Τους βασικούς λόγους για τους οποίους η Κίνα δεν μπορεί, εάν αυτό καταστεί απαραίτητο, να σώσει μόνη της τη ρωσική οικονομία, αναπτύσσει σε άρθρο της στην ιστοσελίδα του ινστιτούτου Bruegel, η Alicia García Herrero, στέλεχος του ινστιτούτου αλλά, μεταξύ άλλων, και οικονομολόγος για την περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού στην εταιρεία Natixis.
Όπως τονίζει οι άνευ προηγουμένου κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία είναι πιθανό να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Αλλά αυτό θα εξαρτηθεί από το αν η Ρωσία θα καταφέρει να παρακάμψει τις κυρώσεις ή, τουλάχιστον, να τις μετριάσει. Η Κίνα προσφέρει έναν ξεκάθαρο δρόμο για να το κάνει αυτό, λόγω του οικονομικού μεγέθους και της χρηματοοικονομικής επιρροής της και επίσης χάρη στην αυξανόμενη σημασία της για τη Ρωσία, από τότε που ο Πούτιν ανακοίνωσε την στροφή της Ρωσίας προς την Ανατολή κατά την προεκλογική του εκστρατεία το 2012.
Είναι σημαντικό ότι η πολιτική θέση της Κίνας για την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας παραμένει ασαφής, αν όχι αντιφατική. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν ασκήσει έντονη κριτική στις δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία, κατηγορώντας τη Δύση για την κατάσταση στην Ουκρανία. Μόλις ένα μήνα πριν από την εισβολή, στις 4 Φεβρουαρίου κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, οι πρόεδροι Σι και Πούτιν υπέγραψαν ένα πλαίσιο συνεργασίας, η σημασία του οποίου επιβεβαιώθηκε εκ νέου από τον υπουργό Εξωτερικών της Κίνας στις 7 Μαρτίου. Αλλά σε ποιο βαθμό μπορεί πραγματικά η Ρωσία να μετριάσει τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων μέσω των οικονομικών και χρηματοοικονομικών δεσμών της με την Κίνα;
Η αξία των ρωσικών εξαγωγών προς ΕΕ και Κίνα
Η Ρωσία ενδέχεται να αντιμετωπίσει ακόμη περισσότερες κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής απαγόρευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις εισαγωγές ενέργειας από τη Μόσχα. Αυτό θα ήταν σαφώς το πιο επιζήμιο μέτρο για τη Ρωσία, καθώς οι εισαγωγές ενέργειας της ΕΕ από τη Ρωσία είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερες από αυτές της Κίνας. Παρά την παρεμπόδιση πιθανής δράσης από την υπερβολική εξάρτηση της ΕΕ από τη ρωσική ενέργεια, οι βασικές οικονομικές κυρώσεις της Δύσης είναι διπλές:
Πρώτον, η γερμανική κυβέρνηση σταμάτησε τη διαδικασία πιστοποίησης του Nord Stream 2 και οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις στον φορέα εκμετάλλευσης του αγωγού. Δεύτερον, οι εξαγωγές ημιαγωγών στη Ρωσία έχουν απαγορευτεί, επεκτείνοντας και σε άλλους μεγάλους εξαγωγείς, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Κορέας και της Ταϊβάν. Οι ημιαγωγοί είναι βασικό στοιχείο για τη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του στρατιωτικού εξοπλισμού, ο οποίος αποτελεί βασική πηγή εσόδων από τις εξαγωγές για τη Ρωσία μετά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Η αξία των ρωσικών εισαγωγών από ΕΕ και Κίνα
Εκτός από την οικονομική τους αξία κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής σύγκρουσης, οι εξαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού συνέβαλαν στην οικοδόμηση επιτυχημένων στρατηγικών σχέσεων της Ρωσίας με χώρες όπως η Ινδία, γεγονός που εξηγεί την απόφαση της Ινδίας να απέχει από το σχέδιο ψηφίσματος για την Ουκρανία στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στις 25 Φεβρουαρίου. Ο αντίκτυπος της αδυναμίας της Ρωσίας να εισάγει ημιαγωγούς δεν πρέπει να υποτιμάται.
