Τη διαχρονική αποτυχία της Ελληνικής Πολιτείας -κυβερνήσεων και Επιτροπής Ανταγωνισμού-, να σταματήσουν τις καταχρηστικές πρακτικές των πολυεθνικών και των σούπερ μάρκετ, που έχουν μετατρέψει ουσιαστικά την ελληνική αγορά σε μια κλειστή νησίδα μέσα στην ενιαία αγορά της Ευρώπης, αντανακλά η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να ζητήσει την παρέμβαση της Κομισιόν.
Η επιστολή του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αφορά ένα ζήτημα που η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναδείξει εδώ και χρόνια και προσπαθεί να το αντιμετωπίσει με τους γνωστούς αργούς ρυθμούς της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, ιδιαίτερα για θέματα όπου διασταυρώνονται τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρηματικών λόμπι.
Πρόκειται για το πρόβλημα των λεγόμενων γεωγραφικών/εδαφικών περιορισμών εφοδιασμού (TSC). Σε απλά ελληνικά, μια πολυεθνική μπορεί να μετέρχεται διάφορα τεχνάσματα για να μην επιτρέπει σε έναν έμπορο που δραστηριοποιείται σε μία εθνική αγορά να προμηθευτεί ένα προϊόν από τη χώρα όπου θα το βρει φθηνότερα. Με τον τρόπο αυτό, οι πολυεθνικές ουσιαστικά διασπούν την ενιαία αγορά για να τιμολογούν τα προϊόντά τους κατά το δοκούν, εις βάρος βέβαια των καταναλωτών, αλλά και των εμπόρων.
Από το 2018, η Κομισιόν είχε αρχίσει να εξετάζει το θέμα, ενώ στις 19 Νοεμβρίου του 2020, είχε δώσει στα δημοσιότητα τα αποτελέσματα έρευνας που διενήργησε για το θέμα. Από αυτή την έρευνα, άλλωστε, αντλήθηκε και ένα σημαντικό στοιχείο που διαλαμβάνεται στην επιστολή του πρωθυπουργού, δηλαδή η αναφορά σε κέρδη 14 δισ. ευρώ για τις πολυεθνικές από το TSC.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κομισιόν από το 2020,
- Η μελέτη εντόπισε την ύπαρξη άμεσων γεωγραφικών περιορισμών εφοδιασμού (TSC), καθώς και συναφών πρακτικών, όπως η διαφοροποίηση των προϊόντων. Ως TSC νοούνται τα εμπόδια που επιβάλλονται από τους προμηθευτές στην αλυσίδα εφοδιασμού και μπορούν να επηρεάσουν τους λιανοπωλητές ή τους χονδρεμπόρους. Αυτά ενδέχεται να εμποδίσουν ή να περιορίσουν τη δυνατότητα αυτών των εμπόρων να προμηθεύονται αγαθά σε άλλες χώρες της ΕΕ από εκείνη στην οποία είναι εγκατεστημένοι. Μπορεί επίσης να τους εμποδίσει να μεταπωλούν αγαθά σε άλλες χώρες της ΕΕ από εκείνη στην οποία είναι εγκατεστημένες.
- Ειδικότερα, η μελέτη διαπίστωσε ότι για ορισμένες κατηγορίες ταχυκίνητων καταναλωτικών αγαθών (FMCG), οι μισοί από τους λιανοπωλητές και χονδρεμπόρους που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν αρνήσεις προμήθειας, διαφοροποίηση της συσκευασίας και του περιεχομένου των προϊόντων και υποχρεώσεις προορισμού κατά την αγορά από πολυεθνικούς παραγωγούς επώνυμων αγαθών.
