Στη σκιά της απέραντης θλίψης, της οργής και της απογοήτευσης για την κατάσταση της χώρας που προκαλεί το φονικό σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, ήδη ξεδιπλώνεται το γνώριμο μοτίβο της επόμενης ημέρας: κομματική δημαγωγία, πολωμένη αντιπαράθεση και ένας ατελείωτος θόρυβος που με τη βοήθεια των ολοένα και πιο τοξικών social media συσκοτίζει τα πάντα και κυρίως την πραγματικότητα.
Σε μια χώρα που στη θεωρία μετέχει ισότιμα στην πανίσχυρη Οικονομική και Νομισματική Ένωση της ΕΕ αλλά στην πράξη τίποτα δεν θυμίζει ευρωπαϊκή χώρα, με καταρρακωμένη εμπιστοσύνη σε κρίσιμους θεσμούς όπως η Δικαιοσύνη, με μια ανήμπορη δημόσια διοίκηση, με μέσα ενημέρωσης σε ανυποληψία, διάχυτη διαφθορά, γραφειοκρατία και οικογενειοκρατία, η καταφυγή στο συναίσθημα ίσως αποτελεί τη μοναδική διέξοδο για την αντιμετώπιση της πραγματικότητας.
Και αυτό, το συναίσθημα, τα κόμματα το εκμεταλλεύονται, συστηματικά και με αριστοτεχνικό τρόπο.
Κανένας δεν πιστεύει κανέναν και τίποτα. Το «ή μαζί μας ή εναντίον μας», το γνωστό οπαδικό σύνθημα που ανερυθρίαστα έριξε στην προεκλογική αρένα του 2015 το ΣΥΡΙΖΑ, περιγράφει άριστα την κατάσταση στη χώρα σήμερα και τις τελευταίες δεκαετίες. Στην πραγματικότητα αποτελεί την εξέλιξη της διχαστικής νοοτροπίας που κυριαρχεί στην Ελλάδα από την επανάσταση του 1821: εμφύλιοι πόλεμοι, χρεοκοπίες και αδυναμία συνεννόησης.
Το «ή μαζί μας ή εναντίον μας» αποτέλεσε την πολιτική επιλογή της μεταπολίτευσης και όλα τα κόμματα, με εξαίρεση κάποιους μεμονωμένους πολιτικούς, ακολούθησαν τη διχαστική αυτή οδό υιοθετώντας πολωμένες θέσεις τις οποίες μάλιστα άλλαζαν αναλόγως του αν βρίσκονταν στην κυβέρνηση ή την αντιπολίτευση.
Αντίθετα με τις ευρωπαϊκές χώρες, η πρόοδος και η θεσμική θωράκιση των οποίων έχει θεμελιωθεί με τη συναίνεση και την εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων, το εγχώριο πολιτικό σύστημα αδυνατεί να συνεννοηθεί για τα στοιχειώδη. Ένα μεγάλο τμήμα του πολιτικού προσωπικού επιβιώνει προωθώντας στην κοινωνία πολωμένες απόψεις, πόλωση που δεν αφήνει κανένα περιθώριο για συνεννόηση, τη σύνθεση και την εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων.
Τα προβλήματα απαιτούν συνθέσεις για την εξεύρεση λύσεων και εμείς εδώ παραμένουμε στο έλεος μιας ατελείωτης σύγκρουσης πολωμένων δυνάμεων. Δυνάμεις που τρέφονται και ωφελούνται από την παρακμή διαμορφώνουν το μέλλον της χώρας.
Ανθρώπινα λάθη και συστημικά εγκλήματα
Ώρες μόνο μετά το αδιανόητο συμβάν στα Τέμπη ένας αμήχανος Κυριάκος Μητσοτάκης έσπευσε να αποδώσει το φονικό δυστύχημα «κυρίως σε τραγικό ανθρώπινο λάθος», όπως ο προηγούμενος πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε αποδώσει την φονική πυρκαγιά στο Μάτι το 2018 σε ακραία καιρικά φαινόμενα και την αυθαίρετη δόμηση ενώ ο Κώστας Καραμανλής, λίγο παλαιότερα, απέδωσε τις φονικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο το 2008, με 69 νεκρούς, σε… ασύμμετρες απειλές και άλλες συνωμοσίες.
