Όλα τα φθηνά δάνεια σε μικρομεσαίες: Πώς κατεβαίνει το κόστος δανεισμού

Μπροστά σε νέες ευκαιρίες για την άντληση φθηνής χρηματοδότησης βρίσκονται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ύστερα από μια αρκετά μεγάλη περίοδο αύξησης του κόστους δανεισμού, που οδήγησε σε επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των πιστώσεων. Ενώ το γενικό επίπεδο των επιτοκίων για τις ΜμΕ άρχισε να μειώνεται από τον Δεκέμβριο του 2023, τα προγράμματα του Ταμείου Επιχειρηματικότητας ΙΙΙ και του Ταμείου Ανάκαμψης επιτρέπουν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις με υγιή οικονομική θέση (bankable) να κατεβάσουν ακόμη περισσότερο το κόστος του δανεισμού τους.

Τον Δεκέμβριο φάνηκαν οι πρώτες ενδείξεις ότι τα επιτόκια δανεισμού των επιχειρήσεων «έπιασαν ταβάνι» σε αυτό τον ανοδικό κύκλο, που άρχισε το καλοκαίρι του 2022 με τις πρώτες αυξήσεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και φαίνεται ότι πλέον έχει τελειώσει, ύστερα από δέκα διαδοχικές αυξήσεις, που οδήγησαν το επιτόκιο πάνω από το 4%, στα υψηλότερα επίπεδα στην ιστορία της νομισματικής ένωσης.

Όπως ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος, «το μέσο επιτόκιο των νέων επιχειρηματικών δανείων με συγκεκριμένη διάρκεια και κυμαινόμενο επιτόκιο μειώθηκε κατά 26 μονάδες βάσης, το Δεκέμβριο του 2023, και διαμορφώθηκε στο 5,78%. Το μέσο επιτόκιο των δανείων τακτής λήξης με κυμαινόμενο επιτόκιο προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) μειώθηκε κατά 28 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε στο 5,95%».

Όπως φαίνεται στο γράφημα της ΤτΕ, από τον Νοέμβριο του 2022, όταν οι ΜμΕ δανείζονταν με μέσο επιτόκιο χαμηλότερο από 3%, το επιτόκιο δανεισμού ξεπέρασε το 6% τον Αύγουστο του 2023, ενώ τον Δεκέμβριο έγινε η σημαντικότερη μείωση έως τώρα. Παράλληλα, τον Δεκέμβριο καταγράφηκε και σημαντική αύξηση των χρηματοδοτήσεων στις ΜμΕ, που ξεπέρασαν τα 750 εκατ. ευρώ, επίδοση που ήταν η δεύτερη καλύτερη μέσα στο 2023.

Γενικότερα, το 2023 δεν ήταν μια καλή χρονιά για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, καθώς μειώθηκαν τα νέα δάνεια και οι ροές δανείων επηρεάσθηκαν αρνητικά από τις πρόωρες αποπληρωμές, στις οποίες προχώρησαν μεγάλες και μικρότερες επιχειρήσεις, ώστε να μειώσουν την επιβάρυνσή τους από τα αυξημένα (κυμαινόμενα) επιτόκια.

Όπως σημειώνει η ΤτΕ στην Ενδιάμεση Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, «το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023 η μέση μηνιαία καθαρή ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις Μη Χρηματοπιστικωτικές Επιχειρήσεις (ΜΧΕ) ήταν 79 εκατ. ευρώ, έναντι 450 εκατ. ευρώ το ίδιο διάστημα του 2022. Η εν λόγω ροή συνέχισε να επηρεάζεται αρνητικά από τις σημαντικές αποπληρωμές δανείων, ιδιαίτερα από μεγάλες επιχειρήσεις. Εξάλλου, πρόσφατα παρατηρήθηκαν αποπληρωμές και πολλών δανείων χαμηλότερου ύψους. Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή τραπεζικών δανείων καθορισμένης διάρκειας (τακτής λήξης) προς τις ΜΧΕ –η οποία δεν επηρεάζεται από τις αποπληρωμές αυτές– μειώθηκε το δεκάμηνο του 2023, αλλά παρέμεινε σημαντική και διαμορφώθηκε σε 1,3 δισεκ. ευρώ, έναντι 1,5 δισεκ. ευρώ το ίδιο διάστημα του 2022. Η μείωση αυτή προήλθε από τα δάνεια προς τις μεγάλες επιχειρήσεις, τα οποία αποτελούν το 71% (906 εκατ. ευρώ) της συνολικής ακαθάριστης ροής, ενώ η αντίστοιχη ροή προς τις ΜΜΕ κατέγραψε μικρή ετήσια αύξηση (κατά 2,7%, σε 362 εκατ. ευρώ)».

