Δύο σενάρια για την ύφεση του 2020 στην Ελλάδα παρουσιάζει ο ΟΟΣΑ στη νέα του έκθεση για την ελληνική οικονομία, ενώ τονίζει ότι, αν και τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση για τον περιορισμό των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας είναι αρκετά αποτελεσματικά, η ελληνική οικονομία χρειάζεται ένα ευρύ σχέδιο μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της παραγωγικότητας, στο οποίο θα περιλαμβάνονται μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και βελτιώσεις στη δημόσια διοίκηση και στο φορολογικό σύστημα.
Στις οικονομικές του προβλέψεις, ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η συρρίκνωση του ΑΕΠ θα φθάσει το -8% σύμφωνα με το βασικό σενάριο, όπου δεν προβλέπεται δεύτερο κύμα της πανδημίας και περιοριστικών μέτρων, ενώ στο δυσμενές σενάρια της επανάκαμψης της πανδημίας και επιβολής μέτρων, η συρρίκνωση του ΑΕΠ θα φθάσει το -9,8%.
Τα δύο σενάρια του ΟΟΣΑ
Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στη νέα έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης:
Η Ελλάδα αντέδρασε γρήγορα στην πανδημία και έχει περιορίσει αποτελεσματικά τις λοιμώξεις, αλλά η οικονομία έχει πληγεί σκληρά. Όπως και σε άλλες χώρες, τα μέτρα περιορισμού, οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, η κοινωνική αποστασιοποίηση και η υψηλή αβεβαιότητα έχουν οδηγήσει σε προσωρινή αλλά έκτακτη μείωση της παραγωγής και σε μεγάλη απώλεια τουριστικής ζήτησης και απασχόλησης. Η κυβέρνηση ανταποκρίθηκε με σημαντικά πακέτα για την ενίσχυση του συστήματος υγείας, την ενίσχυση των εισοδημάτων και της ρευστότητας, καθώς και τη στήριξη και επανεκκίνηση τομέων που πλήττονται περισσότερο από το σοκ, όπως ο τουρισμός. Για να αναζωογονήσει την ανάκαμψη, η κυβέρνηση έχει θέσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που επικεντρώνεται στην τόνωση της ανάπτυξης και των επενδύσεων.
Πριν από την πανδημία, η ελληνική οικονομία είχε επεκταθεί για πάνω από τρία χρόνια με λίγο κάτω από το 2% μέση ετήσια ανάπτυξη. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τα υψηλά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα και τα μέτρα των Ευρωπαίων εταίρων για το χρέος είχαν διατηρήσει την ανάκαμψη της Ελλάδας και είχαν ενισχύσει την εμπιστοσύνη. Η αύξηση των εξαγωγών αγαθών και τουρισμού είχε στηρίξει την ανάπτυξη και την απασχόληση, τη μείωση της ανεργίας και την ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει υπερβεί τους δημοσιονομικούς στόχους της και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει μειωθεί. Τα αυξημένα έσοδα και ο καλύτερος έλεγχος των δαπανών συνέβαλαν, πριν από την πανδημία, στη διατήρηση και την επίτευξη σημαντικών πρωτογενών δημοσιονομικών πλεονασμάτων και στην αποκατάσταση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας. Η Ελλάδα επέστρεψε επιτυχώς στη διεθνή αγορά ομολόγων και οι οίκοι αξιολόγησης έχουν αυξήσει την πιστοληπτική της ικανότητα. Η οικονομία έχει γίνει πιο ανοικτή, αν και το σοκ της πανδημίας προβλέπεται να εμποδίσει την ανάπτυξη των εξαγωγών. Ο δείκτης δημόσιου χρέους προβλέπεται να αυξηθεί από τα ήδη υψηλά επίπεδα λόγω της έκτακτης μείωσης του ονομαστικού ΑΕΠ και, σε μικρότερο βαθμό, της δημοσιονομικής στήριξης μετά το σοκ της πανδημίας.