Η Ρωσία έχει, πλέον, περιορισμένη δυνατότητα να συναλλάσσεται σε δολάρια, ευρώ, στερλίνα και γιεν Ιαπωνίας, ενώ ορισμένες ρωσικές τράπεζες έχουν αποκοπεί από τη SWIFT. Ενώ το Ιράν προσφέρει ένα προηγούμενο για αυτές τις κυρώσεις, δεν είναι άμεσα συγκρίσιμο δεδομένου των ευρύτερων διασυνδέσεων των ρωσικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με τον υπόλοιπο κόσμο. Ίσως το πιο πρωτοφανές μέτρο είναι το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της Τράπεζας της Ρωσίας σε σκληρό νόμισμα, καθώς και εκείνων του ρωσικού κρατικού ταμείου και του υπουργείου Οικονομικών.
Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από την ΕΕ
Πόσο μπορεί η Ρωσία να βασιστεί στην Κίνα;
Από πολιτική άποψη, η απάντηση της Κίνας είναι ένας συνδυασμός επίσημης ουδετερότητας με έντονη κριτική στη Δύση ότι είναι τελικά υπεύθυνη για τη σύγκρουση λόγω των προσπαθειών της να επεκτείνει το ΝΑΤΟ και λόγω των προηγούμενων κυρώσεων στη Ρωσία. Στο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό μέτωπο, η Κίνα ήταν μέχρι στιγμής ρεαλιστική.
Οι κινεζικές κρατικές τράπεζες έχουν λάβει οδηγίες να συμμορφωθούν με τις δυτικές κυρώσεις και αρκετές έχουν ήδη διακόψει τις πιστωτικές επιστολές με Ρώσους ομολόγους τους. Ωστόσο, η Κίνα ανακοίνωσε την άρση των ορίων στις εισαγωγές σιταριού από τη Ρωσία, τα οποία ίσχυαν για αρκετό καιρό λόγω υγειονομικών ανησυχιών. Αυτό ήταν ένα από τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στη συμφωνία συνεργασίας Κίνας - Ρωσίας στις 4 Φεβρουαρίου. Συνεπώς, η Κίνα συμμορφώνεται με το γράμμα αλλά όχι με το πνεύμα του νόμου. Η Κίνα είναι έτοιμη να βοηθήσει τη Ρωσία, χωρίς να διακινδυνεύσει μια νομική διαμάχη με τη Δύση παραβιάζοντας τις κυρώσεις.
Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από την Κίνα
Οι ισχυρότεροι εμπορικοί δεσμοί με την Κίνα και οι δυτικές κυρώσεις πιθανότατα θα ωθήσουν τη Ρωσία να αποδεχθεί, απρόθυμα, το γουάν ως μέσο πληρωμών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του SWIFT, η χρήση του γουάν από τη Ρωσία αυξήθηκε ραγδαία τους τελευταίους μήνες και οι καταθέσεις σε γουάν στο Χονγκ Κονγκ αυξήθηκαν τους τελευταίους δύο μήνες. Η Ρωσία μπορεί να υπολογίζει στην ενίσχυση του εμπορίου με την Κίνα για να μετριάσει τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων στην οικονομία της, αλλά μόνο εάν είναι έτοιμη να δεχτεί την αυξανόμενη σημασία του γουάν στη δική της οικονομία.
Η ταχύτητα της οικονομικής και χρηματοοικονομικής εξάρτησης από την Κίνα θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες της ίδιας της Ρωσίας. Όσο η ΕΕ συνεχίζει να εισάγει φυσικό αέριο από τη Ρωσία σε υψηλές τιμές, η Ρωσία μπορεί να υπολογίζει σε μια αρκετά μεγάλη δεξαμενή σκληρού νομίσματος για εισαγωγές (με εκτιμώμενο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 200 έως 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων) εκ των οποίων το 80% πρέπει να παραδοθεί προς την κεντρική τράπεζα.
