Το «ποτάμι» ρευστότητας των 36 δισ. ευρώ που κράτησε την οικονομία όρθια

Ξεπέρασε τα 36 δισ. ευρώ η ρευστότητα που διοχετεύθηκε στην εγχώρια οικονομία κατά την διετία 2020 – 2021, ρευστότητα που κράτησε όρθιες τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά συμβάλλοντας καθοριστικά στην αντιμετώπιση των χωρίς προηγούμενο επιπτώσεων της κρίσης της πανδημίας.

Τράπεζες, κυβέρνηση και ευρωπαϊκοί οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων -ΕΤΕπ και η EBRD πλημμύρισαν με ευρώ την αγορά, μετά την πανευρωπαϊκή κινητοποίηση και τη δυναμική παρέμβαση της ΕΚΤ για την ανάσχεση των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης που ξέσπασε στις αρχές του 2020. Έτσι η οικονομία μπόρεσε να απορροφήσει τους ισχυρούς κραδασμούς που προκάλεσαν τα lockdown του 2020, ειδικά το πρώτο καθολικό lockdown που επιβλήθηκε την άνοιξη του 2020, να παραμείνουν στη ζωή οι επιχειρήσεις και στη συνέχεια να επωφεληθούν από το ισχυρό ριμπάουντ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά το πολύμηνο υποχρεωτικό λουκέτο που επιβλήθηκε σε μεγάλο κομμάτι της οικονομίας και τη «βουτιά» που σημείωσε ο τουρισμός, εξαιτίας της πανδημίας, τελικά η πτώση του ΑΕΠ το 2020 διαμορφώθηκε στο -9% η οποία ξεπέρασε μεν την ύφεση στην ευρωζώνη (-7,8%), ωστόσο, ήταν σημαντικά καλύτερη των αρχικών εκτιμήσεων που ήθελαν την συρρίκνωση του ΑΕΠ να ξεπερνά το 10%.  

Από τα 36,4 δισ. ευρώ που διοχετεύθηκαν στην εγχώρια οικονομία την τελευταία 2ετία, η μερίδα του λέοντος τα 24,4 δις. ευρώ «έπεσαν» στην οικονομία το 2020, ωστόσο, και την εφετινή χρονιά περισσότερα από 12 δις. ευρώ έχουν ενισχύσει επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ρευστότητα που έχει επιδράσει καθοριστικά στο δυναμικό αναπτυξιακό ριμπάουντ της οικονομίας το οποίο ξεπέρασε και τις πλέον αισιόδοξες εκτιμήσεις. Επιπλέον οι τράπεζες γρήγορα προχώρησαν στην εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων στήριξης των πελατών τους προχωρώντας στην αναστολή δόσεων πληττόμενων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Στο διάστημα Ιανουαρίου - Νοεμβρίου 2020, δόθηκαν αναστολές σε περίπου 400.000 επιχειρήσεις και ιδιώτες, συνολικού ύψους 30 δισ. ευρώ, αμβλύνοντας τους οικονομικούς κραδασμούς της υγειονομικής κρίσης. Στην κατεύθυνση αυτή συνέβαλε επίσης καθοριστικά το πρόγραμμα Γέφυρα, και το Γέφυρα ΙΙ που ακολούθησε, μέσω των οποίων το δημόσιο επιδότησε μέρος των δόσεων δανείων ευάλωτων νοικοκυριών αλλά και επιχειρηματικών δανείων.

Όλα αυτά βοήθησαν την οικονομία να ανακτήσει γρήγορα το βηματισμό της μόλις οι συνθήκες στην εξέλιξη της υγειονομικής κρίσης βελτιώθηκαν. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης το 2021 θα ξεπεράσει το 8% ενώ ορισμένοι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι ο ρυθμός θα διαμορφωθεί σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα υπερβαίνοντας το +9%. Έτσι την εφετινή χρονιά η οικονομία σχεδόν θα καλύψει το σύνολο των απωλειών του 2020.

