Ένας «Ηρακλής» δεν είναι αρκετός για τις τράπεζες

Ένας «Ηρακλής» δεν είναι αρκετός για τις τράπεζες. Ο λόγος για το τροποποιημένο και αναβαπτισμένο, από το Υπουργείο Οικονομικών, σχέδιο του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, το οποίο βρίσκεται στην τελική ευθεία για την έγκρισή του από τις ευρωπαϊκές αρχές.  

Το σχέδιο «Ηρακλής» αποτελεί ένα αποφασιστικό βήμα για την σημαντική μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων ωστόσο δεν απαντά οριστικά και πειστικά σε όλες τις ανησυχίες των επενδυτών με βασικότερη αυτή του αναβαλλόμενου φόρου. Το ακανθώδες ζήτημα του αναβαλλόμενου φόρου αποτελεί σοβαρή εστία ανησυχίας για τους επενδυτές καθώς η ενεργοποίησή του οδηγεί σε αυτόματη απομείωση του ποσοστού των ιδιωτών μετόχων των τραπεζών με αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού του δημοσίου.

Ο αναβαλλόμενος φόρος ήταν ένα ανορθόδοξο εργαλείο με το οποίο δόθηκε η δυνατότητα στις τράπεζες να αντισταθμίσουν ένα μεγάλο μέρος των απωλειών του PSI, του «κουρέματος» των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου, με την απαλλαγή των τραπεζών από την καταβολή φόρων από μελλοντικά κέρδη. Εν συνεχεία, και υπό την πίεση της κρίσης και της επιδείνωση των συνθηκών για τις τράπεζες, το δημόσιο προσέφερε εγγύηση ότι θα κάλυπτε την αναβαλλόμενη φορολογία ακόμα και να οι τράπεζες δεν είχαν κερδοφορία λαμβάνοντας ως αντιστάθμισμα μετοχές. 

Το σχέδιο ΤτΕ

Με την εγγύηση παροχής του αναβαλλομένου φόρου από το δημόσιο, η ΕΚΤ αναγνώρισε τον αναβαλλόμενο φόρο ως κεφάλαιο για τις τράπεζες προσφέροντας μια μεγάλη κεφαλαιακή ανάσα σε δύσκολες συγκυρίες. Ωστόσο η συμμετοχή του αναβαλόμενου ήταν (και παραμένει) αρκετά υψηλή στο σύνολο των ιδίων κεφαλαίων, στοιχείο που έκανε πολλούς αναλυτές και επενδυτές να αμφισβητούν την κεφαλαιακή κατάσταση των τραπεζών, αμφισβήτηση που έλαβε μεγαλύτερες διατάσεις όταν η αγορά «είδε» την αδυναμία των τραπεζών να παράγουν ικανοποιητικά έσοδα ώστε να μπορέσουν να έχουν αρκετά κέρδη και να κάνουν χρήση της αναβαλλόμενης φορολογίας. 

Η Τράπεζα της Ελλάδος αναγνωρίζοντας την αδυναμία των τραπεζών να παράγουν ικανοποιητικά έσοδα στο σημερινό περιβάλλον και την «αχίλλειο πτέρνα» του αναβαλλόμενου φόρου και του κίνδυνο κρατικοποίησης των τραπεζών,  προχώρησε στην επεξεργασία και παρουσίαση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την αντιμετώπιση του DTC. Το σχέδιο που παρουσιάστηκε το χειμώνα του 2018, έγινε δεκτό με  μεγάλη ικανοποίηση από την ΕΚΤ και άλλες κεντρικές τράπεζες και κυρίως από τις αγορές αλλά όχι από την ελληνική κυβέρνηση. Ο λόγος ήταν η έντονα αρνητικά στάση της κυβέρνησης Σύριζα για τον διοικητή της ΤτΈ Γιάννη Στουρνάρα.