Έτσι, προς το παρόν, η Ρωσία θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφύγει την οικονομική κατάρρευση, εφόσον τα έσοδα σε σκληρό νόμισμα είναι αρκετά για τις εισαγωγές και την εξυπηρέτηση του χρέους σε ξένο νόμισμα. Αυτό θα σήμαινε ότι η Ρωσία δεν χρειάζεται να «μετακομίσει» στην αγκαλιά της Κίνας για βοήθεια. Ωστόσο, εάν η ΕΕ απαγόρευε τις εισαγωγές πετρελαίου και οι ΗΠΑ συνάψουν συμφωνία με τους παραγωγούς πετρελαίου για την άντληση περισσότερου πετρελαίου ή/και την απελευθέρωση στρατηγικών αποθεμάτων, το σοκ στη ρωσική οικονομία θα ήταν πολύ μεγαλύτερο και θα αύξανε πολύ την αξία οποιουδήποτε βοήθειας από την Κίνα.
Για την Κίνα, η αξία της αυξανόμενης οικονομικής συνεργασίας με τη Ρωσία είναι εμφανής, όπως φαίνεται ξεκάθαρα από τη συμφωνία της 4ης Φεβρουαρίου. Το πλαίσιο συνεργασίας περιλαμβάνει δύο έργα για την κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου στη Ρωσία για εξαγωγή στην Κίνα. Ο αγωγός Power of Siberia II θα συνδέει τη ρωσική επαρχία φυσικού αερίου της χερσονήσου Γιαμάλ, η οποία τροφοδοτεί αγωγούς που κατευθύνονται προς την Ευρώπη. Αλλά θα περάσουν χρόνια μέχρι η Ρωσία να μπορεί να βασιστεί στην Κίνα για να απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής φυσικού αερίου της.
Η απαγόρευση των εξαγωγών ημιαγωγών στη Ρωσία δεν μπορεί να μετριαστεί από την Κίνα για δύο βασικούς λόγους. Πρώτα και κύρια, οι εταιρείες ημιαγωγών της Κίνας, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης και πιο επιτυχημένης, της Semiconductor Manufacturing International Corporation, δεν έχουν πρόσβαση σε πολλά από τα εξαρτήματα που απαιτούνται για την κατασκευή εξελιγμένων ημιαγωγών, ειδικά από τη στιγμή που οι ΗΠΑ τη συμπεριέλαβαν στη λεγόμενη «λίστα οντοτήτων». το 2020, με αποτέλεσμα την απαγόρευση των εξαγωγών τεχνολογίας των ΗΠΑ (συμπεριλαμβανομένων των ημιαγωγών) στην SMIC. Δεύτερον, οι ημιαγωγοί της Κίνας δεν είναι αρκετά εξελιγμένοι για να εξυπηρετήσουν όλες τις ανάγκες των ρωσικών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας. Αυτό είναι ξεκάθαρα ένα εμπόδιο για τη Ρωσία.
Συστήματα πληρωμών
Για τον μετριασμό των οικονομικών κυρώσεων, μπορεί να είναι χρήσιμο το διεθνές σύστημα πληρωμών της Κίνας (CIPS). Με την πρώτη ματιά, είναι δελεαστικό να σκεφτεί κανείς ότι προσφέρει στις ρωσικές τράπεζες μια πλατφόρμα για τη διεξαγωγή συναλλαγών μακριά από τον έλεγχο της Δύσης. Στην πραγματικότητα, το CIPS δεν μπορεί να βοηθήσει άμεσα στην παράκαμψη των κυρώσεων για διάφορους λόγους.
- Πρώτον, το CIPS χρησιμοποιεί το SWIFT ως σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων χωρίς άμεσο υποκατάστατο, τουλάχιστον όχι για διασυνοριακές συναλλαγές.
- Δεύτερον, ακόμη κι αν ένα νέο σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων καταστεί λειτουργικό, θα έπρεπε να υιοθετηθεί από μεγάλο αριθμό χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το SWIFT έχει 11.000 μέλη σε 200 χώρες και πραγματοποιεί 42 εκατομμύρια συναλλαγές την ημέρα, ενώ η CIPS έχει περίπου 1.000 μέλη στις μισές χώρες.
