Έρχονται αλλαγές - έκπληξη στους κανόνες για δημοσιονομική πειθαρχία

Μεγάλες αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας που διέπει τη δημοσιονομική πολιτική των ευρωπαϊκών κρατών -και έχει χαρακτηρισθεί «ηλίθιο» από τον πρώην πρόεδρο της Κομισιόν, Ρομάνο Πρόντι...- σχεδιάζει να προτείνει μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως προκύπτει από τις χθεσινές τοποθετήσεις του επιτρόπου Οικονομικών, Πάολο Τζεντιλόνι και του αντιπροέδρου της Επιτροπής, Βάλντις Ντομπρόφσκις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τη διαδικασία αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας παρακολουθεί πολύ στενά και η ελληνική κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι για αρκετό καιρό ακόμη η χώρα θα υπόκειται σε ειδικό καθεστώς δημοσιονομικής επιτήρησης και θα είναι υποχρεωμένη να επιτυγχάνει ξεχωριστούς δημοσιονομικούς στόχους, που θα είναι συμβατοί με τη διατήρηση της βιωσιμότητας του χρέους. Ανεξάρτητα από αυτό, οι γενικοί κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας δημιουργούν το πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί στο μέλλον και η Ελλάδα και, πλέον, ύστερα από πολλά χρόνια αποτυχιών στην εφαρμογή των άκαμπτων κανόνων του Συμφώνου, γίνεται σαφές ότι υπάρχει διάθεση χαλάρωσης και απλούστευσης των κανόνων.

Μια αλλαγή - έκπληξη που συζητείται στους κόλπους της Κομισιόν, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις Τζεντιλόνι, είναι η διαμόρφωση νέων κανόνων για τις δημόσιες επενδύσεις. Όπως είπε ο Τζεντιλόνι, θα υποστηρίξει αναθεωρημένους κανόνες που θα υποστηρίζουν τις δημόσιες επενδύσεις, καθώς στην προηγούμενη μεγάλη κρίση, προ δεκαετίας, οι επενδύσεις έπεσαν σχεδόν στο μηδέν. «Αυτό δεν μπορεί να επαναληφθεί», είπε χαρακτηριστικά.

Τι θα μπορούσε, όμως, να σημαίνει μια αναθεώρηση των κανόνων για να υποστηριχθούν οι επενδύσεις; Όπως εξήγησε ο Ντομπβρόσκις, μια ιδέα που συζητείται είναι να καθιερωθεί ένας «χρυσός κανόνας», σύμφωνα με τον οποίο οι κυβερνήσεις θα μπορούν να δανείζονται για επενδύσεις και όχι για τρέχουσες δαπάνες. Μάλιστα, για να υποστηριχθεί η φιλόδοξη στρατηγική της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ψηφιοποίηση, θα μπορούσε ο νέος «χρυσός κανόνας» να εξειδικευθεί περισσότερο, δηλαδή να επιτρέπεται δανεισμός μόνο για επενδύσεις που θα αφορούν αυτούς τους δύο τομείς.

Αυτές οι προτάσεις αποτελούν παραλλαγή μιας παλαιότερης ιδέας, την οποία είχαν υποστηρίξει αρκετές κυβερνήσεις, να αφαιρούνται από τον υπολογισμό του ελλείμματος οι δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις: για παράδειγμα, αν μια χώρα έχει έλλειμμα 5%, αλλά το 2% αφορά δανεισμό για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, να μην θεωρείται ότι έχει υπερβεί το όριο ελλείμματος του 3%.

Επιπλέον, οι δύο επίτροποι τάχθηκαν υπέρ της κατάργησης ορισμένων δυσνόητων και δύσκολων στην εφαρμογή τους κανόνων. Για παράδειγμα, να πάψουν να αποτελούν στόχο τα μηδενικά διαρθρωτικά ελλείμματα, που υπολογίζονται με βάση το παραγωγικό κενό σε μια οικονομία, δηλαδή σε ποιο βαθμό απέχει το πραγματικό από το δυνητικό ΑΕΠ. «Θέλουμε να απομακρυνθούμε από αυτές τις παραμέτρους στο πλαίσιο της απλοποίησης των κανόνων», τόνισε ο Ντομπρόβσκις, επισημαίνοντας ότι είναι δύσκολο να παρακολουθούνται και να εξηγούνται αυτές οι παράμετροι, όπως είναι δύσκολη και η εκτίμησή τους. Έτσι, όπως τόνισε, η Επιτροπή κινείται στην κατεύθυνση να προτείνει να παρακολουθούνται μόνο βασικοί δείκτες του ελλείμματος και του χρέους.

