Τεράστιες εκπτώσεις, που συνολικά πλησιάζουν το 40%, εξασφαλίζουν από τους προμηθευτές τους τα σούπερ μάρκετ, ενώ παραμένει άγνωστο σε ποιο βαθμό αυτές οι εκπτώσεις καταλήγουν να μειώνουν τις τιμές λιανικής υπέρ των καταναλωτών και η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναφέρει ότι σκοπεύει να διερευνήσει το θέμα.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η Επιτροπή στην τελευταία της έρευνα για τον κλάδο των σούπερ μάρκετ, μετά την οποία ανακοίνωσε ότι συγκροτεί ειδική ομάδα κρούσης που θα συνεχίσει να ερευνά τον κλάδο και θα προσπαθήσει να αντλήσει ανώνυμες καταγγελίες από πληροφοριοδότες για παραβιάσεις της νομοθεσίας για τον ανταγωνισμό,
- «Ερευνητέο είναι κατά πόσο οι εν λόγω ωφέλειες μετακυλίονται στους καταναλωτές εν είδη χαμηλότερων τιμών λιανικής που καταβάλλουν, ιδίως εάν συνυπολογιστεί ότι οι εν λόγω εκπτώσεις / παροχές είναι κατά κανόνα μη συστηματικές και ετεροχρονισμένες (δηλ. δεν σχετίζονται με το χρόνο τιμολόγησης των προϊόντων που αφορούν) και δεν συμπεριλαμβάνονται απευθείας στο κόστος αγοράς κατά τον χρόνο προμήθειας των προϊόντων από τα σούπερ μάρκετ. Η ενδεχόμενη μετακύλιση στους καταναλωτές θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής επικαιροποίησης».
Η Επιτροπή προχώρησε σε μια συστηματική καταγραφή όλων των ειδών εκπτώσεων που παρέχουν οι προμηθευτές στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και διαπίστωσε (βλ. γράφημα) ότι, μετά την αφαίρεση των εκπτώσεων, το πραγματικό κόστος των αγορών ήταν από 59,63% έως 63,59%, την περίοδο 2010 – 2015. Το χαμηλότερο ποσοστό, 59,63%, που σημαίνει ότι η έκπτωση που εξασφάλισαν τα σούπερ μάρκετ έφθασε το 40,37%, καταγράφεται το 2014.
Τα ποσοστά των εκπτώσεων που εξασφαλίζουν τα σούπερ μάρκετ από τους προμηθευτές δεν φαίνεται να έχουν σοβαρές και συστηματικές διαφοροποιήσεις ανάλογα με το μέγεθος των σούπερ μάρκετ (βλ. γράφημα). Θα δικαιολογούσε ανησυχίες για την υγιή λειτουργία του ανταγωνισμού, εάν η συγκέντρωση του κλάδου σε λίγες μεγάλες αλυσίδες είχε οδηγήσει και σε διαφοροποίηση των εκπτώσεων υπέρ των μεγαλύτερων παικτών.
Προωθητικές ενέργειες: Κυρίαρχοι οι μεγάλοι
Όμως, σε μια από τις κατηγορίες των εκπτώσεων που έχει τεράστια σημασία για τη λειτουργία του ανταγωνισμού στην αγορά, δηλαδή στις εκπτώσεις που γίνονται στο πλαίσιο προωθητικών ενεργειών, διαπιστώνονται σοβαρές ανισορροπίες υπέρ των μεγάλων αλυσίδων.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, το 2015 αυξήθηκε απότομα το ποσοστό εκπτώσεων που εξασφάλισαν οι μεγαλύτερες αλυσίδες, στο πλαίσιο προωθητικών ενεργειών, από το 10,49% στο 19,27%.
«Σε ό,τι αφορά τις προωθητικές ενέργειες των προμηθευτών προς τις μικτές αγορές των σούπερ μάρκετ, από τα συλλεχθέντα στοιχεία προέκυψε ότι τα μεγαλύτερα σε μέγεθος σούπερ μάρκετ λαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερες εκπτώσεις (και άρα καταβάλουν στους προμηθευτές χαμηλότερες «πραγματικές» τιμές) συγκριτικά με τα μεσαία ή τα μικρά σούπερ μάρκετ», σημειώνει η Επ. Ανταγωνισμού.