- Η ποσοτική ανάλυση των τιμών λιανικής έδειξε ότι το ευρύ φάσμα τιμών που χρεώνουν σε ολόκληρη την ΕΕ οι παραγωγοί στους λιανοπωλητές για την αγορά συγκεκριμένων επώνυμων προϊόντων δεν μπορούσε να εξηγηθεί πλήρως από τους παράγοντες που εφαρμόζονται συνήθως για να εξηγήσουν τις διαφορές τιμών, όπως τα διαφορετικά φορολογικά καθεστώτα (συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ), το κόστος εργασίας, το κόστος των πρώτων υλών, το κόστος παραγωγής ή την τιμή της εφοδιαστικής.
- Με κάποιο βαθμό αβεβαιότητας, η ανάλυση έδειξε επίσης ότι εάν οι έμποροι λιανικής πώλησης σε όλες τις χώρες με υψηλότερες τιμές αγοράς από τη χώρα με τις χαμηλότερες τιμές αγοράς μπορούσαν να προμηθεύονται από τη χώρα αυτή, οι καταναλωτές της ΕΕ θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν περίπου 14,1 δισεκατομμύρια ευρώ (ή 3,5%) από τις αγορές ενός καλαθιού κατηγοριών τροφίμων. Ωστόσο, παραμένει επίσης αβέβαιο σε ποιο βαθμό οι χονδρέμποροι και οι λιανοπωλητές θα μετακυλίσουν το όφελος μιας χαμηλότερης τιμής αγοράς στους καταναλωτές. Τέλος, η προβλεπόμενη μάλλον περιορισμένη ανάπτυξη του διασυνοριακού ηλεκτρονικού εμπορίου FMCG δεν φαίνεται να είναι σε θέση να περιορίσει τον αντίκτυπο των TSC.
Το μπλόκο στις παράλληλες εισαγωγές
Για όσους γνωρίζουν τη λειτουργία της ελληνικής αγοράς, το θέμα των γεωγραφικών περιορισμών που εξετάζει εδώ και σχεδόν έξι χρόνια η Κομισιόν και θα το λύσει (αν το λύσει…) με την επόμενη σύνθεσή της, αποτελεί… ψιλά γράμματα για την αγορά της Ελλάδας. Η ελληνική αγορά δεν αντιμετωπίζει απλώς κάποιους γεωγραφικούς περιορισμούς που επιβάλλουν οι πολυεθνικές, αλλά είναι πλήρως περιχαρακωμένη λόγω των πρακτικών που εφαρμόζουν παγίως οι πολυεθνικές εταιρείες σε συνεργασία με τα σούπερ μάρκετ, με τις οποίες έχουν χαθεί όλες οι δυνατότητες για παράλληλες εισαγωγές.
Η δυνατότητα ενός εμπόρου, όποια σύμβαση συνεργασίας και αν έχει με έναν πολυεθνικό προμηθευτή, να ξεπεράσει την εγχώρια θυγατρική/αντιπροσωπεία με την οποία έχει συμφωνήσει να συνεργάζεται και να φέρει από μια άλλη χώρα και μέσω τρίτου προμηθευτή οποιοδήποτε προϊόν, δηλαδή να προχωρήσει στη λεγόμενη παράλληλη εισαγωγή, προστατεύεται πλήρως από το κοινοτικό και το εθνικό δίκαιο για τον ανταγωνισμό. Μάλιστα, από νομική άποψη, πρακτικές που οδηγούν σε απαγόρευση ή παρακώλυση των παράλληλων εισαγωγών θεωρείται ότι αποτελούν σχεδόν εξίσου σοβαρή παράβαση με το σοβαρότερο αδίκημα ανταγωνισμού, τον σχηματισμό καρτέλ.
Όμως, στην Ελλάδα, τα σούπερ μάρκετ όχι μόνο δεν προχωρούν σε παράλληλες εισαγωγές όταν χρειάζεται να βρίσκουν καλύτερες τιμές, αλλά και δεν… θέλουν να προχωρούν, με αποτέλεσμα να καταλήγει το σύστημα σε ακραίες υπερβολές, όπως οι τεράστιες διαφορές τιμών μεταξύ Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών στα απορρυπαντικά που διαπίστωσε πρόσφατα η Επ. Ανταγωνισμού. Θεωρητικά, σε μια ενιαία αγορά, αν το απορρυπαντικό που προσφέρεται από τη θυγατρική μιας πολυεθνικής στην Ελλάδα έχει υπερβολικά υψηλή τιμή, ο έμπορος μπορεί να το αναζητήσει σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα με χαμηλότερη. Στην πράξη, αυτό δεν γίνεται γιατί η ελληνική αγορά είναι ερμητικά κλειστή.