Η αδιανόητη μετωπική φονική σύγκρουση των δύο τρένων στα Τέμπη διέλυσε βίαια τις κυβερνητικές αυταπάτες περί επαγγελματισμού και της αποτελεσματικότητας του επιτελικού κράτους συνθλίβοντας το εκσυγχρονιστικό προφίλ του πρωθυπουργού.
Διότι τραγωδίες μπορεί να συμβαίνουν ακόμα και στις πιο οργανωμένες και καλά προετοιμασμένες χώρες, ωστόσο αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι κάτι άλλο: είναι τα αποτελέσματα της θεσμικής ανεπάρκειας, της γραφειοκρατίας, της έλλειψης επαγγελματισμού, της απουσίας λογοδοσίας και διαφάνειας, των συντεχνιακών πρακτικών, της διαφθοράς και της κομματοκρατίας που έχουν καταλάβει τη χώρα και ελέγχουν τα πάντα: Δικαιοσύνη, ασφάλεια, εκπαίδευση, υγεία, μεταφορές κλπ.
Είναι γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, φιλελεύθερος και εκσυγχρονιστής πολιτικός, πίστευε και πιστεύει στον ριζικό εκσυγχρονισμό του κράτους, και με αυτή την ατζέντα θριάμβευσε στις εκλογές. Ωστόσο, ως πρωθυπουργός επέλεξε να αφήσει ανέγγιχτο τον βαριά προβληματικό πυρήνα του κράτους επιλογή που απαιτούσε σκληρές και επώδυνες συγκρούσεις με το αποκαλούμενο «βαθύ» κράτος, το κόμμα του, συντεχνίες και τα ατελείωτα, μικρά και μεγάλα, συμφέροντα. Έτσι περιορίστηκε στα πιο ανώδυνα πεδία, όπως η προσέλκυση επενδύσεων και η ψηφιοποίηση των απλούστερων λειτουργιών του κράτους. Έγιναν και βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση και σημαντικές και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, ώστοσο, τα «βαθύ» κράτος παρέμεινε εν πολλοίς ανέγγιχτο.
Στο δυστύχημα των Τεμπών, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν, δεν υπάρχει «κυρίως ανθρώπινο λάθος» αλλά μια συστημική αποτυχία ενός κράτους υπό κατάληψη από κόμματα, συντεχνίες και μικρά και μεγάλα συμφέροντα: ένας αχθοφόρος που έγινε σταθμάρχης αναλαμβάνοντας σε χρόνο ρεκόρ έναν κομβικό σταθμό σε ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που εν πολλοίς λειτουργούσε στα τυφλά, γιατί η διοίκηση αδυνατεί να υλοποιήσει έγκαιρα στοιχειώδεις επενδύσεις για την ασφάλεια των μεταφορών ενώ παράλληλα το δίκτυο είναι έρμαιο συμμοριών που κλέβουν υλικά και αχρηστεύουν κρίσιμες υποδομές σχεδόν ανενόχλητα.
Είναι το κράτος που για να γίνεις οδηγός ΚΤΕΛ πρέπει να έχεις πολιτικό μέσο, που αν έχεις πολιτικό μέσο μπορείς από αχθοφόρος να γίνεις σταθμάρχης, ένα κράτος που κάτω από τη μύτη του βασανίζουν ηλικιωμένους σε κέντρα φιλοξενίας, που βασανίζουν παιδιά σε κιβωτούς κατατρεγμένων, ανίκανο να προσφέρει βασικές κρατικές λειτουργίες. Ένα κράτος με κρίσιμους θεσμούς όπως η Δικαιοσύνη να υπολειτουργούν και άλλους όπως η Αστυνομία και η ΕΥΠ όχι μόνο να μην επιτελούν αποτελεσματικά την αποστολή τους στην κοινωνία, αλλά τμήματά τους να συνδέονται άμεσα με εγκληματικά κέντρα. Χάος.
Ένα κράτος που απορροφά πολλά και δεν κάνει παρά ελάχιστα. Γραφειοκρατία, κομματισμός, αδιαφάνεια, χαοτική πολυνομία, στρεψοδικία, διαφθορά και πανίσχυρες συντεχνίες δημοσίων υπαλλήλων, δικαστών, πανεπιστημιακών, δικηγόρων, γιατρών, μηχανικών, δημοσιογράφων που λυμαίνονται τους κρατικούς πόρους και την κρατική περιουσία.