- Τρίτον, η CIPS δεν διαθέτει ούτε τη ρευστότητα ούτε τα μέλη για να την καταστήσει συγκρίσιμη με την πλατφόρμα που χρησιμοποιούν σχεδόν όλες οι τράπεζες για τις διεθνείς συναλλαγές τους, το Διατραπεζικό Σύστημα Πληρωμών (CHIPS) του Clearing House. Ο όγκος των πληρωμών που διεκπεραιώνονται μέσω CIPS έχει αυξηθεί ραγδαία από τον Σεπτέμβριο του 2020, αλλά μετρά μόνο 13.000 συναλλαγές την ημέρα, σε σύγκριση με πάνω από 240.000 για το CHIPS.
Στο άμεσο μέλλον, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κίνα μπορεί να αξιοποιήσει το οικονομικό της μέγεθος για να προωθήσει τη χρήση του CIPS, ενισχύοντας τη ρευστότητά του και βοηθώντας τη Ρωσία να απεξαρτηθεί από το σύστημα CHIPS. Ωστόσο, η Ρωσία θα πρέπει να δεχτεί το γουάν ως το βασικό νόμισμα για εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών της. Σε αυτό το στάδιο, φαίνεται απίθανο η Ρωσία να θέλει να εισέλθει σε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα με επίκεντρο το γουάν και να μειώσει την πρόσβασή της σε άλλα αποθεματικά νομίσματα, τα οποία είναι μετατρέψιμα.
Ο όγκος διασυνοριακών συναλλαγών με κινεζικό γουάν
Η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το ψηφιακό νόμισμα της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας, το E-CNY, για διασυνοριακές πληρωμές με την Κίνα. Η χρήση του E-CNY για ρωσικές διεθνείς πληρωμές θα παρακάμπτει τα CHIPS και δεν χρειάζεται το SWIFT ως σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων. Ωστόσο, η Τράπεζα της Ρωσίας δεν έχει ακόμη υπογράψει μνημόνιο συμφωνίας με την Κεντρική Τράπεζα της Κίνας (PBoC) για διασυνοριακή χρήση.
Έλλειψη πρόσβασης σε σκληρό νόμισμα
Η Ρωσία πρέπει επίσης να βρει εναλλακτική μετά από το πάγωμα των αποθεμάτων σκληρού συναλλάγματος από τη Δύση. Σχεδόν τα μισά από τα 643 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας διατηρούνται σε ευρώ και δολάρια (βάσει στοιχείων έως και τις 30 Ιουνίου 2021) και σχεδόν τα τρία τέταρτα είναι επενδύσεις που βρίσκονται σε χώρες που έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία. Εν τω μεταξύ, περίπου το ένα πέμπτο των ρωσικών αποθεμάτων είναι σε χρυσό που βρίσκονται φυσικά στη Ρωσία. Οποιαδήποτε συναλλαγή σε αυτό το στοιχείο των αποθεματικών της είναι επίσης πιθανό να επηρεαστεί από τις κυρώσεις.
Ωστόσο, η Ρωσία διατηρεί το ισοδύναμο των 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε καταθέσεις σε γουάν στην PBoC, οι οποίες θα πρέπει να είναι έτοιμες να χρησιμοποιηθούν για εισαγωγές από την Κίνα. Ωστόσο, η μη μετατρεψιμότητα του γουάν συνεπάγεται επίσης ότι η Τράπεζα της Ρωσίας δεν μπορεί να μετατρέψει τα αποθέματά της από γουάν σε σκληρό νόμισμα εκτός εάν το κάνει η PBoC. Η Τράπεζα της Ρωσίας κατέχει επίσης το ισοδύναμο των 24 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα του ΔΝΤ. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς άλλη κεντρική τράπεζα εκτός από την PBoC που μπορεί να βοηθήσει την Τράπεζα της Ρωσίας να τα μετατρέψει σε ρευστό. Η PBoC πιθανότατα θα είναι απρόθυμη να το κάνει, καθώς θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως παραβίαση των κυρώσεων.
