Σε μια χώρα που είναι από τα μεγαλύτερα τουριστικά brands παγκοσμίως, δυστυχώς η ύπαιθρος ερημώνει με πολύ ταχείς ρυθμούς, ενώ το ίδιο συμβαίνει ακόμη και σε μέρη εκπληκτικής ομορφιάς, που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αντίστοιχα ονομαστά ορεινά αξιοθέατα του εξωτερικού. Πρόκειται για ζήτημα εθνικής σημασίας, που αναδείχθηκε με αφορμή εκδηλώσεις ποιυ οργάνωσε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στα Τζουμέρκα και το οποίο συνδέεται με την αλλαγή των κοινωνικών δομών των τελευταίων δεκαετιών.
Το μεγάλο ερώτημα, πέρα από ευχολόγια και εύκολες προσεγγίσεις, είναι ένα: Μπορούν οι σύγχρονοι νέοι να δουν με πίστη το ενδεχόμενο να γυρίσουν στον τόπο τους; Υπάρχουν χρηματοδοτικά προγράμματα, κίνητρα και διευκολύνσεις από την πολιτεία προς ανθρώπους που θέλουν να γυρίσουν στα χωριά τους, ώστε να έχουν ένα βιώσιμο μέλλον με προοπτικές και μια ενδιαφέρουσα ζωή;
Σε αυτά και σε άλλα πολλά ερωτήματα ήρθε να απαντήσει η εκδήλωση «Ο Πράσινος Αγροτουρισμός και οι αναπτυξιακές δράσεις» που διοργανώθηκε πριν από λίγες εβδομάδες στην περιοχή των Τζουμέρκων, στο χωριό Βουργαρέλι και στην πόλη της Άρτας.
Με πρωτοβουλία και πρόσκληση του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και βουλευτή Άρτας Γιώργου Στύλιου, ομάδα δημοσιογράφων μαζί με υπηρεσιακά στελέχη του υπουργείου επισκέφτηκαν τη μαγική περιοχή των Τζουμέρκων, βιώνοντας από πρώτο χέρι τη φιλοξενία αλλά και τη μαγεία της συγκεκριμένης ορεινής «άκρης» της χώρας μας.
Μια αξιοσημείωτη όσο και καινοτόμα πρωτοβουλία, στην οποία έδωσε το «παρών» και η υφυπουργός Τουρισμού, Σοφία Ζαχαράκη, η οποία έχει το χαρτοφυλάκιο για τον εναλλακτικό τουρισμό στην Ελλάδα, τομέας με απεριόριστες δυνατότητες, που αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να «απλώσει» την τουριστική σεζόν τόσο χρονικά, όσο κυρίως γεωγραφικά, ώστε όλη η Ελλάδα να καρπώνεται τα θετικά του τουρισμού.
Όπως τόνισε η κα Ζαχαράκη, το υπουργείο ετοιμάζει καμπάνια σε δώδεκα χώρες για τουρισμό 12 μηνών στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας όλες τις πτυχές και τις δυνατότητες μορφών όπως oινοτουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός, προσκυνηματικός, περιπατητικός, ορειβατικός, αλιευτικός κ.α. Επίσης, γνωστοποίησε πως μόνο το 2021 προστέθηκαν στη λίστα επιπλέον 33 ελληνικά οινοποιία ως επισκέψιμα.
Η δράση είχε στόχο την ανάδειξη του φυσικού πλούτου, των ιστορικών μνημείων και της γαστρονομικής κουλτούρας των δύο περιοχών, πάντα σε συνδυασμό με τις πραγματικές δυνατότητες επιχειρηματικών πρωτοβουλιών από νέους ή μεγαλύτερους που θέλουν να μείνουν στον τόπο τους, ή άλλους που επιθυμούν να επιστρέψουν πίσω αν έχουν φύγει.
Γαστρονομία, αγροτουριστική ανάπτυξη, ιστορία, πολιτισμός, μνημεία, έξυπνη γεωργία, οινολογία και πολλές άλλες βιώσιμες δράσεις και δραστηριότητες προβλήθηκαν μέσα από αυτό το ταξίδι, ενώ τα στελέχη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης σε ειδική εκδήλωση στο δημαρχείο Βουλγαρελίου, του ξακουστού χωριού των Τζουμέρκων, παρουσίασαν τα ποικίλα χρηματοδοτικά προγράμματα, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό.
Άλλωστε, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα ανθρώπων που άφησαν τις πόλεις και γύρισαν στον τόπο καταγωγής τους, δημιουργώντας μικρά success stories, εν μέσω δυσκολιών και προκλήσεων, αλλά, εν τέλει, και μεγάλων ανταμοιβών.
