Οι νέοι κανόνες για το χρέος στην Ε.Ε.: Καταργείται το όριο του 60%

Υπέρ της χαλάρωσης των όρων του Συμφώνου Σταθερότητας τάχθηκε ο επίτροπος για τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό Γιοχάνες Χαν. Ο κ. Χαν υποστήριξε ότι πρέπει να υπάρχουν πιο ευέλικτα όρια για τα υπερχρεωμένα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία δέχθηκαν μεγάλο πλήγμα, από την πανδημία του κορονοϊου. Ο ίδιος ζήτησε την αναμόρφωση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, υπογραμμίζοντας ότι οι κανόνες δεν είναι πλέον εφαρμόσιμοι.

Τα σχόλιά του έρχονται λίγες μέρες μετά τις δηλώσεις της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία ανέφερε ότι η οικονομία της ευρωζώνης  στηρίζεται αυτή τη στιγμή σε «δύο δεκανίκια», στα δημοσιονομικά και νομισματικά προγράμματα που εφαρμόζονται από τις κυβερνήσεις και στην ΕΚΤ.

Ο επίτροπος για τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό θέλει τα κράτη της ΕΕ που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία να ανακάμψουν, χωρίς ωστόσο να υποστούν αυστηρές κυρώσεις από την ΕΕ για το υψηλό χρέος και τα ελλείμματα τους.

Για παράδειγμα, ανέφερε ο κ. Χαν η Ελλάδα, που έχει χρέος 205% του ΑΕΠ, ή η Ιταλία, με 155%, είναι απίθανο να επιτύχουν τον τρέχοντα στόχο 60% μεσοπρόθεσμα.

«Οι στόχοι της δημοσιονομικής πολιτικής για αυτές τις χώρες πρέπει να είναι ρεαλιστικοί», δήλωσε ο επίτροπος. «Αντί για έναν αυστηρό κανόνα, κάθε κράτος της ΕΕ πρέπει να έχει έναν ατομικό και εφικτό στόχο για τη μείωση του χρέους του», πρόσθεσε. Ο ίδιος συνέχισε λέγοντας ότι οι πιο αδύναμες χώρες της ευρωζώνης απαιτούν μεγάλες επενδύσεις από την πλευρά των κυβερνήσεων τους ενώ επέμεινε ότι στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων, οι χώρες θα πρέπει ακόμη να κάνουν διαρθρωτικές προσαρμογές στις δημόσιες δαπάνες.

Ο κ. Χαν πρόσθεσε ότι οι διαβουλεύσεις για τις αλλαγές του συμφώνου είναι πιθανό να ξεκινήσουν το φθινόπωρο.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης θεσπίστηκε στο πλαίσιο της τρίτης φάσης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης για να διασφαλίσει ότι η προσπάθεια για υγιή δημοσιονομικά των χωρών της ΕΕ θα συνεχιστεί μετά την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος.

Ύστερα από συζητήσεις σχετικά με την εφαρμογή του, οι κανονισμοί τροποποιήθηκαν το 2005. Η εφαρμογή, ωστόσο, δεν ήταν επαρκής, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικές δημοσιονομικές ανισορροπίες σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, οι οποίες έγιναν ορατές όταν ξέσπασε η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση το 2008.

Σύμφωνα με αυτό τα κράτη της ΕΕ πρέπει να διασφαλίσουν ότι το συνολικό χρέος τους δεν θα υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ σε οποιοδήποτε έτος. Ωστόσο, το σύμφωνο έχει αποδειχθεί ανεφάρμοστο ακόμα και για τις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ όπως η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες έχουν «υπερβολικά» ελλείμματα για πολλά χρόνια, αν και η δεύτερη παρέμεινε εντός των ορίων από το 2018.

Υπέρ της κατάργησης ορισμένων δυσνόητων κανόνων Τζεντιλόνι και  Ντομπρόφσκις

Μεγάλες αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας που διέπει τη δημοσιονομική πολιτική των ευρωπαϊκών κρατών -και έχει χαρακτηρισθεί «ηλίθιο» από τον πρώην πρόεδρο της Κομισιόν, Ρομάνο Πρόντι...- σχεδιάζει να προτείνει μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως προκύπτει από τοποθετήσεις του επιτρόπου Οικονομικών, Πάολο Τζεντιλόνι και του αντιπροέδρου της Επιτροπής, Βάλντις Ντομπρόφσκις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 4 Μαρτίου.

Τη διαδικασία αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας παρακολουθεί πολύ στενά και η ελληνική κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι για αρκετό καιρό ακόμη η χώρα θα υπόκειται σε ειδικό καθεστώς δημοσιονομικής επιτήρησης και θα είναι υποχρεωμένη να επιτυγχάνει ξεχωριστούς δημοσιονομικούς στόχους, που θα είναι συμβατοί με τη διατήρηση της βιωσιμότητας του χρέους. Ανεξάρτητα από αυτό, οι γενικοί κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας δημιουργούν το πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί στο μέλλον και η Ελλάδα και, πλέον, ύστερα από πολλά χρόνια αποτυχιών στην εφαρμογή των άκαμπτων κανόνων του Συμφώνου, γίνεται σαφές ότι υπάρχει διάθεση χαλάρωσης και απλούστευσης των κανόνων.