Ένα κράτος φέουδο όλων των κομμάτων που έχουν δημιουργήσει ένα πανίσχυρο «αντικοινωνικό συμβόλαιο» με ψηφοφόρους, πελατειακά δίκτυα, συντεχνίες και συμφέροντα. Όλα αυτά καλύπτονται πίσω από το πέπλο της ασυδοσίας και αναρχίας: από τη Δικαιοσύνη μέχρι τους δρόμους και την τήρηση του ΚΟΚ, την πολεοδομία, τις καταπατήσεις, τις παρανομίες, την απουσία κανόνων και τη μη τήρηση κανόνων. Ρουσφέτια για τα πάντα.
Το «Ποτέ ξανά» και οι ξεχασμένοι νεκροί
Το «ποτέ ξανά» που είπε ο κ. Μητσοτάκης για τα Τέμπη, είχε λεχθεί αυτολεξεί από τον κ. Τσίπρα μετά την καταστροφή στο Μάτι.
«Οι κραυγές των μικρών παιδιών δεν θα ξεχαστούν», σημείωνε μια συγγενής των θυμάτων στην πυρκαγιά της Αρτέμιδος στην Πελοπόννησο το 2008. Δυστυχώς όμως οι κραυγές ξεχάστηκαν. Η άδικη θυσία των μικρών παιδιών, όπως και πολλών πολλών άλλων, έγινε εντελώς άσκοπα.
Δύο χρόνια μετά την καταστροφή στην Πελοπόννησο, το 2009, τα ίδια λάθη επαναλήφθηκαν στις πυρκαγιές της Αθήνας αλλά και άλλες περιοχές. Η Ελλάδα, η διοίκηση, δεν έμαθε τίποτα από τις τραγικές εμπειρίες του 2007. Η ελληνική πολιτεία δεν προχώρησε ποτέ σε μια αποτίμηση των γεγονότων του 2007 ώστε να καταγραφεί τι δούλεψε, τι δεν δούλεψε, πού έγιναν λάθη και τι θα έπρεπε να κάνουμε στο μέλλον σε μια αντίστοιχη κατάσταση. Να καταγράψουμε τα λάθη να μάθουμε από αυτά ώστε να μην τα επαναλάβουμε στο μέλλον.
Ειδικοί από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Κύπρο, την Πορτογαλία και άλλες χώρες πραγματοποίησαν έρευνες για τις συνθήκες και τα αίτια που οδήγησαν σε αυτή την πρωτοφανή καταστροφή το 2007. «Οι μόνοι που δεν έχουν κάνει σχετική έρευνα για να δουν τι ακριβώς έγινε, τι έφταιξε, είμαστε εμείς οι Έλληνες», σημείωνε τότε πυροσβέστης.
Το 2018, το τίμημα που πληρώσαμε στο Μάτι ήταν ακόμα μεγαλύτερο. Η Νέα Δημοκρατία αξιοποίησε όσο μπορούσε την καταστροφή για την αποδυνάμωση της τότε κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ως κυβέρνηση έκανε αρχηγό της Πυροσβεστικής επιτελικό στέλεχος του Σώματος που είχε πρωταγωνιστήσει αρνητικά στα τραγικά συμβάντα στο Μάτι.
Οι καταθέσεις στη δίκη που πραγματοποιούνται αυτό το διάστημα, που σκιαγραφούν την τραγική ανικανότητα της κρατικής μηχανής, αποτελούν γροθιές στο στομάχι. Για την τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το Μάτι αποτέλεσε μια κακιά στιγμή που δεν τους αφορά. Δεν υπήρξε παραίτηση παρά μόνο 11 ημέρες μετά την επίσης αδιανόητη τραγωδία.
Στο πλαίσιο αυτό, και με δεδομένους τους περιορισμούς της δημόσιας διοίκησης, είναι πολύ δύσκολο να εκλάβει κανείς το «ποτέ ξανά» του Κυριάκου Μητσοτάκη ως ουσιαστική υπόσχεση.
Κάθε προσπάθεια δομικών αλλαγών από τις σαρωτικές αλλαγές που επιχείρησε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης τη δεκαετία του 1990, μέχρι την ασφαλιστική μεταρρύθμιση Σημίτη το 2001 και την μεταρρύθμιση στην Παιδεία το 2005 από την κυβέρνηση Κ. Καραμανλή έσβησαν άδοξα σε ένα τσουνάμι αντιδράσεων υποκινούμενο από κόμματα, συντεχνίες και συμφέροντα.
Τα κόμματα και η χρεοκοπία
Στη σκιά τραγωδιών όπως αυτή των Τεμπών ή στο Μάτι που εξελίσσονται μπροστά στα μάτια με άμεσα και τρανταχτά αποτελέσματα και επιπτώσεις εξελίσσονται ατελείωτες αθέατες καταστροφές.