Η ακαθάριστη ροή νέων δανείων, στα οποία δεν περιλαμβάνονται αποπληρωμές παλαιών δανείων, προς επιχειρήσεις το 2020 ανήλθαν σε 16,2 δις. ευρώ ενώ επιπλέον 600 εκατ. ευρώ. διοχετεύθηκαν σε ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις. Από αυτά τα 10 δις. ευρώ αφορούν χρηματοδοτήσεις τραπεζών, τα 6,5 δις. ευρώ  χρηματοδοτήσεις των τραπεζών με τη συνδρομή της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας και 900 εκατ. ευρώ τραπεζικές χρηματοδοτήσεις με τη συνδρομή του Ομίλου της ΕΤΕπ. Μεγάλη ένεση για την οικονομία αποτέλεσε επίσης η επιστρεπτέα προκαταβολή που το 2020 ανήλθε σε 5,5 δις. ευρώ ενώ στο 1,5 δις. ευρώ διαμορφώθηκαν οι απευθείας χρηματοδοτήσεις προς επιχειρήσεις της ΕΤΕπ και της EBRD.

Αντίστοιχα την εφετινή χρονιά (Ιανουάριος – Οκτώβριος 2021) η ακαθάριστη ροή νέων δανείων προς επιχειρήσεις ανήλθαν σε 7,8 δις. ευρώ ενώ επιπλέον 400 εκατ. ευρώ. διοχετεύθηκαν σε ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις. Από αυτά τα 6 δις. ευρώ αφορούν χρηματοδοτήσεις τραπεζών, τα 1,3 δις. ευρώ  χρηματοδοτήσεις των τραπεζών με τη συνδρομή της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας και 900 εκατ. ευρώ τραπεζικές χρηματοδοτήσεις με τη συνδρομή του Ομίλου της ΕΤΕπ. Και το 2021 οι επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες ενισχύθηκαν με επιστρεπτέα προκαταβολή 2,8 δις. ευρώ ενώ στο 1 δις. ευρώ ανήλθε η απευθείας χρηματοδότηση προς επιχειρήσεις της ΕΤΕπ και της EBRD.

Η ρευστότητα που διοχετεύθηκε στην οικονομία την διετία 2020 - 2021 

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

Το ποτάμι αυτό της ρευστότητας βοήθησε τις επιχειρήσεις να διατηρήσουν άθικτη την παραγωγική τους δομή, τις θέσεις εργασίας και να απορροφήσουν τις διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Ειδικά στον τουριστικό τομέα παρά τη βύθιση του 2020 οι επιχειρήσεις του κλάδου έχοντας πρόσβαση σε ρευστότητα παρέμειναν ζωντανές και μπόρεσαν να επωφεληθούν της δυναμικής ανάκαμψης του κλάδου το 2021.

Ο περιορισμός των τραπεζικών πιστώσεων την εφετινή χρονιά αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην υπερβάλλουσα ρευστότητα με την οποία βρίσκονται επιχειρήσεις και νοικοκυριά μετά τα εκτεταμένα προγράμματα ενίσχυσης. Επιπλέον σημειώθηκαν μεγάλες αποπληρωμές δανείων επιχειρήσεων (όπως της ΔΕΗ), αποπληρωμές που καθήλωσαν την καθαρή ροή νέων δανείων το 2021.

Όπως σημειώνεται στην Ενδιάμεση Έκθεση 2021 της Τράπεζας της Ελλάδος: «Την περίοδο Ιανουαρίου Οκτωβρίου του 2021 η μέση μηνιαία καθαρή ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς ΜΧΕ ήταν μόλις 53 εκατ. ευρώ, έναντι 558 εκατ. ευρώ το 2020 (Ιανουάριος-Δεκέμβριος). Η εξέλιξη αυτή αντανακλά την εξομάλυνση της ζήτησης για τραπεζική πίστη, επειδή οι επιχειρήσεις αφενός είχαν αντλήσει ικανά δανειακά κεφάλαια και είχαν σχηματίσει αποθέματα ρευστότητας ήδη το 2020 και αφετέρου δεν αναγκάστηκαν κατά το 2021 να περιορίσουν στην ίδια έκταση ή και να διακόψουν εντελώς τις δραστηριότητές τους λόγω της πανδημίας, όπως είχε συμβεί αρχικά το 2020. Αυτό είχε ως συνέπεια τα έξοδά τους να μπορούν να καλυφθούν σε μεγαλύτερο βαθμό πλέον από τα έσοδά τους που έχουν ανακάμψει».