Και προσθέτει: «Οι σχετικές αποκλίσεις διογκώνονται ιδίως από τα έτη 2011 έως και το 2015, όπου η διαφορά εμφανίζεται διαρκώς να αυξάνεται, ενώ εν γένει η τάση των παρεχόμενων εκπτώσεων στα μεγάλα σούπερ μάρκετ είναι ανοδική. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2010, οι παρεχόμενες εκπτώσεις προς τα μεγάλα σούπερ μάρκετ βρίσκονται στο 7,77%, ενώ το 2015 έχουν αυξηθεί στο 19,27%. Αντιθέτως, τα μεσαίου μεγέθους ή τα μικρού μεγέθους εμφανίζουν περίπου τις ίδιες τιμές με τα έτη 2014 και 2015 να συγκλίνουν στο περίπου 6%».
Η μετακύλιση των αυξήσεων τιμών
Η ισχύς των σούπερ μάρκετ τους επιτρέπει να «ψαλιδίζουν», αποσπώντας εκπτώσεις, τις αυξήσεις τιμών που αποφασίζουν οι προμηθευτές. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού εξέτασε σε ποιο βαθμό μια αύξηση που αποφασίζει ένας προμηθευτής σε 11 διαφορετικές κατηγορίες βασικών προϊόντων περνά τελικά στον καταναλωτή.
Το συμπέρασμα ήταν ότι, κατά μέσο όρο, «μια αύξηση της τιμής των προμηθευτών κατά 1% οδηγεί σε αύξηση στην τελική τιμή στους καταναλωτές κατά 0,4284%. Με άλλα λόγια, αν οι προμηθευτές των σούπερ μάρκετ αυξήσουν την τιμή προμήθειας των προϊόντων κατά 1%, 43% περίπου της εν λόγω αύξησης θα μετακυλιθεί στους τελικούς καταναλωτές μέσω της αύξησης της λιανικής τιμής πώλησης των προϊόντων από τα σούπερ μάρκετ».
Δεν δίνουν, όμως, όλοι οι προμηθευτές τις ίδιες εκπτώσεις στα σούπερ μάρκετ. Στις κατηγορίες γιαουρτίου – επιδορπίων γιαουρτιού και αναψυκτικών, οι προμηθευτές υποχρεώνονται να δίνουν τις μεγαλύτερες εκπτώσεις, άρα είναι χαμηλός και ο βαθμός μετακύλισης των αυξήσεων στους καταναλωτές. Αντίθετα, στον καφέ και τα απορρυπαντικά ρούχων σε σκόνη οι προμηθευτές έχουν μεγαλύτερη δύναμη και περνούν τις ανατιμήσεις σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό.
Εξηγώντας αυτό το φαινόμενο, η Επιτροπή σημειώνει ότι ο βαθμός μετακύλισης των αυξήσεων «εμφανίζεται υψηλότερος στις κατηγορίες προϊόντων όπου η παρουσία προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι μικρότερη και όπου υπάρχουν ισχυροί προμηθευτές με αναγνωρίσιμα σήματα προϊόντων».
Για παράδειγμα, στην καφέ το μερίδιο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτα το 2019 ήταν κάτω από 10% στις περισσότερες κατηγορίες, με εξαίρεση τον καφέ φίλτρου. Στα απορρυπαντικά ρούχων, με μερίδιο των προϊόντων private label ήταν μόλις 3,5%. Έτσι, όπως τονίζει η Επιτροπή, «στις εν λόγω κατηγορίες προϊόντων εμφανίζεται αυξημένη η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών έναντι των σούπερ μάρκετ».
Οι δύο μεγαλύτεροι έχουν προβάδισμα
Σε ό,τι αφορά τα σούπερ μάρκετ, μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι τα μεγαλύτερα της αγοράς έχουν και το μικρότερο βαθμό μετακύλισης του κόστους στους τελικούς καταναλωτές:
- «Τα μεγάλα σούπερ μάρκετ», εξηγεί η Επιτροπή, «έχουν, σε μεγαλύτερο βαθμό από τα μικρότερα σούπερ μάρκετ της αγοράς, τη δυνατότητα να μετριάζουν την αύξηση της τιμής προμήθειας των προμηθευτών μέσω των διαφόρων εκπτώσεων και παροχών που προσφέρουν στους τελικούς καταναλωτές.
- Με άλλα λόγια, η ροή μετακύλισης των εκπτώσεων και παροχών στους τελικούς καταναλωτές είναι μεγαλύτερη για τα μεγάλα σούπερ μάρκετ έναντι των μικρότερων της αγοράς, με αποτέλεσμα η τιμή αγοράς των προϊόντων από τους τελικούς καταναλωτές να είναι μικρότερη σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές των μικρότερων σούπερ μάρκετ».