Τα χρηματοδοτικά εργαλεία
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, τονίστηκε η ανάγκη για την υιοθέτηση ενός νέου πιλοτικού μοντέλου αγροτουρισμού, το οποίο ήδη αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, στηριζόμενο στην διασύνδεση της πρωτογενούς παραγωγής με την μεταποίηση και τον τουρισμό. Ένα μοντέλο αγροτουρισμού που τα Τζουμέρκα έχουν τις δυνατότητες να στηρίξουν, αρκεί να τους δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία και χρηματοδοτική στήριξη.
Όπως επισήμανε ο κ. Στύλιος, «γνωρίζω πολύ καλά την περιοχή και τις δυνατότητες της. Τα ποιοτικά προϊόντα της και το φυσικό της κάλλος, πάνω στα οποία πρέπει να στηριχτούμε, ώστε μέσα από καινοτόμες δράσεις, να καταστούν τα Τζουμέρκα τουριστικός προορισμός». Ταυτόχρονα σημείωσε πως «η διασύνδεση του πρωτογενούς τομέα, με τη μεταποίηση και τον τουρισμό αποτελεί κεντρική στρατηγική της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ικανή να δώσει ώθηση στην οικονομία και την απασχόληση στις αγροτικές και ορεινές περιοχές της πατρίδας μας, όπως είναι τα Τζουμέρκα».
Τέτοιες ευκαιρίες χρηματοδότησης για παραγωγικές επενδύσεις προσφέρουν προγράμματα, όπως το Leader του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Για αυτό τον λόγο το οδοιπορικό στην περιοχή σχεδιάστηκε ώστε να συμπίπτει χρονικά με την έναρξη του διαλόγου για τα τοπικά προγράμματα ανάπτυξης Leader της περιόδου 2023-2027 σε όλη την Ελλάδα.
Στην ημερίδα συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων, η ανάγκη για την ενίσχυση του κοινωνικού ιστού στις αγροτικές περιοχές και η αναζωογόνηση της υπαίθρου, αλλά και η ανάγκη για επένδυση στις βασικές δημόσιες υποδομές στις αγροτικές περιοχές, που θα διευκολύνουν την επιχειρηματικότητα και θα εξασφαλίζουν την προσβασιμότητα, την εξοικονόμηση και αξιοποίηση των φυσικών πόρων των αγροτικών περιοχών, ταυτόχρονα με την συνολικότερη αναβάθμισή τους.
Οι στόχοι της στρατηγικής του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης για τις ορεινές περιοχές είναι η μείωση των ανισοτήτων, η στήριξη της επιχειρηματικότητας, η ενθάρρυνση της εγκατάστασης νέων στην ύπαιθρο, η άρση του απομονωτισμού και η αντιμετώπισης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Όπως τόνισε στην ομιλία του με θέμα «Ορεινές περιοχές και αναπτυξιακές δράσεις» το έμπειρο στέλεχος του υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης Νίκος Μανέτας, το χρηματοδοτικό πρόγραμμα προβλέπει εφάπαξ ποσό 40 χιλ. ευρώ για κάθε έναν νέο που γυρίζει στον τόπο του για να ασχοληθεί με τη γεωργία. Επίσης σημείωσε ότι το 25% των γεωργικών εκτάσεων της Ευρώπης, είναι απαίτηση της Κομισιόν έως το 2030 να καλλιεργούνται βιολογικά.
Από την πλευρά του, το έτερο στέλεχος του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Δημήτρης Παππάς στην ομιλία του «Κοινωνική συνοχή και αναζωογόνηση της υπαίθρου», τόνισε πως ξεπερνά τα 500 εκατ. ευρώ το πρόγραμμα Leader, ενώ έχουν επιλεχτεί 50 περιοχές παρεμβάσεων. Παρουσίασε πολλά από τα έργα Leader σε όλη την Ελλάδα αλλά και στο Νομό Άρτας. Κτήρια, γεφύρια, οινοποιία, λαογραφικά μουσεία κ.α., ενώ γνωστοποίησε πως πάνω από 89 οινοποιία έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα Leader.
Το οδοιπορικό
Το τριήμερο οδοιπορικό περιελάμβανε επισκέψεις στα μνημεία, χωριά και παραδοσιακούς οικισμούς των Τζουμέρκων, δίνοντας στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να διαμορφώσουν μια πλήρη εικόνα του τι μπορεί να προσφέρει η περιοχή στον επισκέπτη. Επίσκεψη στην Παραλία Αχελώου, στο χωριό Βουργαρέλι, το Αθαμάνιο, το μονοπάτι πεζοπορίας στην πηγή Λεπτοκαρυά, την Κόκκινη Εκκλησία, το ξακουστό Γεφύρι της Πλάκας, το δασικό χωριό, το οινοποιείο Λαμπράκης, το Αρχαιολογικό μουσείο Άρτας, το γεφύρι της Άρτας και πολλά άλλα.
