«Νιώθω ότι ζούμε τις κατεδαφίσεις των δεκαετιών του 1960 και 1970», υποστηρίζει η Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος, συντονίστρια της MONUMENTA, της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου.
Με την αγορά ακινήτων να αναπτύσσεται ραγδαία, η αντιπαροχή συνεχίζεται και στις μέρες μας, καταστρέφοντας το εναπομείναν αξιόλογο αρχιτεκτονικό απόθεμα που δεν έχει κηρυχθεί διατηρητέο και χρονολογείται κυρίως στον Μεσοπόλεμο, τονίζει σε συνέντευξη της στο Business Daily.
Στην Αθήνα, οι κατεδαφίσεις εντοπίζονται κυρίως στους Αμπελόκηπους, στο Κουκάκι, στου Μακρυγιάννη και στο Παγκράτι, ενώ τα κτήρια που κατεδαφίζονται είναι εκλεκτικιστικές και του μοντέρνου κινήματος μονοκατοικίες, αλλά και πολυκατοικίες του Μεσοπολέμου, προσθέτει η ίδια.
- Από την ίδρυση της η MONUMENTA ασχολείται με τον αρχιτεκτονικό πλούτο της Αθήνας και άλλων περιοχών της Ελλάδας, είτε μέσα από παρεμβάσεις προστασίας, είτε μέσα από δραστηριότητες γνωριμίας με αυτά. Με την αγορά των ακινήτων να αναπτύσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια αύξηση στις κατεδαφίσεις των παλαιότερων κτηρίων. Πώς επηρεάζονται τα παλαιότερα κτήρια, όπως αυτά του Μεσοπολέμου, δηλαδή αυτά που κατασκευαστήκαν το 1922-1940;
«Οι κατεδαφίσεις των παλαιών κτηρίων δεν σταμάτησαν ποτέ, παρά μόνο για λίγο την περίοδο της οικονομικής κρίσης», αυτά είναι τα λόγια ενός πολιτικού μηχανικού που κτίζει κτήρια από τη δεκαετία του 1970, σε συνέντευξη που μας έδωσε με θέμα τα κτήρια της Αθήνας. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Η αντιπαροχή συνεχίζεται και στις μέρες μας, καταστρέφοντας το εναπομείναν αξιόλογο αρχιτεκτονικό απόθεμα που δεν έχει κηρυχθεί διατηρητέο και χρονολογείται κυρίως στον Μεσοπόλεμο. Σύμφωνα με την καταγραφή των κτηρίων της περιόδου 1830-1940 που πραγματοποίησε η MONUMENTA, με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, διατηρούνται στις επτά δημοτικές κοινότητες περίπου 11.500 κτήρια, αριθμός που αντιστοιχεί στο 20% περίπου των κτηρίων που κτίστηκαν την περίοδο που προαναφέρθηκε. Πρόκειται για μια τεράστια απώλεια! Τον τελευταίο χρόνο, μετά την άρση των μέτρων για τον κορονοϊό, οι κατεδαφίσεις έχουν αυξηθεί ραγδαία σε όλη τη χώρα. Νιώθω ότι ζούμε τις κατεδαφίσεις των δεκαετιών του 1960 και 1970.
- Σε ποιες περιοχές της Αθήνας βλέπουμε τις περισσότερες κατεδαφίσεις;
Βάσει των εκκλήσεων και των πληροφοριών που λαμβάνουμε από πολίτες, οι κατεδαφίσεις εντοπίζονται κυρίως στους Αμπελόκηπους, στο Κουκάκι, στου Μακρυγιάννη, στο Παγκράτι. Εννοείται ότι κατεδαφίσεις δεν έχουμε μόνο στον Δήμο Αθηναίων αλλά και σε άλλες περιοχές. Ενδεικτικά αναφέρω: Νέα Σμύρνη, Καλλιθέα, Ψυχικό, Πειραιά, Θεσσαλονίκη κ.α. Τα κτήρια που κατεδαφίζονται είναι εκλεκτικιστικές και του μοντέρνου κινήματος μονοκατοικίες αλλά και πολυκατοικίες, του Μεσοπολέμου όπως ανέφερα, αλλά και μεταπολεμικές.
