Βαρύ το πολιτικό κόστος από τα μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής

Βαρύ πολιτικό κόστος έχουν τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς προκαλούν αντιδράσεις όχι μόνο από τις βιομηχανίες που θίγονται, αλλά και από ευρύτερα στρώματα των κοινωνιών, τα οποία καλούνται ήδη, ή θα κληθούν στο μέλλον, να πληρώσουν τον λογαριασμό των πολιτικών για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων και τη μετάβαση σε «πράσινες» μορφές ενέργειας.

Μια μορφή αυτού του κόστους των μέτρων για την κλιματική αλλαγή έχει ήδη γίνει έντονα αισθητή στην Ελλάδα: η μεγάλη αύξηση του κόστους δικαιωμάτων Co2 στην Ευρώπη έχει ήδη προκαλέσει σημαντική επιβάρυνση στο κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος, που επηρεάζει κυρίως τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά.

Όπως τονίζουν σε άρθρο που δημοσίευσαν την Πέμπτη τρεις οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, λίγα ζητήματα έχουν προκαλέσει μεγαλύτερη προσοχή από το πώς θα αποφευχθεί η περιβαλλοντική και ανθρώπινη καταστροφή από την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, ακόμη και μετά τις μαζικές δημόσιες διαμαρτυρίες και την υιοθέτηση μιας φιλόδοξης ατζέντας με τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, οι κυβερνήσεις είναι επιφυλακτικές ως προς το πολιτικό κόστος της θέσπισης πολιτικών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής.

Πρόσφατη έρευνα του προσωπικού του ΔΝΤ, εντοπίζει στρατηγικές που μπορούν να ελαχιστοποιήσουν ή ακόμη και να εξαλείψουν τέτοιες προκλήσεις, σημειώνουν οι αρθρογράφοι. Στην πρώτη ανάλυση του είδους της, συνδυάσαμε πληροφορίες σχετικά με τα πολιτικά επακόλουθα (λαϊκή υποστήριξη των κυβερνήσεων) των αλλαγών πολιτικής με πληροφορίες σχετικά με τις αλλαγές πολιτικής σε δείγμα 31 χωρών του ΟΟΣΑ.

Η κύρια διαπίστωση από την έρευνα αυτή, όπως τονίζουν, είναι ότι οι πολιτικές για την κλιματική αλλαγή -ιδίως μέτρα που βασίζονται στην αγορά, όπως ο φόρος άνθρακα στα ορυκτά καύσιμα, τα οποία είναι τα πιο αποτελεσματικά για τον περιορισμό των επιπέδων ρύπανσης- είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν την αντίθεση όχι μόνο των βιομηχανιών που χρησιμοποιούν ενέργεια, αλλά και του κοινού γενικότερα.

Κλειδί για τον περιορισμό του του πολιτικού κόστους είναι να λαμβάνεται υπόψη στο σχεδιασμό των μέτρων και η διάσταση της πολιτικής οικονομίας: να αναπτύσσονται συμπληρωματικές πολιτικές για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών που ενδέχεται να χάσουν βραχυπρόθεσμα από τη μετάβαση σε μια πιο «πράσινη» οικονομία:

• Στο βαθμό που οι υψηλότεροι φόροι άνθρακα έχουν μεγαλύτερο αρνητικό αντίκτυπο στα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού, οι κυβερνήσεις πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικές μετριασμού μπορούν να επηρεάσουν την ανισότητα.
• Το πολιτικό κόστος είναι αμελητέο όταν η εισοδηματική ανισότητα ελέγχεται, είτε μέσω του σχεδιασμού των ίδιων των πολιτικών μετριασμού, είτε λόγω της υιοθέτησης συμπληρωματικών πολιτικών που προστατεύουν τους φτωχούς και τους επιτρέπουν να ανακάμψουν από τις εξαρθρώσεις που προκαλούνται από τις υψηλότερες τιμές του άνθρακα. Αντίθετα, όταν αυξηθεί η ανισότητα, τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι το κόστος αυτό θα τείνει να είναι υψηλό.

Η παροχή κοινωνικής προστασίας στους φτωχούς ή/και στους εργαζομένους των οποίων οι θέσεις εργασίας απειλούνται είναι επίσης καίριας σημασίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι το πολιτικό κόστος είναι συγκρατημένο όταν τα δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας επεκτείνονται για να παρέχουν ασφάλιση έναντι των κινδύνων απόλυσης και οι ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας επεκτείνονται για να δώσουν στους απολυμένους εργαζόμενους μια δίκαιη ευκαιρία.

Η προώθηση πολιτικών μετριασμού σε περιόδους χαμηλών τιμών πετρελαίου είναι επίσης επωφελής, καθώς οι άνθρωποι θα υποφέρουν λιγότερο από υψηλότερες τιμές άνθρακα όταν η ενέργεια είναι φθηνή.

Η δομή της βιομηχανικής βάσης είναι μια άλλη παράμετρος: σε οικονομίες με μεγάλη βιομηχανική βάση που εξαρτώνται από τις εισροές βρώμικης ενέργειας (όπως ο άνθρακας) θα αμφισβητηθούν περισσότερο τα μέτρα για την κλιματική αλλαγή και είναι πιθανό να υποστούν οι κυβερνήσεις τις πιο σοβαρές, αρνητικές πολιτικές επιπτώσεις. Συνεπώς, η διαφοροποίηση της βιομηχανικής βάσης μπορεί να συμβάλει στη διευκόλυνση των πολιτικών μετριασμού του κλίματος.

Η έρευνα του ΔΝΤ δείχνει επίσης ότι οι επιλογές που μπορεί να είναι μην είναι οι βέλτιστες, από την άποψη της οικονομικής αποδοτικότητας, συχνά έχουν μεγαλύτερη απήχηση πολιτικά, υπό την προϋπόθεση ότι συνοδεύονται από διαφανή ανάλυση του κόστους και των οφελών. Για παράδειγμα, τα μη βασιζόμενα στην αγορά μέσα, όπως τα όρια εκπομπών για τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και οι δημόσιες επιδοτήσεις και οι επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη, τείνουν να γίνονται περισσότερο αποδεκτά από τους ψηφοφόρους.

Η κλιματική αλλαγή θα παραμείνει η καθοριστική παγκόσμια πρόκληση της εποχής μας, καταλήγει το άρθρο. Όπως συμβαίνει με όλες τις πολιτικές που παράγουν νικητές και ηττημένους, η περιβαλλοντική νομοθεσία απαιτεί η δημόσια στήριξη να είναι βιώσιμη. Η έρευνα προσδιορίζει βασικά διδάγματα που θα συμβάλουν στην οικοδόμηση μιας τέτοιας στήριξης και στην αξιοποίηση της τρέχουσας κρίσης ως ευκαιρίας για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.