Τα είδη των εκπτώσεων
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού κάνει μια ενδιαφέρουσα καταγραφή όλων των ειδών εκπτώσων που προσφέρουν στα σούπερ μάρκετ οι προμηθευτές:
- Εκπτώσεις τζίρου (ποσοτήτων αγοράς): οι συγκεκριμένες εκπτώσεις αφορούν παροχή του προμηθευτή προς τον πελάτη σε προσυμφωνημένο –από κοινού- ύψος αγορών, παρέχοντας ένα ποσοστό (%) έκπτωσης με τη μορφή πιστωτικού τιμολογίου, είτε σε μηνιαία βάση είτε σε ετήσια. Στην ουσία πρόκειται για ετεροχρονισμένη έκπτωση (μηνιαία ή ετήσια) πάνω σε ήδη συμφωνημένη τιμή αγοράς προμήθειας των προϊόντων του προμηθευτή.
- Εκπτώσεις προωθητικών ενεργειών: πρόκειται για προ-συμφωνημένες προωθητικές ενέργειες μεταξύ του προμηθευτή και του εκάστοτε σούπερ μάρκετ, που αφορούν συγκεκριμένα προϊόντα. Η υλοποίηση των προωθητικών αυτών ενεργειών ανταμείβεται με συγκεκριμένες εκπτώσεις επί του συνολικού τζίρου της συγκεκριμένης κατηγορίας προϊόντων που συμμετέχουν στις προωθητικές ενέργειες, συνήθως με μορφή πιστωτικού τιμολογίου στο τέλος κάθε μήνα.
- Εκπτώσεις γκάμας – χώρου (ράφι): πρόκειται για κατηγορία εκπτώσεων που αφορούν στο κατά πόσο θα παραχωρηθεί συγκεκριμένος χώρος τοποθέτησης των προϊόντων του προμηθευτή στα ράφια των σούπερ μάρκετ, κατά τα πρότυπα που επιθυμεί ο προμηθευτής, καθώς και στο αν και κατά πόσο θα προβάλλεται όλη η γκάμα των προϊόντων που παράγει ή εισάγει ο προμηθευτής ή μόνο μέρος αυτής.
- Λοιπές εκπτώσεις: η συγκεκριμένη κατηγορία αφορά εκπτώσεις εποχιακής φύσεως, που αφορούν συγκεκριμένη περίοδο και συγκεκριμένους κωδικούς προϊόντων, π.χ. θεματικές προωθητικές ενέργειες συγκεκριμένων κωδικών προϊόντων κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, την περίοδο του Πάσχα ή και την καλοκαιρινή περίοδο. Στη συγκεκριμένη κατηγορία παροχών/εκπτώσεων περιλαμβάνονται επίσης προωθητικές ενέργειες που περιλαμβάνουν χρήση stands εντός συγκεκριμένου χώρου του εκάστοτε σούπερ μάρκετ, είτε σε εβδομαδιαία είτε σε μηνιαία βάση ή ακόμα και μόνιμη χρήση stands για συγκεκριμένους κωδικούς προϊόντων. Τέλος, περιλαμβάνει και εκπτώσεις που αφορούν τον τρόπο πληρωμής των προμηθευτών από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και την τήρηση των ημερών πληρωμής βάσει της πιστωτικής πολιτικής που ακολουθεί ο κάθε προμηθευτής.
- Μεικτή δεσμοποίηση: Μια άλλη μορφή εκπτώσεων, την οποία θα ερευνήσει η Ε.Α. σε μελλοντική επικαιροποίηση είναι η περίπτωση της μεικτής δεσμοποίησης, που συχνά αναφέρεται ως έκπτωση πολλαπλών προϊόντων. Στην περίπτωση αυτή τα προϊόντα διατίθενται και μεμονωμένα, αλλά το άθροισμα των τιμών μεμονωμένης πώλησης είναι υψηλότερο από την τιμή δεσμοποίησης. Η μεικτή δεσμοποίηση αποτελεί κοινή πρακτική, η οποία μπορεί να αποσκοπεί στην παροχή προσφορών στους πελάτες με οικονομικά αποδοτικότερους τρόπους. Ωστόσο, εάν μία επιχείρηση κατέχει δεσπόζουσα θέση σε μία (ή περισσότερες) αγορά προϊόντος δέσμευσης ή δέσμης (που αναφέρεται ως η δεσμεύουσα αγορά) μπορεί να βλάψει τους καταναλωτές ακολουθώντας τις εν λόγω πρακτικές, δεδομένου ότι αποκλείει από την αγορά τα άλλα προϊόντα που αποτελούν μέρος του προϊόντος δέσμευσης ή δέσμης (αναφερόμενη ως η δεσμευμένη αγορά) και έμμεσα τη δεσμεύουσα αγορά.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