Είκοσι χρόνια έρευνες...
Την τελευταία 20ετία, η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει ασχοληθεί κατ’ επανάληψη με τις σχέσεις πολυεθνικών και σούπερ μάρκετ που καταλήγουν στο μπλοκάρισμα των παράλληλων εισαγωγών και έχει επιβάλει, επίσης κατ’ επανάληψη, πρόστιμα στα πιο γνωστά ονόματα πολυεθνικών εταιρειών και στις περισσότερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ (τα μεγαλύτερα πρόστιμα επιβάλλονται σε αυτές τις περιπτώσεις στους προμηθευτές και μικρότερα στους λιανεμπόρους).
Έχουν διαπιστωθεί και τιμωρηθεί με αποφάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού κάθε είδους πρακτικές απαγόρευσης ή παρακώλυσης παράλληλων εισαγωγών. Τα παλαιότερα χρόνια, οι συμφωνίες συνεργασίας προέβλεπαν αυστηρή απαγόρευση παράλληλων εισαγωγών με «ποινή» διακοπής συνεργασίας, που σήμαινε ότι ένα σούπερ μάρκετ θα έχανε τα πιο γνωστά και με τα μεγαλύτερα μερίδια στις πωλήσεις προϊόντα. Στην πορεία, βρέθηκαν «ηπιότερες» μορφές μπλοκαρίσματος των παράλληλων εισαγωγών: Για παράδειγμα ένα σούπερ μάρκετ χάνει τις πολύ σημαντικές για την κερδοφορία του εκπτώσεις και άλλες ανταμοιβές που προσφέρει μια πολυεθνική.
Παρά τις έρευνες της Επιτροπής και τα πρόστιμα που επέβαλε, ουσιαστικά οι παράλληλες εισαγωγές παραμένουν υπό… απαγόρευση. Αποτελούν το βασικό εργαλείο των πολυεθνικών για να κρατούν κλειστή την ελληνική αγορά και να μπορούν να τιμολογούν όπως θέλουν τα προϊόντα τους, ενώ από αυτή τη συνεργασία ωφελημένα είναι και τα σούπερ μάρκετ, που λαμβάνουν ανταμοιβές. Τα πρόστιμα της Επιτροπής, μικρά κατά κανόνα σε σχέση με τους τζίρους των πολυεθνικών και των σούπερ μάρκετ, δεν έχουν ιδιαίτερη αποτρεπτική ισχύ, όταν τα κέρδη από τις παραβιάσεις του δικαίου για τον ανταγωνισμό είναι πολλαπλάσια.
Ούτε οι μητρικές εταιρείες των πολυεθνικών ομίλων ενοχλούνται ιδιαίτερα από αυτά τα μικρά πρόστιμα. Υπό κανονικές συνθήκες, η επιβολή κυρώσεων για αδίκημα ανταγωνισμού είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για τις πολυεθνικές και τα στελέχη τους. Ακόμη και ένας διευθύνων σύμβουλος μπορεί να χάσει τη θέση του, αν εμπλακεί σε υπόθεση παραβίασης του δικαίου για τον ανταγωνισμό. Όμως, τα πρόστιμα στην Ελλάδα όχι μόνο είναι μικρά, αλλά επιβάλλονται στην τοπική θυγατρική και αυτό παρέχει ένα ενδιάμεσο «στρώμα προστασίας» στα στελέχη της μητρικής.