Καθώς η οικονομία επανέρχεται σε ανάκαμψη και ο προϋπολογισμός επανέρχεται σταδιακά σε πρωτογενές πλεόνασμα, ο δείκτης δημόσιου χρέους προβλέπεται να αρχίσει να μειώνεται και πάλι, με τη βοήθεια των χαμηλών επιτοκίων. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να συμπεριλάβει τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου στα προγράμματα αγοράς περιουσιακών στοιχείων της περιόρισε τις αποδόσεις των ομολόγων κάτω από τα επίπεδα των μέσων του 2019.
Οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και προϊόντων έχουν βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των τιμών της Ελλάδας και θα διατηρήσουν στην Ελλάδα σε καλή θέση όταν ανακάμψει η εγχώρια και η ξένη ζήτηση. Στις αρχές του 2019, η Ελλάδα αύξησε τον κατώτατο μισθό για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια και τερμάτισε τον υποκατώτατο μισθό. Αυτό ενίσχυσε τα εισοδήματα χωρίς προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση πριν από το σοκ της πανδημίας. Μετά το σοκ του COVID-19, η αναθεώρηση των κατώτατων μισθών για το 2020 αναβλήθηκε για τις αρχές του 2021. Έχουν επανεισαχθεί μηχανισμοί για την επέκταση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων στις επιχειρήσεις που δεν συμμετέχουν σε συμβάσεις, ενώ στα τέλη του 2019 θεσπίστηκαν ρυθμίσεις εξαίρεσης υπό όρους.
Το σοκ της πανδημίας προσθέτει στις προκλήσεις της Ελλάδας. Απειλεί να επιδεινώσει τις μακροχρόνιες προκλήσεις της Ελλάδας στην αγορά εργασίας. Το ποσοστό απασχόλησης αυξήθηκε τα τελευταία έξι χρόνια, αλλά εξακολουθεί να είναι ένα από τα χαμηλότερα μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ και οι μισθοί είναι χαμηλοί. Οι γυναίκες και οι νέοι εξακολουθούν να υποφέρουν από χαμηλά ποσοστά απασχόλησης. Η έλλειψη των κέντρων φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων περιορίζει τις ευκαιρίες απασχόλησης των γυναικών, καθώς οι ευθύνες φροντίδας συχνά εμπίπτουν σε αυτές. Η έλλειψη προοπτικών έχει ωθήσει πολλούς ταλαντούχους νέους να μεταναστεύσουν, μειώνοντας το επιχειρηματικό δυναμικό και το δυναμικό καινοτομίας της χώρας. Οι δυσκολίες ενσωμάτωσης των μεταναστών στην αγορά εργασίας και στο εκπαιδευτικό σύστημα σε συνδυασμό με την περιορισμένη στήριξη από άλλες χώρες της ΕΕ για την αντιμετώπιση της μεγάλης εισροής αιτούντων άσυλο επιτείνουν αυτές τις προκλήσεις. Η κρίση COVID-19 κινδυνεύει να επιδεινώσει αυτά τα προβλήματα, καθώς η αύξηση της απασχόλησης έχει καταρρεύσει και ένας μεγάλος αριθμός από όσους αναζητούν εργασία έχουν εγκαταλείψει το εργατικό δυναμικό.
Η φτώχεια και η υλική στέρηση, ενώ βελτιώνονται, είναι υψηλά, ιδίως μεταξύ των νέων και των οικογενειών. Μετά τις προηγούμενες μεταρρυθμίσεις, το σύστημα κοινωνικής προστασίας της Ελλάδας ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο σοκ από ό,τι στην αρχή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Τα προσωρινά μέτρα στήριξης του εισοδήματος από την κυβέρνηση έχουν συγκρατήσει τα εισοδήματα των νοικοκυριών από το σοκ του COVID-19. Ωστόσο, παρά τις βελτιώσεις των τελευταίων ετών, τα ποσοστά φτώχειας μεταξύ των νέων και των οικογενειών με παιδιά παραμένουν υψηλά, ενώ οι συνταξιούχοι τα πάνε πολύ καλύτερα. Αυτό και ο μεγάλος αντίκτυπος του σοκ από την πανδημία στον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας και στους νέους υπογραμμίζουν περαιτέρω την ανάγκη αντιμετώπισης των ανισορροπιών μεταξύ των γενεών του συστήματος κοινωνικής προστασίας. Οι συνταξιοδοτικές πληρωμές ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν μεταξύ των υψηλότερων σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ.