Όπως εξηγεί η ΤτΕ, «η εξασθένηση της δυναμικής των τραπεζικών πιστώσεων προς τις ΜΧΕ συνδέεται με την άνοδο των δανειακών επιτοκίων την επισκοπούμενη περίοδο, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, παράγοντες οι οποίοι επέδρασαν αρνητικά στη ζήτηση τραπεζικών δανείων».

Τι φέρνει το ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ

Ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που άρχισε να χρησιμοποιείται και να παρέχει σημαντικά αποτελέσματα στη διάρκεια της πανδημίας ενεργοποιείται και πάλι αυτή την περίοδο και μάλιστα νέους όρους που οδηγούν σε μεγαλύτερη μείωση του κόστους χρηματοδότησης για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πρόκειται για τον νέο κύκλο του Ταμείου Επιχειρηματικότητας (ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ), που θα προσφερθεί στις επιχειρήσεις χωρίς το Δημόσιο να χρεώνει προμήθεια για τις εγγυήσεις που παρέχει, όπως συνέβαινε έως τώρα.

Όπως έχει δηλώσει ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (HDB), Γιώργος Ζαββός, «η φετινή χρονιά, ξεκινά με ένα "πρόγραμμα – ομπρέλα", το ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ, με σημαντικές βελτιώσεις σε σχέση με το παρελθόν, το οποίο στηρίζεται σε δύο άξονες: το Ταμείο Εγγυήσεων και το Ταμείο Δανείων. Για πρώτη φορά συνδυάζεται η εγγύηση των δανείων χωρίς προμήθεια εγγυοδοσίας και η σημαντική επιδότηση επιτοκίου στα χορηγούμενα δάνεια».

Ουσιαστικά, με αυτό το εργαλείο η HDB συμβάλλει στη μείωση του επιτοκίου δανεισμού από δύο πλευρές: μειώνει για τις τράπεζες το ρίσκο της χρηματοδότησης με την κρατική εγγύηση, χωρίς πλέον να χρεώνει προμήθεια για αυτή την εγγύηση, ενώ παράλληλα επιδοτεί ένα μέρος του επιτοκίου δανεισμού. Η προμήθεια για την εγγύηση αποτελούσε μια σημαντική επιβάρυνση στους προηγούμενους κύκλους του προγράμματος, καθώς κλιμακωνόταν για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις από 0,25% τον πρώτο χρόνο, έως 1% τον τέταρτο και πέμπτο χρόνο των δανείων.

Όπως έχει τονίσει ο κ. Ζαββός, η HDB απευθύνεται πρωτίστως σε μικρές επιχειρήσεις: «Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα καλύπτει τα κενά της αγοράς, παρέχοντας τις αναγκαίες εγγυήσεις μαζί με χαμηλού κόστους χρηματοδότηση. Το 75% των δανείων της HDB κατευθύνεται σε πολύ μικρές επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 10 εργαζόμενους».

Το ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ θα προσφέρει τη δυνατότητα σημαντικής αύξησης των δανείων στις ΜμΕ φέτος, καθώς θα αξιοποιήσει μια «δύναμη πυρός» κεφαλαίων ύψους 500 εκατ. ευρώ, με στόχο να χορηγηθούν συνολικές χρηματοδοτήσεις 2,1 δισ. ευρώ. Γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για πολύ μεγάλο ποσό για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς, όταν, όπως προαναφέρθηκε, στο 10μηνο του 2023 οι συνολικές ακαθάριστες χρηματοδοτήσεις προς τις επιχειρήσεις ανήλθαν σε 1,3 δισ. ευρώ.

Σε αυτή τη φάση των προγραμμάτων φθηνού δανεισμού για ΜμΕ ισχύουν και ευνοϊκότεροι ευρωπαϊκοί κανόνες. Έχει επιτραπεί η αύξηση των επιχορηγήσεων βάσει του καθεστώτος de minimis (μικρές επιχορηγήσεις) από τα 200.000 ευρώ στα 300.000 ευρώ κατ' ανώτατο όριο. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορέσουν να ζητήσουν περισσότερα οι επιχειρήσεις που δεν έχουν αξιοποιήσει ακόμη εργαλεία επιδοτούμενης χρηματοδότησης, αλλά και να χρηματοδοτηθούν επιχειρήσεις που έχουν ήδη εξαντλήσει το όριο επιδότησης.

Οι επιχειρήσεις θα μπορούν σύντομα να ζητήσουν δάνεια μέσω του ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ από τις συνεργαζόμενες τράπεζες, ενώ την εκταμίευση των χρηματοδοτήσεων διευκολύνει η πλατφόρμα Know you Customer (KyC) της HDB (δείτε την εδώ), μέσω της οποίας γίνεται ο πρώτος έλεγχος στις επιχειρήσεις, με στοιχεία που αντλούνται από την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τον Τειρεσία. Μέχρι στιγμής, περίπου μία στις πέντε επιχειρήσεις «κόβονται» μέσω της πλατφόρμας, κυρίως λόγω οφειλών στην εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία.

