενώ την πρώτη Κυριακή είχε λάβει πολύ μικρό ποσοστό ψήφων και άρα εκλέχθηκε με μία πραγματική μειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα μεγάλου δήμου που συνέβη αυτό είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δήμος της χώρας, αυτός της Θεσσαλονίκης, στον οποίο εκλέχθηκε δήμαρχος ο κ. Ζέρβας.
Την πρώτη Κυριακή ως δεύτερος συγκέντρωσε ποσοστό 15% των ψήφων και τη δεύτερη Κυριακή ξεπέρασε τον αντίπαλό του και εκλέχθηκε Δήμαρχος, με ένα δημοτικό συμβούλιο στο οποίο μόλις 7 από τους 49 (ποσοστό 15% δηλαδή) προερχόταν από το συνδυασμό του. Λίγες εβδομάδες όμως μετά τις δημοτικές εκλογές, και πριν οι νέες δημοτικές διοικήσεις αναλάβουν (1η Σεπτεμβρίου) διεξήχθησαν οι βουλευτικές εκλογές του καλοκαιριού του 2019 και προέκυψε νέα κυβέρνηση, της οποίας μερικές από τις πρώτες νομοθετικές πρωτοβουλίες αφορούσαν την αλλαγή του τρόπου διοίκησης των Δήμων. Επειδή δεν μπορούσε να αλλάξει ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων που είχαν εκλεγεί από κάθε Παράταξη, με την ψήφιση των Νόμων 4623/2019 και 4625/2019, αλλά και με άλλες νομοθετικές πρωτοβουλίες που ελήφθησαν από τη νέα κυβέρνηση, πάρα πολλές και ιδιαίτερα σημαντικές αρμοδιότητες των Δημοτικών Συμβουλίων μεταφέρθηκαν στην Οικονομική Επιτροπή, ένα διοικητικό όργανο των δήμων ολιγομελές και πιο ευέλικτο που απαρτίζεται από δημοτικούς συμβούλους.
Ταυτόχρονα με τις συγκεκριμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες άλλαξε ο τρόπος εκλογής των μελών της Οικονομικής Επιτροπής (αλλά και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής), δίνοντας τη δυνατότητα στον δήμαρχο να μπορεί να έχει άνετη και μεγάλη πλειοψηφία στην Οικονομική Επιτροπή, ανεξάρτητα από το ποσοστό που πήρε την πρώτη Κυριακή των εκλογών. Του έδωσε τη δυνατότητα να διορίζει στις επιτροπές περισσότερους δικούς του συμβούλους αλλά και να εκλέγονται δημοτικοί σύμβουλοι με τους οποίους ήρθε σε συμφωνία μετά τις εκλογές και οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν από τις παρατάξεις με τις οποίες εκλέχθησαν (πολλές φορές και την πρώτη μέρα της νέας Δημοτικής θητείας). Έτσι υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που αντί να εκλεγούν μέλη της Οικονομικής Επιτροπής από τον 4ο ή τον 3ο συνδυασμό της αντιπολίτευσης, εκλέχθηκαν περισσότεροι σύμβουλοι της συμπολίτευσης ή και ανεξάρτητοι, οι οποίοι ανεξαρτητοποιήθηκαν και στην πράξη πρόσκειντο στον δήμαρχο. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες διευκόλυναν Δημάρχους οι οποίοι πήραν χαμηλά ποσοστά την πρώτη Κυριακή, κι όχι αυτούς που ξεπέρασαν ή πλησίασαν το 50% και οι οποίοι έτσι κι αλλιώς είχαν την πλειοψηφία.
Λίγους μήνες μετά άρχισαν κάποιες προσφυγές θιγόμενων κατά κύριο λόγο παρατάξεων και Συμβούλων στο ΣτΕ. Μετά από πολύ χρόνο, έρχεται λοιπόν το ΣΤΕ και δικάζοντας στην ολομέλειά του (Απόφαση 2377/2022 – δημοσιοποίηση περίληψης 2/12/2022), κηρύσσει αντισυνταγματικές αυτές τις διατάξεις των νομοθετικών ρυθμίσεων του 2019 (Ν. 4623/2019 και 4625/2019). Η σημαντικότερη παράμετρος που φαίνεται να έλαβε υπόψη της η Ολομέλεια του Στε για την τελική της απόφαση, είναι ότι οι συγκεκριμένες νομοθετικές αποφάσεις πάρθηκαν μετά τη διεξαγωγή των δημοτικών εκλογών και άρα, σύμφωνα με το πνεύμα της δικαστικής απόφασης, αλλοίωσαν τη βούληση των εκλογέων. Δηλαδή η ολομέλεια αποφάνθηκε ότι δεν είναι αντισυνταγματικές οι ρυθμίσεις, αλλά το γεγονός ότι ψηφίστηκαν και ίσχυσαν σε δημοτική περίοδο που είχε ήδη ξεκινήσει και για την οποία κατά τις εκλογές ίσχυαν άλλοι νόμοι.
Με βάση λοιπόν την απόφαση αυτή, ο τρόπος συγκρότησης της Οικονομικής Επιτροπής (και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής) θα πρέπει να αλλάξει και να γίνει με βάση τα ποσοστά της πρώτης Κυριακής και τον αριθμό των συμβούλων που εξέλεξε η κάθε παράταξη. Όπως καταλαβαίνει κανείς, πρόκειται για μία απόφαση εξαιρετικά σημαντική. Ακόμα και στην περίπτωση που δεν επηρεάσει τη νομιμότητα των ειλημμένων αποφάσεων των Επιτροπών αυτών, σίγουρα όμως θα αναγκάσει τους συγκεκριμένους Δήμους να προχωρήσουν σε νέα συγκρότηση (εκλογή) με διαφορετικό αποτέλεσμα στη σύνθεση της Οικονομικής Επιτροπής (και της Ποιότητας Ζωής). Φαίνεται ότι θα υπάρξουν αρκετές περιπτώσεις (κάτι που δεν γινόταν σήμερα) όπου οι Δήμαρχοι που δεν έχουν πλειοψηφία Συμβούλων στο Δημοτικό Συμβούλιο δεν θα έχουν και την πλειοψηφία, κυρίως στην Οικονομική Επιτροπή. Δεδομένης της τεράστιας σημαντικότητας της επιτροπής αυτής, η επόμενη μέρα θα αποτελέσει πιθανώς μια καινοτομία για τη διοίκηση αυτών των δήμων.Αποτελεί ένα σταυρόλεξο χωρίς γνωστές τις πιθανές λύσεις, ο τρόπος που θα θα λειτουργήσουν οι συγκεκριμένες δημοτικές αρχές, τους τελευταίους μήνες της θητείας τους.
*Ο κ. Θεοδόσης Χατζηιωαννίδης είναι Οικονομολόγος-MBA, Σύμβουλος Επιχειρήσεων και ΟΤΑ, Ειδικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