Οι αλλαγές πολιτικής στα μέσα του 2019 θα αυξήσουν περαιτέρω τις συνταξιοδοτικές δαπάνες βραχυπρόθεσμα, ακόμη και όταν οι προηγούμενες εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις θα μειώσουν σημαντικά το βάρος της στην οικονομία μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.Το σοκ του COVID-19 καθιστά προφανή την ανάγκη συνέχισης του εκσυγχρονισμού του συστήματος κοινωνικής προστασίας της Ελλάδας, ώστε να στοχοθετηθούν καλύτερα τα προγράμματα καταπολέμησης της φτώχειας σε άτομα που έχουν ανάγκη και να ενισχυθούν σημαντικά τα προγράμματα επανεκπαίδευσης.
Η οικονομική δραστηριότητα, αν και μετατοπίζεται σταδιακά σε τομείς εμπορεύσιμων αγαθών, εξακολουθεί να συγκεντρώνεται σε παραδοσιακούς τομείς και τομείς χαμηλής καινοτομίας, συμβάλλοντας στη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας. Οι μικρές επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις χαμηλής παραγωγικότητας εξακολουθούν να διαδραματίζουν υπερμεγέθη ρόλο στην οικονομία. Παρά την πρόσφατη πρόοδο, όπως η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, τα υψηλά φορολογικά βάρη, η γραφειοκρατία, οι κανονισμοί χαμηλής ποιότητας και το αργό δικαστικό σύστημα αμαυρώνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, αποθαρρύνοντας τις εγχώριες και ξένες επενδύσεις και εμποδίζοντας τις επιχειρήσεις να ευημερήσουν. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών (ΜΕΔ) μειώθηκαν πριν από το σοκ των COVID-19, αλλά εξακολουθούν να είναι υψηλά, περιορίζοντας την ικανότητα των τραπεζών να χρηματοδοτούν επενδύσεις. Οι σοβαροί περιορισμοί ρευστότητας που αντιμετωπίζουν πολλές επιχειρήσεις μετά τον κίνδυνο σοκ covid-19 που αυξάνουν περαιτέρω τα ΜΕΔ. Η κυβέρνηση εισήγαγε προσωρινές πιστωτικές γραμμές και εγγυήσεις για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι επείγον να μειωθούν τα ΜΕΔ στους ισολογισμούς των τραπεζών.
Οι άνθρωποι στην Ελλάδα έχουν καλή υγεία, αλλά η ποιότητα του περιβάλλοντος και η στέγαση μειώνουν τη συνολική ικανοποίηση των ανθρώπων από τη ζωή. Η ατμοσφαιρική ρύπανση στις μητροπολιτικές περιοχές είναι υψηλή, εκθέτοντας μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού από τις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ σε κινδύνους για την υγεία. Η επεξεργασία των αποβλήτων εξαρτάται υπερβολικά από τους χώρους υγειονομικής ταφής και η παράνομη απόρριψη εξακολουθεί να είναι συχνή.
Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων
Οι φιλόδοξες και ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις είναι καίριας σημασίας για την υπέρβαση του σοκ του COVID-19 και την αύξηση της ευημερίας. Η πανδημία καθιστά τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές εξαιρετικά αβέβαιες. Οι απαντήσεις της κυβέρνησης για το COVID-19 που έχουν ανακοινωθεί μέχρι σήμερα θα στηρίξουν τα εισοδήματα και τις επιχειρήσεις έως το 2021. Μια δεύτερη φάση της επιδημίας θα περιορίσει περαιτέρω τη ζήτηση τουρισμού και υπηρεσιών, και θα απαιτήσει την επέκταση της στήριξης από την κυβέρνηση. Η παροχή βοήθειας στις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους τους να αναβαθμίσουν τις δραστηριότητες και τις δεξιότητές τους και να στραφούν σε τομείς που υπόσχονται καλύτερες ευκαιρίες θα επιταχύνει την ανάκαμψη και θα καταστήσει την οικονομία και την κοινωνία πιο ανθεκτικές.