Μια αλλαγή - έκπληξη που συζητείται στους κόλπους της Κομισιόν, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις Τζεντιλόνι, είναι η διαμόρφωση νέων κανόνων για τις δημόσιες επενδύσεις. Όπως είπε ο Τζεντιλόνι, θα υποστηρίξει αναθεωρημένους κανόνες που θα υποστηρίζουν τις δημόσιες επενδύσεις, καθώς στην προηγούμενη μεγάλη κρίση, προ δεκαετίας, οι επενδύσεις έπεσαν σχεδόν στο μηδέν. «Αυτό δεν μπορεί να επαναληφθεί», είπε χαρακτηριστικά.

Τι θα μπορούσε, όμως, να σημαίνει μια αναθεώρηση των κανόνων για να υποστηριχθούν οι επενδύσεις; Όπως εξήγησε ο Ντομπβρόσκις, μια ιδέα που συζητείται είναι να καθιερωθεί ένας «χρυσός κανόνας», σύμφωνα με τον οποίο οι κυβερνήσεις θα μπορούν να δανείζονται για επενδύσεις και όχι για τρέχουσες δαπάνες. Μάλιστα, για να υποστηριχθεί η φιλόδοξη στρατηγική της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ψηφιοποίηση, θα μπορούσε ο νέος «χρυσός κανόνας» να εξειδικευθεί περισσότερο, δηλαδή να επιτρέπεται δανεισμός μόνο για επενδύσεις που θα αφορούν αυτούς τους δύο τομείς.

Αυτές οι προτάσεις αποτελούν παραλλαγή μιας παλαιότερης ιδέας, την οποία είχαν υποστηρίξει αρκετές κυβερνήσεις, να αφαιρούνται από τον υπολογισμό του ελλείμματος οι δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις: για παράδειγμα, αν μια χώρα έχει έλλειμμα 5%, αλλά το 2% αφορά δανεισμό για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, να μην θεωρείται ότι έχει υπερβεί το όριο ελλείμματος του 3%.

Επιπλέον, οι δύο επίτροποι τάχθηκαν υπέρ της κατάργησης ορισμένων δυσνόητων και δύσκολων στην εφαρμογή τους κανόνων. Για παράδειγμα, να πάψουν να αποτελούν στόχο τα μηδενικά διαρθρωτικά ελλείμματα, που υπολογίζονται με βάση το παραγωγικό κενό σε μια οικονομία, δηλαδή σε ποιο βαθμό απέχει το πραγματικό από το δυνητικό ΑΕΠ. «Θέλουμε να απομακρυνθούμε από αυτές τις παραμέτρους στο πλαίσιο της απλοποίησης των κανόνων», τόνισε ο Ντομπρόβσκις, επισημαίνοντας ότι είναι δύσκολο να παρακολουθούνται και να εξηγούνται αυτές οι παράμετροι, όπως είναι δύσκολη και η εκτίμησή τους. Έτσι, όπως τόνισε, η Επιτροπή κινείται στην κατεύθυνση να προτείνει να παρακολουθούνται μόνο βασικοί δείκτες του ελλείμματος και του χρέους.

Ειδικά για το χρέος, έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα πώς θα διαμορφωθούν οι νέοι κανόνες, αφού έχει το υψηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρώπη, που ξεπερνά πλέον και το 200%. Οι σημερινοί κανόνες ορίζουν ότι μια χώρα με χρέος υψηλότερο του 60% του ΑΕΠ είναι υποχρεωμένη κάθε χρόνο να το μειώνει κατά το 1/20 της απόκλισης. Θεωρητικά, δηλαδή, η Ελλάδα θα ήταν υποχρεωμένη σήμερα να μείωνε το χρέος κατά 7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο, ποσοστό απαγορευτικά υψηλό. Το πρόβλημα αυτό αντιμετώπιζε με μεγάλη ένταση η Ιταλία, πριν ανασταλεί προσωρινά η εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας. Σημειώνεται ότι προβλέπεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και η επιβολή κυρώσεων στις χώρες που δεν εφαρμόζουν τον κανόνα.

Από τις τοποθετήσεις των δύο επιτρόπων δεν έγινε σαφές ποιες αλλαγές προσανατολίζονται να προτείνουν σε αυτό τον κανόνα, που είναι πρακτικά ανεφάρμοστος. Ο Τζεντιλόνι αρκέσθηκε να τονίσει ότι η καθιέρωση αξιόπιστων κανόνων για τη μείωση του χρέους αποτελεί ζήτημα - κλειδί σε αυτή την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Σε κάθε περίπτωση, αναμένονται νέες διπλωματικές «μάχες» μεταξύ των κυβερνήσεων του Βορρά και του Νότου για αυτό το θέμα, σε μια διαπραγμάτευση που αναμένεται να κρατήσει αρκετά, αφού οι κανόνες αναμένεται να ανασταλούν και για το 2022 και θα πρέπει να τεθούν πάλι σε ισχύ, με τη νέα τους μορφή, από το 2023.