Εκτός της άμεσης ρευστότητας σημαντική ήταν η στήριξη και με άλλα μέτρα όπως το Συν – Εργασία όπου το δημόσιο κατέλαβε μέρος του μηνιαίου μισθού εργαζομένων επιχειρήσεων που βρέθηκαν σε καθεστώς αναστολής εργασίας, το πρόγραμμα Γέφυρα για την επιδότηση δανείων φυσικών και νομικών προσώπων, επιδότηση μέρους των παγίων δαπανών επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών, Χρήστο Σταϊκούρα, τα συνολικά μέτρα στήριξης της εγχώριας οικονομίας για την περίοδο 2020 - 2022 θα ανέλθουν σε 42,7 δισ. ευρώ.

Η ενίσχυση μεγάλων επιχειρήσεων

Σημειώνεται ότι μεγάλες επιχειρήσεις με στρατηγικό ρόλο στην εγχώρια οικονομία, όπως η Aegean, δεν θα είχαν επιβιώσει χωρίς τη λήψη κρατικής βοήθειας. Η Aegean έλαβε δάνεια 150 εκατ. ευρώ από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, με εγγύηση κατά 80% από το Δημόσιο για πέντε χρόνια. Από τον Ιούνιο 2020 και μέχρι το τέλος του έτους 2020, έκανε χρήση του προγράμματος Συν-Εργασία για το 55% έως 70% του ανθρώπινου δυναμικού, ανάλογα με τις επιχειρησιακές ανάγκες κάθε μήνα. Έτσι, με την κρατική συνδρομή και τα μέτρα στήριξης της απασχόλησης, η Aegean κατάφερε να πετύχει την μείωση του το κόστους προσωπικού κατά 42% το 2020. Τέλος έλαβε Κρατική Ενίσχυση με τη μορφή άμεσης επιχορήγησης ύψους 120 εκατ. ευρώ.

Η Aegean δεν ήταν η μόνη μεγάλη επιχείρηση που έλαβε βοήθεια από το κράτος: το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, η Fraport που διαχειρίζεται τα 14 Περιφερειακά Αεροδρόμια κ.α. επίσης έλαβαν κρατική βοήθεια.

Με καθυστέρηση οι επιπτώσεις τις πανδημίας

Η μεγάλη ρευστότητα που διοχετεύθηκε στην οικονομία, μπορεί να κράτησε όρθιες επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις και θύματα της κρίσης. Εκτιμάται ότι η πλήρης άρση των μέτρων στήριξης, παρά την αισιοδοξία για την πορεία της οικονομίας το 2022, θα έχει σημαντικά απόνερα ειδικά στις τράπεζες. Όπως σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Ενδιάμεση Έκθεση 2021 «η πλήρης επίπτωση της πανδημίας στα στοιχεία ενεργητικού των τραπεζών εκτιμάται ότι θα εκδηλωθεί με κάποια υστέρηση, δηλαδή μετά την πλήρη άρση των μέτρων στήριξης της οικονομίας».

Επιπλέον διατυπώνεται κριτική από οικονομολόγους για την αποτελεσματικότητα των μέτρων στήριξης. Υπογραμμίζουν ότι η Ελλάδα το 2020 κατέγραψε τη δεύτερη μεγαλύτερη μείωση στην ευρωζώνη, παρά το γεγονός ότι η δημοσιονομική παρέμβαση της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν η υψηλότερη στην ευρωζώνη.