Πέρα από τα αποθεματικά, η Τράπεζα της Ρωσίας υπολογίζει επίσης σε μια γραμμή ανταλλαγής με την PBoC, δίνοντάς της πρόσβαση σε επιπλέον 150 δισεκατομμύρια γουάν. Αλλά και αυτό δεν μπορεί να μετατραπεί σε σκληρό νόμισμα. Σε περίπτωση που η Ρωσία δεν μπορεί πλέον να εξάγει στη Δύση και χρειαστεί να αυξήσει τις εισαγωγές, τόσο τα αποθέματα γουάν όσο και η γραμμή ανταλλαγής θα πρέπει να μετριάσουν την κατάρρευση των εισαγωγών, αλλά το κόστος θα είναι προφανές: ραγδαία αυξανόμενη οικονομική και χρηματοοικονομική εξάρτηση από την Κίνα. Δεν υπάρχει λοιπόν μία δωρεάν έξοδος από τις δυτικές κυρώσεις για τη Ρωσία.
Η σύνθεση των ρωσικών συναλλαγματικών αποθεμάτων
Η Ρωσία δεν χρειάζεται ακόμη τη βοήθεια της Κίνας. Ωστόσο, εάν η Δύση αύξανε την πίεση εμποδίζοντας τις εξαγωγές ενέργειας, η ρωσική οικονομία θα υποφέρει ακόμη και εάν έχει κινεζική βοήθεια. Η Κίνα δεν έχει την ικανότητα να προσφέρει άμεση υποστήριξη. Η Ρωσία δεν διαθέτει τη φυσική συνδεσιμότητα για να ανακατευθύνει τις εξαγωγές φυσικού αερίου από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Η χρηματοοικονομική υποδομή της Κίνας δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά: το CIP εξακολουθούν να εξαρτώνται από το SWIFT και δεν έχει ακόμη μεγάλη ρευστότητα.
Το κινεζικό ψηφιακό νόμισμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διασυνοριακές συναλλαγές και η Ρωσία δεν έχει ακόμη εγγραφεί σε αυτό. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η Τράπεζα της Ρωσίας θα είναι πρόθυμη να προωθήσει την κυκλοφορία ενός μη μετατρέψιμου νομίσματος σε μια εποχή που το ρούβλι καταρρέει. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία επανεκκίνησης της ρωσικής οικονομίας θα έκανε τη νομισματική διαχείριση στη Ρωσία ακόμη πιο δύσκολη.
Η Κίνα θα μπορούσε να βοηθήσει τη Ρωσία μετατρέποντας τα ρωσικά αποθέματα σε γουάν σε σκληρό νόμισμα. Αλλά ο κίνδυνος να κατηγορηθεί για παραβίαση των δυτικών κυρώσεων θα ήταν τεράστιος. Με την πάροδο του χρόνου, η Κίνα θα είναι σε θέση να υποστηρίξει τη ρωσική οικονομία καθώς κατασκευάζονται νέοι αγωγοί για να ανακατευθύνουν το φυσικό αέριο από την Ευρώπη στην Κίνα και το CIPS γίνεται μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση στο CHIPS. Αλλά αυτό είναι σαφώς πιο ελκυστικό για την Κίνα παρά για τη Ρωσία.
Η Κίνα θα ήταν σε θέση να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια καθιστώντας τον μεγαλύτερο -αν όχι μόνο- εισαγωγέα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας. Δεύτερον, η πρόοδος στη διεθνοποίηση του γουάν θα επιταχυνόταν χωρίς να χρειάζεται να εγκαταλείψουμε τους ελέγχους κεφαλαίων. Πέρα από την πολιτική της δέσμευση στη διακήρυξη της 4ης Φεβρουαρίου, η Κίνα έχει ένα οικονομικό κίνητρο να στηρίξει τη Ρωσία, εφόσον δεν παραβιάζει τις δυτικές κυρώσεις. Ωστόσο, για τη Ρωσία, πρέπει να αποφευχθεί η ισχυρή εξάρτηση από την κινεζική οικονομία και το χρηματοπιστωτικό της σύστημα.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