- Ένα πρόγραμμα που έχει αναγγείλει η κυβέρνηση με σκοπό την διατήρηση των παλαιών και εγκαταλελειμμένων κτηρίων είναι το ΔΙΑΤΗΡΩ. Έχει συνεισφέρει καθόλου σε αυτόν τον σκοπό;
Παρά τις συνεχείς εξαγγελίες για την πραγμάτωση του Προγράμματος «ΔΙΑΤΗΡΩ», μέχρι σήμερα αυτό δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή. Το πρόγραμμα «ΔΙΑΤΗΡΩ», όπως αναφέρουν 11 οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και η MONUMENTA, σε επιστολή τους προς τον πρωθυπουργό για την εφαρμογή του προγράμματος, αν εφαρμοσθεί θα συμβάλει καθοριστικά στη διατήρηση των παλαιών κτηρίων, θα μειώσει τον κίνδυνο καταρρεύσεων που θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές -ιδιαίτερα αν χρηματοδοτηθούν στερεωτικές εργασίες- θα βελτιώσει ταυτόχρονα το αστικό και αγροτικό περιβάλλον, και θα στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη τόσο των ιστορικών τόπων όσο και ολόκληρης της Χώρας.
- Η MONUMENTA δημιουργεί ένα πληροφοριακό σύστημα που καταγράφει τα ιστορικά κτήρια του 19ου και 20ου αιώνα στην Αθήνα με την δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Σε ποια φάση βρίσκεται αυτή η καταγραφή;
Η επιτόπια καταγραφή των κτηρίων της περιόδου 1830-1940 που διατηρούνται στην Αθήνα ολοκληρώθηκε πριν λίγα χρόνια. Συνεχίζεται όμως η τεκμηρίωσή τους μέσα από την αρχειακή έρευνα και τη συλλογή προφορικών μαρτυριών. Τα 11.500 καταγεγραμμένα κτήρια έχουν καταχωριστεί σε βάση δεδομένων που είναι προσβάσιμη στην ιστοσελίδα www.docathens.org και σε λίγο καιρό στην ιστοσελίδα της MONUMENTA www.monumenta.org και στην application «Κτήρια της Αθήνας». Η βάση δεδομένων είναι ανοιχτή και έχει ως στόχο τη συμμετοχή του κόσμου στην καταγραφή, καλώντας όλους όσοι έχουν καταγράψει, φωτογραφίσει ένα κτήριο και έχουν πληροφορίες γι’ αυτό να αναρτήσουν τα δεδομένα. Η νέα ιστοσελίδα λειτουργεί ως αποθετήριο πληροφοριών για τα κτήρια, για το αρχειακό υλικό που συλλέγουμε με θέμα τα κτήρια. Σε αυτό έχει καταχωριστεί το Αρχείο της κατασκευαστικής εταιρείας του μεσοπολέμου «Εργοληπτική». Πρόκειται για άλλο ένα πρόγραμμα, που μόλις ολοκληρώθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και τη συνεργασία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.
- Πείτε μας λίγα λόγια για τις νέες σας δράσεις.
Η πρώτη μας δράση για το 2023 είναι η διοργάνωση με τον Δήμο Αθηναίων της έκθεσης φωτογραφίας «Απομεινάρια μιας πτώσης» του εικαστικού Τόλη Τατόλα στην Τεχνόπολη, από τις 9 έως 26 Φεβρουαρίου. Ο καλλιτέχνης αποτυπώνει φωτογραφικά εδώ και πολλά χρόνια τα απομεινάρια των παλαιών κατεδαφισμένων κτηρίων, στις όμορες οικοδομές. Είναι θεωρώ μια πολύ σημαντική έκθεση για την απώλεια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε και τη μόνιμη έκθεση «Ιχνηλατώντας την ανθρώπινη παρουσία και ζωή» που δημιουργήσαμε με θέμα την ιστορία του χώρου του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος που παρουσιάζεται στο ισόγειο της Εθνικής Βιβλιοθήκης και μέσα στη χρονιά θα γίνουν τα εγκαίνιά της. Στις νέες δράσεις μας συγκαταλέγεται η καταγραφή των κτηρίων στον Πειραιά. Ξεκινήσαμε με τη συνεργασία της αρχιτέκτονος κ. Σταματίνας Μαλικούτη δίνοντας προτεραιότητα στη συλλογή προφορικών μαρτυριών, και κάνοντας πιλοτικές καταγραφές, μέσα στο 2023 θα προχωρήσει συστηματικά η επιτόπια καταγραφή.
Η MONUMENTA καλεί όσους έχουν πληροφορίες, φωτογραφίες για κτήρια -και κατεδαφισμένα- να επικοινωνήσουν μαζί μας έτσι ώστε το πληροφοριακό σύστημα που δημιουργήσαμε για τα κτήρια να εμπλουτισθεί και να μετατραπεί σε μια πηγή γνώσης για τα κτήρια προσβάσιμη από όλους.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