Η έρευνα για την Colgate Palmolive
Από αυτή την άποψη, εξαιρετική σημαντική ήταν η πολυετής διαδικασία διερεύνησης των πρακτικών μιας από τις κορυφαίες πολυεθνικές, της αμερικανικής Colgate Palmolive -η έρευνα άρχισε το 2005 κατόπιν παρέμβασης του υπουργού Ανάπτυξης και η τελευταία δικαστική απόφαση εκδόθηκε το 2019 (δείτε τη εδώ).
Σε αυτή την υπόθεση, που αφορούσε τα καθαριστικά τζαμιών, για πρώτη (και ίσως για τελευταία…) φορά η Επιτροπή Ανταγωνισμού επέβαλε πρόστιμα όχι μόνο στις δύο θυγατρικές του ομίλου στην Ελλάδα, αλλά και στην αμερικανική μητρική εταιρεία. Σημειωτέον ότι στις ΗΠΑ, όπου γεννήθηκε και εφαρμόζεται με μεγάλη αυστηρότητα το δίκαιο για τον ανταγωνισμό, είναι πολύ σοβαρή υπόθεση η επιβολή κυρώσεων για τέτοιο αδίκημα σε μια εταιρεία, ακόμη και αν αυτές επιβληθούν σε τρίτη χώρα.
Για την υπόθεση της Colgate πρόστιμα επιβλήθηκαν, φυσικά, όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις και σε ορισμένες ελληνικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού περιέλαβε στην απόφασή της, που προσβλήθηκε στο Διοικητικό Εφετείο, στοιχεία που σαφώς έδειχναν ότι στις πρακτικές περιορισμού των παράλληλων εισαγωγών δεν συμμετείχαν μόνο στελέχη από την Ελλάδα, αλλά συμμετείχαν ή είχαν ενημέρωση και στελέχη από το εξωτερικό:
- «Από ηλεκτρονικό αρχείο και σχετικό έγγραφο που λήφθηκε κατά τον επιτόπιο έλεγχο στις εταιρίες C-P, προκύπτει ότι στις 6 και 7 Απριλίου 2004 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα αξιολόγηση της πορείας των πωλήσεων της CP ΑΒΕΕ (Business Review). Στον πίνακα αποδεκτών («distribution list») των όσων συζητήθηκαν στη συνάντηση («minutes») περιλαμβάνονται - πλέον των στελεχών της ελληνικής διοίκησης - 14 διεθνή στελέχη, εκ των οποίων 7 από τη μητρική εταιρία («New York Corporate» , συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου του Προέδρου της αμερικάνικης μητρικής εταιρίας ...) και 7 από το Επιχειρησιακό Ευρωπαϊκό Διαμέρισμα («European Division» συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου του Προέδρου της περιοχής της Ευρώπης, ...)».
Προφανώς, τέτοια εμπλοκή κορυφαίων στελεχών και η επιβολή κυρώσεων στη μητρική εταιρεία θα είχαν μεγάλο αντίκτυπο και πιθανόν να υποχρεώνονταν πλέον και άλλες πολυεθνικές που λειτουργούν στην Ελλάδα να λάβουν πιο σοβαρά υπόψη τους τις ελληνικές αρχές. Όμως, χωρίς να αμφισβητούνται τα πραγματικά περιστατικά και τα στοιχεία που προσκομίσθηκαν από την Επιτροπή, το Διοικητική Εφετείο ακύρωσε το πρόστιμο στη μητρική Colgate Palmolive για νομικούς λόγους.
Έχοντας εξασφαλίσει ότι κλείνουν εντελώς τους δρόμους για παράλληλες εισαγωγές, οι πολυεθνικές μπορούν να τιμολογούν κατά το δοκούν στην Ελλάδα μέχρι και σήμερα. Επιπλέον, τα κέρδη που αφήνει το κλείσιμο της αγοράς τους επιτρέπουν να αντιμετωπίζουν μάλλον αδιάφορα άλλα μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση, όπως το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους, τα οποία επίσης ενσωματώνονται τελικά χωρίς δυσκολία στο… cost of doing business.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
