Ρεκόρ Ευρώπης σε αναστολές εργασίας, φόβος για μόνιμη ανεργία

Περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους στην Ελλάδα βρέθηκαν λόγω της πανδημίας σε αναστολή της εργασιακής τους σύμβασης, που είναι και το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Την ίδια ώρα, η Alpha Bank επισημαίνει την ανεργία των νέων ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που δημιουργεί η πανδημία, καθώς στην Ελλάδα έχουμε πολύ υψηλό ποσοστό νέων που δεν σπουδάζουν ούτε εργάζονται και στις νέες συνθήκες βρίσκεται σε απειλή η εποχική απασχόληση, που απορροφά τους περισσότερους νέους εργαζόμενους.

Χάρη στην προσωρινή αναστολή συμβάσεων εργασίας με κρατικές επιδοτήσεις, στην Ελλάδα καταγράφεται μικρή αύξηση της ανεργίας λόγω του lockdown. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προκλήσεις για το άμεσο μέλλον, αφού στη χώρα μας είχαμε πολύ μεγάλο ποσοστό του εργατικού δυναμικού που πέρασε σε αναστολή σύμβασης και επίσης μεγάλο ποσοστό αυτών (ένας στους τέσσερις) ανησυχούν ότι θα χάσουν μόνιμα τη θέση εργασίας τους.

Όπως σημειώνει η Alpha Bank στην εβδομαδιαία οικονομική της ανάλυση, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) που διεξήχθη στις αρχές Απριλίου το 5,3% των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27) έχασε οριστικά την εργασία του κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ το ποσοστό που δήλωσε ότι έχασε προσωρινά τη θέση εργασίας του ανήλθε σε 23,2%.

Στην Ελλάδα, τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 4,7% και 41,8%, αντίστοιχα, με το τελευταίο να είναι το υψηλότερο μεταξύ των επιλεγμένων, ευρωπαϊκών χωρών. Επίσης υψηλό ήταν το ποσοστό των εργαζομένων στην Ελλάδα που εξέφρασε φόβους για την απώλεια της θέσης εργασίας του εντός των επόμενων τριών μηνών (23,6%), το οποίο, μάλιστα, είναι το δεύτερο υψηλότερο μετά την Βουλγαρία (34%) και ταυτόχρονα διαμορφώνεται πολύ πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ-27 (15,6%).

Οι αναλυτές της Alpha Bank υπογραμμίζουν ότι το πλήγμα που δέχεται η εποχική απασχόληση λόγω της πανδημίας επηρεάζει πρωτίστως τους νέους. Η ανεργία των νέων, σημειώνουν, ιδιαίτερα μετά την πανδημική κρίση, είναι από τις μεγαλύτερες, μελλοντικές  προκλήσεις, καθώς οι διαρθρωτικές αδυναμίες της προηγούμενης δεκαετίας, όπως η χαμηλή απορρόφηση των ανέργων και η αναντιστοιχία μεταξύ θέσεων εργασίας και εκπαιδευτικού επιπέδου, παραμένουν δισεπίλυτες και ουσιαστικά προστίθενται στα νέα προβλήματα που προέκυψαν λόγω της υγειονομικής κρίσης.

Η εξέλιξη αυτή καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή την αγορά εργασίας, ειδικά για τους νέους που ξεκινούν σήμερα την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, ή ήδη εργάζονται σε κλάδους που επλήγησαν από την πανδημία. Η πανδημική κρίση αναμένεται να έχει αρνητικές συνέπειες για τη νεανική ανεργία, αφού ένα πολύτιμο μέρος του ανθρωπίνου κεφαλαίου που είναι ο σημαντικότερος παραγωγικός συντελεστής ουσιαστικά καθίσταται αναξιοποίητο, με σοβαρότατες κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις, όπως είναι οι εισοδηματικές ανισότητες, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η διαχρονική επιβάρυνση των συνταξιοδοτικών συστημάτων, λόγω του επιπλέον κόστους των εισφορών κοινωνικής πρόνοιας.

Τριπλή επίδραση της πανδημίας στην αγορά εργασίας

Η μετακίνηση δεκάδων χιλιάδων εργαζομένων στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό (δεν αναζητούν εργασία), το «πάγωμα» της αγοράς εργασίας με σοβαρή μείωση της ζήτησης για εποχική απασχόληση που θα πλήξει κυρίως τους νέους, αλλά και η μεγάλη αύξηση της εξ αποστάσεως και ευέλικτης απασχόλησης ήταν οι τρεις κύριες επιδράσεις της πανδημίας στην αγορά εργασίας, όπως σημειώνει η Alpha Bank.