Το Βουργαρέλι
Σε υψόμετρο 800 μέτρων στη νότια πλευρά των Τζουμέρκων βρίσκεται το ξακουστό χωριό Βουργαρέλι. Αποτελεί την έδρα του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων και είναι χτισμένο στις παρυφές των Τζουμέρκων, ανάμεσα σε δύο ελατοσκέπαστες λοφοσειρές. Πλούσια βλάστηση, πηγές με κρυστάλλινα νερά που καταλήγουν σε δύο ποτάμια στις άκρες του χωριού, καθάρια φυσική ομορφιά και παραδοσιακή αρχοντιά είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του χωριού. Η υπερυψωμένη πλακόστρωτη πλατεία είναι το στολίδι του χωριού και μοναδικής ομορφιάς είναι το καλντερίμι που οδηγεί στις πετρόχτιστες βρύσες «Αρχόντω» (φωτό) και «Κρυστάλλω».
Κόκκινη Εκκλησιά
Η μοναδικής ομορφιάς «Κόκκινη Εκκλησιά» που χτίστηκε το 1281 και ονομάστηκε έτσι λόγω του ερυθρού τούβλου που είναι επενδεδυμένη, αποτελεί ένα εξαίσιο δείγμα βυζαντινής τέχνης και ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ηπείρου βρίσκεται στη θέση Παλαιοχώρι στο Βουργαρέλι. Μάλιστα, οι τοιχογραφίες της εκκλησίας είναι οι αρχαιότερες – σε εσωτερικό εκκλησιών – σε όλη την Ελλάδα, ενώ ο ναός έχει χτιστεί – όπως και αρκετοί ναοί της βυζαντινής εποχής - πάνω σε αρχαίο κτίσμα, με τμήμα κίονα μάλιστα να είναι εμφανές στο εσωτερικό του. Στην «Κόκκινη Εκκλησιά» γίνονται εκδηλώσεις, μουσικά δρώμενα, θεατρικά και πολλά άλλα.
Γεφύρι της πλάκας
Αποτελεί το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων και το 3ο μεγαλύτερο στην Ευρώπη, ενώ περνά πάνω από τον ποταμό Άραχθο που θεωρούνταν το φυσικό σύνορο μεταξύ Άρτας και Ιωαννίνων. Το γεφύρι δηλαδή, ενώνει Άρτα και Γιάννενα. Το 1881 πέρασε η Θεσσαλία και η Άρτα στο ελληνικό κράτος και ο Άραχθος έγινε το φυσικό σύνορο.
Έχει είκοσι μέτρα ύψος και σαράντα μέτρα πλάτος. Χτισμένο από το 1866 στη θέση όπου υπήρχε μια παλαιά γέφυρα η οποία καταστράφηκε το 1860. Το 1915 κατέρρευσε και ξαναχτίστηκε, ενώ επίσης κατέρρευσε στις μεγάλες πλημμύρες του 2015 και ξαναχτίστηκε έως το 2019 πιο γερό από ποτέ.
Δασικό χωριό
Πρόκειται για έκταση 60 στρεμμάτων μέσα σε κατάφυτη περιοχή από έλατα, κέδρους, πεύκα και κυπαρίσσια, καθώς και εκατοντάδες ενδημικά φυτά και βότανα. Δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 2000 και παραδόθηκε το 2007, ενώ διαθέτει 15 ξύλινα οικήματα και εστιατόριο. Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε παρακμή και εγκατάλειψη.
Οινοποιείο Λαμπράκης
Το οινοποιείο της οικογένειας του Παναγιώτη Λαμπράκη βρίσκεται στον οικισμό της Ραμιάς, σε υψόμετρο λίγο πάνω των 600 μέτρων. Μια μικρή μονάδα όπου καλλιεργούνται 30 στρέμματα κυρίως Μαλαγουζιά, Μουσχούδι, Cabernet, Merlot, που δημιουργεί τρεις κωδικούς, τρία μπουκάλια που διατίθεται κυρίως στη γύρω περιοχή, έχοντας εξαιρετικές κριτικές. Παράλληλα, η οικογένεια δραστηριοποιείται και στο ακτινίδιο. Η Άρτα έχει ισχυρό momentum στην καλλιέργεια ακτινιδίου, παράγοντας 38-40.000 τόνους το έτος, ενώ πολλοί αγρότες βγάζουν τα εσπεριδοειδή και μπαίνουν στο ακτινίδιο.