Η πολιτική διαχείριση της πρόσφατης χρεοκοπίας είναι απολύτως χαρακτηριστική. Στο ξέσπασμά της, η κρίση του 2010, μια πραγματική «οικονομική πυρκαγιά» που τελικά κατέκαψε τη χώρα, μπορούσε να τεθεί υπό έλεγχο και να μην εξελιχθεί σε όλεθρο, αρκεί να υπήρχε μια στοιχειώδης συντονισμένη αντίδραση.
Αρκεί το πολιτικό σύστημα, οι ηγεσίες, να έδειχναν μια στοιχειώδη σοβαρότητα και να συναινούσαν σε ένα μείγμα πολιτικών για την αντιμετώπισή της. Ωστόσο αυτό δεν έγινε. Το αντίθετο. Παρά την κρίσιμη κατάσταση, παρά το γεγονός ότι η «φωτιά» κατάκαιγε τη χώρα, το πολιτικό προσωπικό επιδόθηκε σε μια άνευ προηγουμένου δημαγωγία.
Η χώρα βυθιζόταν στη δίνη της κρίσης, η κοινωνία διαλυόταν και μια χούφτα καιροσκόπων πολιτικών συνέχιζαν αμέριμνα να παίζουν το ανόητο παιχνίδι του ποιος θα αρπάξει την εξουσία. Η χώρα κατέρρεε αλλά η κρίση, για τα κόμματα και τους επαγγελματίες της πολιτικής, μετατρέπονταν σε μια χρυσή ευκαιρία για να αρπάξουν την εξουσία. Την εφταετία 2009 – 2015 έγιναν πέντε φορές εθνικές εκλογές, όλες πρόωρες.
Έξι κόμματα συμμετείχαν στη συγκρότηση κυβερνήσεων, ενώ στο τιμόνι της χώρας βρέθηκαν τέσσερις πρωθυπουργοί, χωρίς να υπολογίζουμε τους δύο που συμμετείχαν στις υπηρεσιακές κυβερνήσεις που συγκροτήθηκαν. Από την κρίσιμη θέση του υπουργού Οικονομικών στην εφταετία 2009 - 2015 πέρασαν 8 υπουργοί (!), δηλαδή περίπου κάθε 10 μήνες είχαμε και νέο υπουργό. Αν προσθέσουμε και τους υπουργούς Οικονομικών των δυο υπηρεσιακών κυβερνήσεων, τότε από το κρίσιμο αυτό πόστο πέρασαν 10 άτομα! Είναι ζήτημα αν όλοι αυτοί πρόλαβαν να γνωρίσουν τους ομολόγους τους στην ευρωζώνη.
Οι συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις, η πυρετική αλλαγή προσώπων και η κυνική δημαγωγία αποτελείωσαν την διαλυμένη αξιοπιστία, παγίωσαν ένα κλίμα αβεβαιότητας και αστάθειας στην οικονομία και έθεσαν τη χώρα σε τροχιά αποσταθεροποίησης. Το δράμα κορυφώθηκε τον Ιούλιο του 2015 όταν η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με το αδιανόητο: την ταπεινωτική εκδίωξή της από την ΕΕ.
Η δημαγωγία του «λεφτά υπάρχουν» του Γ. Παπανδρέου έφερε το πρώτο μνημόνιο, το σκληρότερο πακέτο μέτρων λιτότητας από την μεταπολίτευση. Η δημαγωγία του «δε συναινώ στο λάθος» και η περιβόητη επαναδιαπραγμάτευση του Α. Σαμαρά έφεραν ένα νέο ακόμα σκληρότερο μνημόνιο. Και η δημαγωγία Α. Τσίπρα με το σκίσιμο των μνημονίων και τον τερματισμό της λιτότητας έφερε το τρίτο και σκληρότερο μνημόνιο από το ξέσπασμα της κρίσης!