Eιδικότερα, οι επιδράσεις της κρίσης καταγράφονται ως εξής:

1. Πρώτον, στη μετακίνηση ενός μέρους των ανέργων στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό, ο οποίος αυξήθηκε κατά 84,4 χιλ. άτομα το πρώτο τρίμηνο του 2020, σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο. Σχεδόν οι μισοί εξ αυτών (39,7 χιλ. άτομα) ήταν νέοι ηλικίας 15-29 ετών. Αυτό σημαίνει ότι ένα μέρος του πληθυσμού που πριν την πανδημία δήλωνε ότι αναζητούσε εργασία, κατά τη διάρκειά της και λόγω της υγειονομικής κρίσης, δήλωσε ότι δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο. Τούτο ήταν αποτέλεσμα του φόβου της εξάπλωσης του ιού που άλλαξε τη συμπεριφορά των ανέργων, λειτουργώντας αποτρεπτικά στην αναζήτηση εργασίας.
2. Δεύτερον, στο «πάγωμα» της αγοράς εργασίας κατά τη διάρκεια του lockdown, το οποίο έγινε περισσότερο ορατό τον Απρίλιο, όταν, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗ, παρατηρήθηκε το μικρότερο θετικό ισοζύγιο προσλήψεων - απολύσεων μηνός Απριλίου, από το 2010 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Ήδη από τον Μάρτιο παρατηρήθηκε σημαντική υποχώρηση της προσφοράς εργασίας, αλλά τον Απρίλιο μειώθηκε περαιτέρω και η ζήτηση εργασίας λόγω του lockdown, κυρίως στα καταλύματα και στην εστίαση. Τούτο αναμένεται να οδηγήσει σε άνοδο της εποχικής ανεργίας κατά τους θερινούς μήνες, η συγκράτηση της οποίας επιχειρείται ήδη, μέσω του προγράμματος “Συν-εργασία”, με χρήση κοινοτικών πόρων (SURE). Η εποχική ανεργία χρήζει ιδιαίτερης μέριμνας, καθώς αφορά κυρίως την ανεργία των νέων, η οποία είναι υψηλή στη χώρα μας. Ενδεικτικό είναι ότι το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20-34 ετών που δεν εργάζονται, ούτε σπουδάζουν (είναι ήδη σε υψηλό επίπεδο στην Ελλάδα και αναμένεται να αυξηθεί έτι περαιτέρω εξαιτίας της πανδημικής κρίσης. Το εν λόγω ποσοστό στην Ελλάδα διαμορφώθηκε σε 25,1% το 2019 (ως % στον πληθυσμό ηλικίας 20-34 ετών) και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μετά την Ιταλία (27,8%) και αρκετά υψηλότερο από το μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (16,4%).
3. Τρίτον, στην αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, όπως η εργασία εξ αποστάσεως και η μετατροπή των συμβάσεων εργασίας, από πλήρη σε μερική και σε εκ περιτροπής απασχόληση, μέσω των οποίων περιορίστηκε, σε σημαντικό βαθμό, η απώλεια θέσεων εργασίας, λόγω της παύσης της οικονομικής δραστηριότητας τους προηγούμενους μήνες. Η χώρα μας, αν και υστερεί σημαντικά ως προς το βαθμό ψηφιακής ενσωμάτωσης, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εντούτοις πέτυχε την ομαλή μετάβαση σε καθεστώς εξ αποστάσεως εργασίας ενός μεγάλου μέρους απασχολουμένων στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα. Η πανδημική κρίση ουσιαστικά επίσπευσε τη μεγαλύτερη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών. Το ποσοστό των απασχολούμενων που εργάστηκαν από το σπίτι ανήλθε στη χώρα μας σε 6,6% το πρώτο τρίμηνο του 2020, έναντι 5,2% το αντίστοιχο διάστημα του 2019, ενώ, ειδικότερα, το διάστημα 9-31.3.2020, το ποσοστό αυτό σχεδόν διπλασιάστηκε (10%). Το μεγαλύτερο ποσοστό τηλεργασίας κατά τις τελευταίες τρεις εβδομάδες του Μαρτίου, όταν τέθηκαν σε εφαρμογή τα περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις των πολιτών, καταγράφηκε στις χρηματοπιστωτικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες (19,7%) και στις λοιπές υπηρεσίες (14,9%). Πέραν όμως της αυξανόμενης χρήσης της τηλεργασίας, καταγράφηκε, επίσης, αύξηση στις μετατροπές συμβάσεων εργασίας από πλήρη σε μερική και σε εκ περιτροπής απασχόληση, αντανακλώντας  μια σημαντική μείωση των ωρών εργασίας στον ιδιωτικό τομέα (26,9 ώρες ανά εβδομάδα το διάστημα 9-31.3.2020, έναντι 38,2 ώρες, κατά μέσο όρο, το πρώτο τρίμηνο του 2019), ως συνέπεια της κάθετης πτώσης της παραγωγικής δραστηριότητας τους προηγούμενους μήνες. Πιο αναλυτικά, τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2020, οι μετατροπές των συμβάσεων πλήρους απασχόλησης σε μερικής αυξήθηκαν κατά 37,1% και 12%, αντίστοιχα. Επιπλέον οι μετατροπές συμβάσεων πλήρους απασχόλησης σε εκ περιτροπής, με τη σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων, σημείωσαν τον Απρίλιο την υψηλότερη αύξηση στην ιστορία της χρονοσειράς, δηλαδή από τον Ιούλιο του 2013 (4,2 χιλ. συμβάσεις).