Ειδικά για το χρέος, έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα πώς θα διαμορφωθούν οι νέοι κανόνες, αφού έχει το υψηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρώπη, που ξεπερνά πλέον και το 200%. Οι σημερινοί κανόνες ορίζουν ότι μια χώρα με χρέος υψηλότερο του 60% του ΑΕΠ είναι υποχρεωμένη κάθε χρόνο να το μειώνει κατά το 1/20 της απόκλισης. Θεωρητικά, δηλαδή, η Ελλάδα θα ήταν υποχρεωμένη σήμερα να μείωνε το χρέος κατά 7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο, ποσοστό απαγορευτικά υψηλό. Το πρόβλημα αυτό αντιμετώπιζε με μεγάλη ένταση η Ιταλία, πριν ανασταλεί προσωρινά η εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας. Σημειώνεται ότι προβλέπεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και η επιβολή κυρώσεων στις χώρες που δεν εφαρμόζουν τον κανόνα.

Από τις τοποθετήσεις των δύο επιτρόπων δεν έγινε σαφές ποιες αλλαγές προσανατολίζονται να προτείνουν σε αυτό τον κανόνα, που είναι πρακτικά ανεφάρμοστος. Ο Τζεντιλόνι αρκέσθηκε να τονίσει ότι η καθιέρωση αξιόπιστων κανόνων για τη μείωση του χρέους αποτελεί ζήτημα - κλειδί σε αυτή την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Σε κάθε περίπτωση, αναμένονται νέες διπλωματικές «μάχες» μεταξύ των κυβερνήσεων του Βορρά και του Νότου για αυτό το θέμα, σε μια διαπραγμάτευση που αναμένεται να κρατήσει αρκετά, αφού οι κανόνες αναμένεται να ανασταλούν και για το 2022 και θα πρέπει να τεθούν πάλι σε ισχύ, με τη νέα τους μορφή, από το 2023.

Ανακούφιση στην Αθήνα από την αναστολή των κανόνων και το 2022

• Θα υπάρχει δημοσιονομική ευελιξία όχι μόνο το 2021, αλλά και το 2022.
• Δεν θα υπάρξει πρόωρη απόσυρση των μέτρων ενίσχυσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Επιπροσθέτως, μόλις περιοριστούν οι κίνδυνοι σε υγειονομικό επίπεδο, τα μέτρα θα γίνονται σταδιακά πιο στοχευμένα και θα στρέφονται προς την επίτευξη ανθεκτικής και διατηρήσιμης ανάκαμψης.
• Θα αξιολογηθεί, από το 2023 και μετά, η κατάσταση κάθε κράτους-μέλους, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες σε κάθε χώρα, ώστε, σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος δεν έχει επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας, να χρησιμοποιούνται πλήρως όλες οι δυνατότητες ευελιξίας που παρέχει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
• Θα ληφθεί υπόψη για τη χάραξη δημοσιονομικής πολιτικής η επίδραση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο οποίος θα συμβάλει στην υπέρβαση του κοινωνικού και οικονομικού αντίκτυπου της πανδημίας και στην ισχυροποίηση των κοινωνιών και των οικονομιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Οι προτάσεις αυτές ικανοποιούν απόλυτα τις προτεραιότητες της Ελληνικής Κυβέρνησης, όπως αυτές έχουν κατατεθεί στο Eurogroup και στο Ecofin.
• Η συνέχιση της δημοσιονομικής ευελιξίας – λαμβάνοντας, πάντα, υπόψη τα εκάστοτε διαθέσιμα ταμειακά περιθώρια της χώρας – και το υπόλοιπο πλέγμα προτάσεων δίνουν τη δυνατότητα να επεκταθεί, για όσο χρειαστεί, η στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με αποτελεσματικά, στοχευμένα και κοινωνικά δίκαια μέτρα, χωρίς, όμως, να οδηγηθούμε σε δημοσιονομικό εκτροχιασμό».