Μόλις υποχωρήσει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης του COVID-19, η Ελλάδα μπορεί και πάλι να επικεντρωθεί σε ένα πρόγραμμα μεσοπρόθεσμου μετασχηματισμού για να αναζωογονήσει την ανάκαμψή της με ισχυρότερη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η κυβέρνηση επεξεργάζεται ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την επίτευξη τεσσάρων στόχων πολιτικής:
- προστασία της οικονομίας από το σοκ του COVID-19,
- επίτευξη βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης,
- μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και
- βελτίωση της κοινωνικής συνοχής.
Σε συνάρτηση με το πρόγραμμα αυτό, η παρούσα έρευνα προτείνει μια φιλόδοξη δέσμη μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη της ισχυρότερης απασχόλησης, της παραγωγικότητας και των επενδύσεων και την αύξηση της ευημερίας. Αυτή η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει μέτρα για την ενθάρρυνση και τη βοήθεια περισσότερων ανθρώπων να βρουν θέσεις εργασίας, την τόνωση της καινοτομίας, μειώνοντας και μοιράζοντας πιο δίκαια το βάρος της φορολογίας και βελτιώνοντας τη δημόσια διοίκηση.
Τα μέτρα αυτά θα αυξήσουν την ετήσια τάση αύξησης του ΑΕΠ κατά 1% έως το 2030. Η υψηλότερη ανάπτυξη και το σταθερό πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού ύψους 2,2% του ΑΕΠ θα εξασφάλιζαν ότι ο δείκτης χρέους προς το ΑΕΠ μειώνεται σταθερά μακροπρόθεσμα. Η αποκατάσταση του τραπεζικού συστήματος πρέπει να επιταχυνθεί. Η κυβέρνηση εφαρμόζει ένα νέο σχέδιο παροχής εγγυήσεων σε στοιχεία ενεργητικού («Ηρακλής») για να βοηθήσει τις τράπεζες να διαθέσουν το μεγάλο απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το σχέδιο αναμένεται να μειώσει σημαντικά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών τα επόμενα δύο χρόνια. Ωστόσο, το σοκ του COVID-19 έχει επιβραδύνει την πρόοδο και απαιτείται περαιτέρω δράση για την αντιμετώπιση του μεγάλου αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα παραμείνουν και τη βελτίωση της ποιότητας του κεφαλαίου των τραπεζών.
Η αύξηση της παραγωγικότητας είναι το κλειδί για την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και την αντιστάθμιση των μεγάλων αρνητικών επιπτώσεων των δημογραφικών παραγόντων (σ.σ.: γήρανση του πληθυσμού). Η αύξηση της παραγωγικότητας θα απαιτήσει πρόσθετες προσπάθειες για τη μείωση των εμποδίων στον ανταγωνισμό, ιδίως στις επαγγελματικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των συμβολαιογράφων, των δικηγόρων και των λιανικών πωλήσεων φαρμάκων, και την αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης (συμπεριλαμβανομένου του δικαστικού συστήματος). Αυτό θα συμβάλει στην ενίσχυση του κράτους δικαίου, μειώνοντας έτσι το κόστος και τις αβεβαιότητες της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, προσελκύοντας περισσότερες άμεσες ξένες επενδύσεις και συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς.