Παρόλα αυτά μετά από μεγάλο διάστημα καθυστερήσεων και υπο την πίεση των θεσμών ο τότε Υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας κοινής επιτροπής υπουργείου ΤτΕ για την εξειδίκευση του σχεδίου και την κατάθεσή του στις ευρωπαϊκές αρχές, κάτι που ωστόσο ποτέ δεν έγινε πράξη.

Ο ρόλος του Γ. Ζαββού

 Η αλλαγή κυβέρνησης, μετά τις πρόωρες εκλογές του περασμένου Ιουλίου, δημιούργησαν ισχυρές προσδοκίες για την αναθέρμανση του σχεδίου της ΤτΕ και την αντιμετώπιση του προβλήματος του αναβαλλόμενου φόρου. Ωστόσο οι προσδοκίες αυτές δεν επιβεβαιώθηκαν καθώς ο νέος υφυπουργός Οικονομικών με ευθύνη τον χρηματοπιστωτικό τομέα δεν είδε το σχέδιο της ΤτΕ πιο ευνοϊκά από ότι το έβλεπε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Ο κ. Ζαββός υποστήριξε ότι δεν ήταν δυνατό να προχωρήσουν δυο σχέδια για τις τράπεζες στην Κομισιόν και ξεχώρισε το σχέδιο του ΤΧΣ ως αυτό που είχε τις περισσότερες πιθανότητες να προχωρήσει, επιλέγοντας ότι αυτό θα έπρεπε να προωθήσει η ελληνική πλευρά.

Ακόμα περισσότερο φαίνεται ότι ο κ. Ζαββός εκτίμησε το σχέδιο της ΤτΕ ως περίπλοκο που δεν είχε ελπίδες να ξεπεράσει με επιτυχία τις δοκιμασίες της Κομισιον επιλέγοντας να το αφήσει στο περιθώριο. Σύμφωνες με πηγές που παρακολουθούν στενά τα τραπεζικά θέματα ο κ. Ζαββός έχει πει σε στελέχη τραπεζών ότι το σχέδιο της ΤτΕ δεν θα εγκριθεί από τις ευρωπαϊκές αρχές, ότι δεν υπάρχουν περιθώρια διαπραγματεύσεων και θα ήταν σπατάλη δυνάμεων το να προωθηθεί στην Κομισιον. 

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές η στάση του κ. Ζαββού προκάλεσε την αντίδραση των στελεχών της ΤτΕ που είχαν δουλέψει το σχέδιο αλλά και του διοικητή ο οποίος χωρίς περιστοφές είπε ότι η Ελλάδα κατάφερε να παραμείνει στο ευρώ διότι κάποιοι απαίτησαν, διαπραγματεύτηκαν και έπεισαν στους ευρωπαϊους εταίρους, σε δύσκολα ζητήματα.

Η πίεση των επενδυτών

Την απροθυμία (και) της νέας κυβέρνησης να ασχοληθεί με το σχέδιο της ΤτΕ φαίνεται ότι ανατρέπει η πραγματικότητα και η ανάγκη το ζήτημα του αναβαλλόμενου φόρου να αντιμετωπιστεί, ειδικά στη σημερινή συγκυρία όπου οι συνθήκες στον τραπεζικό κλάδο δεν αφήνουν περιθώρια για υψηλές κερδοφορίες. Μεγάλοι επενδυτικοί οίκοι έχουν μεταφέρει σε μέλη της κυβέρνησης, και τον πρωθυπουργός, την ανάγκη αντιμετώπισης του αναβαλλόμενου φόρου και του κινδύνου απομείωση των ιδιωτών μετόχων. Μάλιστα έχουν κατατεθεί και εναλλακτικές εκδοχές του σχεδίου της ΤτΕ από επενδυτικούς οίκους. Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση και ο κ. Ζαββός φαίνεται ότι εξετάζει ξανά τα δεδομένα και το σχέδιο της ΤτΕ, το οποίο περιλαμβάνει ενέργειες τόσο για την μείωση των «κόκκινων» δανείων όσο και την αντιμετώπιση του αναβαλλόμενου φόρου.