Παλιές διαπιστώσεις που μας ταιριάζουν γάντι
Διαβάζοντας παλιά κείμενα για την Ελλάδα, όπως την Έκθεση Porter* του 1947 ή την Έκθεση Βαρβαρέσου** του 1952, καταλαμβάνεται κανείς από την εξαιρετικά παράξενη αίσθηση του «αυτό το έχω ξαναζήσει». Ένα ιδιόμορφο déjà vu, η αίσθηση ότι μας συμβαίνει κάτι που μας έχει ήδη συμβεί, στην περίπτωσή μας με διαφορά τριών περίπου γενεών. Σε πολλά σημεία των κειμένων αυτών αισθάνεσαι ότι διαβάζεις για την Ελλάδα σήμερα, και μόνον η ιδιαιτερότητα της γλώσσας της εποχής έρχεται να υπενθυμίσει ότι τα κείμενα αφορούν καταστάσεις 80 χρόνια πριν! Παρόμοιες ιστορίες, με διαφορετικούς πρωταγωνιστές και διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο.
Έγραφε ο Porter, για την Ελλάδα: «Εδώ δεν υφίσταται κράτος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Αντ’ αυτού υπάρχει μια χαλαρή ιεραρχία ατομιστών πολιτικών, μερικοί από τους οποίους είναι χειρότεροι από τους άλλους, που είναι τόσο απασχολημένοι με τον προσωπικό τους αγώνα για την εξουσία, ώστε δεν έχουν χρόνο να αναπτύξουν οικονομική πολιτική, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι είχαν την ικανότητα». Μεταφέροντας συνομιλία του με τον τότε βασιλιά της Ελλάδας, Γεώργιο, ο Porter σημείωνε ότι ο βασιλιάς τού περιέγραψε τους κυβερνητικούς υπαλλήλους ως «κομματόσκυλα» και το σύνολο «της δημόσιας διοίκησης ως κάποιου είδους συνταξιοδοτικό σύστημα για πολιτικούς εγκάθετους». Ο Porter διαπίστωνε ότι: «Η δημόσια διοίκηση είναι υπερβολικά εκτεταμένη, κακοπληρωμένη και αποθαρρημένη. Οι χαμηλοί μισθοί προσαυξάνονται βάσει ενός εντελώς συγκεχυμένου συστήματος επιδομάτων, χάρη στα οποία μερικοί δημόσιοι υπάλληλοι κερδίζουν μέχρι και τέσσερις φορές περισσότερο από τον βασικό μισθό τους. Την ίδια στιγμή, η πλειονότητα δεν μπορεί να ζήσει με την αμοιβή που παίρνει […] Το αποτέλεσμα είναι η απόλυτη αποδιοργάνωση. Ποτέ άλλοτε δεν έχω δει διοικητική δομή που να είναι, λόγω ανικανότητας και αναποτελεσματικότητας και μόνο, τόσο απαράδεκτη. Απλούστατα, δεν είναι δυνατόν να βασιστεί κανείς ότι η δημόσια διοίκηση θα φέρει εις πέρας (ακόμα και) τις πιο απλές λειτουργίες μιας κυβέρνησης – την είσπραξη φόρων, την εφαρμογή οικονομικών κανόνων, την επισκευή των δρόμων».
Ο Porter αναφέρεται ακόμα σε συνομιλίες που είχε με πολιτικούς της εποχής, οι οποίοι του ανέπτυσσαν τα σχέδιά τους για τη μείωση των υπουργών και υφυπουργών από 43 σε 15, ή στις δολοπλοκίες και τις ίντριγκες για την πρόκληση νέων εκλογών και την ανατροπή τής τότε κυβέρνησης, σε σημείο που ο ίδιος αναρωτιέται «για τον πατριωτισμό αυτών των ατόμων που απεργάζονται την ανατροπή μιας κυβέρνησης ενός μήνα περίπου, με δεδομένες τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες». Και τότε είχαμε επιχειρηματικές ομάδες-αρπαχτικά: «πίσω από την κυβέρνηση υπάρχει μια μικρή εμπορική και τραπεζική κλίκα της οποίας ηγείται ο Πεσμαζόγλου, διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, που είναι πανούργος και αποτελεσματικός παίχτης. Αυτή η κλίκα είναι αποφασισμένη, πάνω απ’ όλα, να προστατεύσει τα οικονομικά της προνόμια όποιο κι αν είναι το κόστος σε ό,τι αφορά την οικονομική υγεία της χώρας. Τα μέλη της θέλουν να διατηρηθεί ένα φορολογικό σύστημα που είναι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τους […] Σήμερα, η ελληνική εμπορική ναυτιλία βρίσκεται σε άνθηση και οι εφοπλιστές καρπώνονται κέρδη. Όμως, η χρεοκοπημένη ελληνική κυβέρνηση δεν απολαμβάνει κανένα όφελος από όλον αυτό τον πλούτο».