Οι προσπάθειες της κυβέρνησης για μείωση της γραφειοκρατίας, αύξηση της λογοδοσίας και της αποδοτικότητας στο δημόσιο τομέα, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών, είναι ευπρόσδεκτες και κατέδειξαν την αποτελεσματικότητά τους κατά τη διάρκεια της περιόδου περιοριστικών μέτρων για την πανδημία. Οι προσπάθειες πρόληψης και δίωξης της διαφθοράς πρέπει να συνεχιστούν σύμφωνα με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές. Η πρόσφατη ίδρυση της ανεξάρτητης Εθνικής Αρχής Διαφάνειας κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η ποιότητα των δημόσιων δαπανών πρέπει να αυξηθεί περαιτέρω σε συνδυασμό με τη δικαιοσύνη και την αποτελεσματικότητα του φορολογικού συστήματος. Η περαιτέρω βελτίωση του σχεδιασμού και της εφαρμογής αποτελεσματικών αναθεωρήσεων δαπανών και η διασφάλιση ότι τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα στις αρχές του κύκλου του προϋπολογισμού θα συμβάλουν στην ανακατανομή των πόρων σε αποτελεσματικότερα δημόσια προγράμματα και δημόσιες επενδύσεις. Η περαιτέρω διεύρυνση της φορολογικής βάσης, με τη συνέχιση της βελτίωσης της εθελοντικής φορολογικής συμμόρφωσης, και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των υψηλών θεσμοθετημένων φορολογικών συντελεστών, καθιστώντας το φορολογικό σύστημα δικαιότερο και διασφαλίζοντας τη φορολογική αξιοπιστία.
Η μείωση των υψηλών ποσοστών εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των εργοδοτών, ιδίως στα χαμηλά εισοδήματα, θα στηρίξει την απασχόληση και θα μειώσει τις ανεπίσημες μορφές απασχόλησης. Η ενίσχυση των ενεργών προγραμμάτων για την αγορά εργασίας, της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης θα βελτιώσει την ικανότητα του εργατικού δυναμικού να προσαρμόζεται στο σοκ του COVID-19 και σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας. Οι δεξιότητες των εργαζομένων συχνά δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργοδοτών, ενώ οι άνεργοι διατρέχουν κίνδυνο μακροχρόνιας ανεργίας. Η ενίσχυση της ικανότητας των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης θα βελτιώσει την αντιστοίχιση θέσεων εργασίας και την πρόσβαση των ατόμων που αναζητούν εργασία στην κατάρτιση δεξιοτήτων. Τα προγράμματα δημοσίων έργων βοηθούν τους πολύ μακροχρόνια ανέργους να διατηρήσουν τη σύνδεση με την εργασία, αλλά υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης των δεξιοτήτων ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές απασχόλησης των ανέργων. Η εφαρμογή των ενεργών πυλώνων της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής ένταξης του συστήματος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος θα βελτιώσει τις πιθανότητες των δικαιούχων για διαρκή αύξηση του εισοδήματος μέσω της εργασίας. Η διασφάλιση ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να χρησιμοποιούν άμεσα και αποτελεσματικά, εάν είναι επιλέξιμες, τις νέες ρήτρες εξαίρεσης στις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις θα βελτίωνε τη σχέση μεταξύ μισθών και παραγωγικότητας και θα έδινε στην εργασία μεγαλύτερη ευελιξία, υποστηρίζοντας παράλληλα τον κοινωνικό διάλογο.
Η εκπαίδευση εκτιμάται ιδιαίτερα στην Ελλάδα, αλλά μεταφράζεται σε πολύ μικρό βαθμό σε ετοιμότητα για εργασία, και ένα χαμηλό ποσοστό των ενηλίκων ασχολούνται με τη διά βίου μάθηση. Λαμβάνονται μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας της σχολικής εκπαίδευσης, παρέχοντας στους εκπαιδευτικούς κάποια αυτονομία με αξιολόγηση των επιδόσεών τους. Η μονιμοποίηση του μεγάλου προσωρινού εργατικού δυναμικού των εκπαιδευτικών με συμβάσεις εργασίας που επιβραβεύουν τις επιδόσεις και παρέχουν προοπτικές σταδιοδρομίας, αποφεύγοντας παράλληλα τις δυσκαμψίες των τρεχουσών συμβάσεων, θα αυξήσει το ηθικό και την ποιότητα της διδασκαλίας των εκπαιδευτικών. Οι μεταρρυθμίσεις στη μεταλυκειακή εκπαίδευση μπορούν να προσφέρουν την προοπτική βελτίωσης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και παροχής στους ενήλικες πρόσβασης στη διά βίου μάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Η ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων των ενηλίκων είναι ιδιαίτερα επείγουσα, δεδομένου του διαφαινόμενου κινδύνου για τις θέσεις εργασίας από την ψηφιοποίηση και την αυτοματοποίηση.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