Εξάλλου, η Αναπτυξιακή Τράπεζα υλοποιεί ήδη επτά χρηματοδοτικά προγράμματα:

1. Ταμείο Εγγυοδοσίας ΕΑΤ-ΤΜΕΔΕ, με προϋπολογισμό 67,5 εκατ. ευρώ
2. Ταμείο Οπτικοακουστικών Μέσων, με προϋπολογισμό 67,5 εκατ. ευρώ
3. Ταμείο Εγγυοδοσίας Καινοτομίας, με προϋπολογισμό 140 εκατ. ευρώ
4. Ταμείο Μικρών Δανείων Αγροτικής Επιχειρηματικότητας, με προϋπολογισμό 107 εκατ. ευρώ
5. Πράσινα Συγχρηματοδοτούμενο Δάνεια, με προϋπολογισμό 415 εκατ. ευρώ
6. Δάνεια Ψηφιακής Αναβάθμισης, με προϋπολογισμό 175 εκατ. ευρώ
7. Development Law Financial Instrument (DELFI) για τις επιχειρήσεις που υλοποιούν επενδύσεις με τον Αναπτυξιακό Νόμο, με προϋπολογισμό 500 εκατ. ευρώ.

Το Ταμείο Ανάκαμψης

Πολύ φθηνά δάνεια, με μέσο κόστος κάτω από 2%, μπορούν να αντλούν οι επιχειρήσεις και από το δανειοδοτικό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης. Μέχρι στιγμής, τη μερίδα του λέοντος από αυτά τα δάνεια λαμβάνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις, όμως αξιόλογα είναι τα ποσά που φθάνουν και στις μικρομεσαίες. Πρέπει να σημειωθεί ότι η «δύναμη πυρός» για δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης έχει αυξηθεί πρόσφατα, με άλλα 5 δισ. ευρώ που προστέθηκαν, με έγκριση της Κομισιόν, στα 12,7 δισ. ευρώ που είχαν αρχικά εγκριθεί. Αυτή η πρόσθετη δυνατότητα χρηματοδότησης εκτιμάται ότι θα οδηγήσει και σε σημαντική αύξηση δανεισμού των ΜμΕ.

Σύμφωνα με τα τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών,

• Έχουν γίνει ήδη 228 συμβάσεις δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης, εκ των οποίων οι 105 (ποσοστό 46%) αφορούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
• Το μεσοσταθμικό επιτόκιο των δανείων είναι εξαιρετικά χαμηλό και δεν ξεπερνά το 2%.
• Η διάρκεια των δανείων είναι πολύ μεγάλη, κατά μέσον όρο στα 13,5 έτη.
• Ο αριθμός των δανείων που έχουν συνάψει μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι μεγάλος, όμως στα συνολικά ποσά υπερέχουν οι μεγάλες επιχειρήσεις. Σε συνολικό προϋπολογισμό 8,15 δισ. ευρώ (περιλαμβάνει και τα τραπεζικά δάνεια, όπως και την ιδία συμμετοχή των επιχειρήσεων), τα 1,17 δισ. (14%) αφορούν ΜμΕ.

Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης

Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, για τα οποία οι επιχειρήσεις πρέπει να απευθυνθούν σε συνεργαζόμενες τράπεζες, καλύπτουν κατ’ ανώτατο όριο ποσοστό ύψους 50% του συνολικού επιλέξιμου επενδυτικού κόστους των χρηματοδοτούμενων επενδύσεων. Η ιδιωτική συμμετοχή των επιχειρήσεων θα καλύψει, κατ’ ελάχιστον, ποσοστό ύψους 20% του συνολικού επιλέξιμου επενδυτικού κόστους. Ποσοστό 30% τουλάχιστον του συνολικού επιλέξιμου κόστους του επενδυτικού σχεδίου θα καλυφθεί από τραπεζικά δάνεια συγχρηματοδότησης.

Τα επιλέξιμα επενδυτικά σχέδια πρέπει να εντάσσονται σε τουλάχιστον ένα από τους πέντε πυλώνες του δανειακού προγράμματος του Ταμείου Ανάκαμψης: Πράσινη Μετάβαση, Ψηφιακός Μετασχηματισμός, Καινοτομία, έρευνα & ανάπτυξη, ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας μέσω συνεργασιών, εξαγορών και συγχωνεύσεων και Εξωστρέφεια.