Και τότε υπήρχε η ελπίδα τού από μηχανής θεού που θα έλυνε όλα τα χρόνια προβλήματα της μεταπολεμικής Ελλάδας, με τους τότε ειδικούς να επισημαίνουν στον Porter ότι «ο ορυκτός πλούτος ήταν η πραγματική ελπίδα για το μέλλον της Ελλάδας».
Εν τέλει, διαπιστώνει ο Porter: «Όσο μπορούσα να διακρίνω, η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε κατ’ ουσίαν άλλη πολιτική εκτός από το να εκλιπαρεί για ξένη βοήθεια ώστε να διατηρήσει την εξουσία, απαριθμώντας θορυβωδώς τις θυσίες της Ελλάδας κατά τον πόλεμο».
Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος, στην περίφημη Έκθεσή του, Επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδος, τόνιζε το 1952 ότι κατά γενική ομολογία η κρατική μηχανή ήταν τόσο πλημμελής, που «δεν είναι εις θέσιν να επιτελέσει κατά τρόπον ικανοποιητικόν ουδέ τας πλέον στοιχειώδεις κρατικάς λειτουργίας» .Ο Βαρβαρέσος τόνιζε τον υπερβολικό αριθμό δημοσίων υπαλλήλων σε ορισμένες υπηρεσίες και τη μεγάλη έλλειψή τους σε άλλες, ότι τα ανώτατα και ανώτερα στελέχη της διοικήσεως δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και μεταβλήθηκαν σε όργανα κομματικών και προσωπικών επιδιώξεων, τους αθρόους διορισμούς υπαλλήλων χωρίς προσόντα, οι οποίοι δημιούργησαν έναν νέο τύπο δημοσίου υπαλλήλου, κύρια χαρακτηριστικά του οποίου ήταν η «έλλειψις ικανότητας και η επιτηδειότης όπως εκμεταλλεύεται την θέση του διά προσωπικήν ωφέλειαν», την εμμονή στη γραφειοκρατία που οδηγούσε στη συστηματική ταλαιπωρία των πολιτών, τις πολύ χαμηλές αμοιβές κ.ά.
Εν πολλοίς ο Βαρβαρέσος έκρινε άσκοπες τις βαθιές αναλύσεις και μελέτες για την ανόρθωση της χώρας αν δεν αντιμετωπιζόταν η διοικητική ανεπάρκεια. «Είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι και εις το μέλλον ουδεμία πραγματική βελτίωσης των οικονομικών της χώρας θα καταστή δυνατή, εφόσον δεν αντιμετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβλημα της πλημμελώς λειτουργούσης διοικητικής μηχανής». Θεωρούσε ότι η διοικητική αναδιάρθρωση αποτελούσε το μεγαλύτερο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα τότε, υπογραμμίζοντας ότι με την υπάρχουσα διοικητική μηχανή καμία λύση για την αναζωογόνηση και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας δεν είχε πιθανότητα επιτυχίας.
Το πρόβλημα της Ελλάδας, υπογράμμιζε ο Βαρβαρέσος, δεν ήταν ότι λείπουν τα υλικά μέσα, αλλά η κυρίαρχη νοοτροπία απληστίας και αδιαφορίας για τις ανάγκες του συνόλου.
* Ο Paul A. Porter έφτασε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1947, μετά από εντολή του Προέδρου των ΗΠΑ Harry S. Truman, με αποστολή να καταγράψει την κατάσταση στην Ελλάδα και να προτείνει πολιτικές για την ανόρθωση της χώρας. Ο Potter έμεινε στη χώρα μας περίπου τρεις μήνες και μας άφησε τρία πολύτιμα ντοκουμέντα: το «Ημερολόγιο του Porter από την παραμονή του στην Ελλάδα», την «Έκθεση της Επιτροπής Porter» και το άρθρο του στο περιοδικό Collier’s με τον πολύ χαρακτηριστικό τίτλο: «Αναζητώντας ένα θαύμα για την Ελλάδα».
** Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος διετέλεσε υπουργός Οικονομικών (1932) και Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (1939 και 1945) και θεωρείται μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της ελληνικής οικονομικής επιστήμης. Το 1952 η κυβέρνηση Πλαστήρα τού ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης για τις αναπτυξιακές προοπτικές της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Καρπός της μελέτης αυτής υπήρξε η «Έκθεσις επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδας», που έμεινε γνωστή ως «Έκθεσις Βαρβαρέσου».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