Το «Κύτταρο Τέχνης» στο Βουργαρέλι
Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στην Αθήνα, ο κ. Νίκος Μανούσης, αποφάσισε να γυρίσει προ 20ετίας στον τόπο του, το χωριό Βουλγαρέλι, δημιουργώντας με όραμα και μεράκι το «Κύτταρο Τέχνης», που αποτελεί ένα ζωντανό… κύτταρο «επικοινωνίας» της νέας γενιάς με τις προηγούμενες, ένα απάνθισμα φωτογραφιών, αντικειμένων και ιστοριών άλλων εποχών.
Φιλοξενεί ασπρόμαυρες φωτογραφίες τόσο του ίδιου του Νίκου Μανούση, όσο και του πολυβραβευμένου αείμνηστου φωτογράφου Κώστα Μπαλάφα που είχε αφιερωθεί στην ανάδειξη της «ψυχής» της ηπείρου μέσα από τη φωτογραφία. Επίσης το «Κύτταρο Τέχνης» φιλοξενεί ένα bazaar μεταχειρισμένων βιβλίων του οποίου τα έσοδα διατίθενται σε άπορες οικογένειες αλλά και ένα μικρό μουσειακό χώρο με σήμα κατατεθέν τον παλιό νερόμυλο.
Το χωριό Αθαναμάνιο
Το Αθαμάνιο είναι το μεγαλύτερο χωριό των Κεντρικών Τζουμέρκων που στέκεται επιβλητικά σε υψόμετρο περί τα 700 μέτρα, «πνιγμένο» από έλατα, πλατάνια και καστανιές. Ένα χωριό κατάφυτο, πετρόχτιστο που η πλατεία του βρίσκεται σε υψόμετρο περί τα 700 μέτρα, ενώ η κορυφή που είναι πάνω από το χωριό φτάνει στα 2.393 μέτρα! Το χωριό απέχει 64 χιλ. Από την Άρτα, ενώ ενώ όπως μας εξηγεί η κα Ελένη Καραγιάννη, μέλος της Εστίας Ελληνικού Πολιτισμού ΚοινΣΕπ Αναπτυξιακή Αθαμανίου, έχει περίπου 500 μόνιμους κατοίκους, και 2.200 δημότες συνολικά.
Διαθέτει τρία ιστορικά γεφύρια 150-200 ετών που υπάρχει στόχος να αναδειχτούν, ενώ σημείο αναφοράς είναι το μεγάλο πανηγύρι το καλοκαίρι όπου συγκεντρώνονται πάνω από 2.000 άτομα στην πανέμορφη πλακόστρωτη πλατεία, μια από τις ωραιότερες όλης της Ελλάδας. «Καταβάλλουμε προσπάθειες να κρατήσουμε τον τόπο ζωντανό και διασώζοντας την πολιτιστική μας παράδοση και δημιουργώντας ένα σημείο αναφοράς για τη νέα γενιά», μας τόνισε η κα Καραγιάννη.
Το λαογραφικό μουσείο στο χωριό Κυψέλη
Το χωριό Κυψέλη, απέχει 50 χλμ. από την πόλη της Άρτας και φημίζεται για τα παραδοσιακά του ταβερνάκια στην πλακόστρωτη πλατεία με τα υπέροχα δέντρα, αλλά και τα όμορφα σπίτια με την πλούσια και περιποιημένη βλάστηση που καθιστούν το τοπίο παραμυθένιο.
Σημείο αναφοράς όμως είναι και ένα διαφορετικό μουσείο από τα συνηθισμένα, που ξεκίνησε πριν περίπου 50 χρόνια ο κ. Παντελής Καραλής (φωτό) 91 ετών σήμερα, αρχίζοντας να συλλέγει αντικείμενα από τη ζωή, την εργασία και την καθημερινότητα των κατοίκων σε ορίζοντα έως 200 χρόνια πίσω, θέλοντας να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη και την παράδοση.
Αποτέλεσμα αυτής της «τρέλας» είναι σήμερα η συλλογή να διαθέτει πάνω από 1.200 εκθέματα, σκεύη αγροτικής, ποιμενικής και οικιακής χρήσης, όπλα, σπαθιά, μαχαίρια, ενδυμασίες της περιοχής, ξυλόγλυπτα, υφαντά, κεντήματα, νομίσματα και πολλά άλλα.
Αρχαιολογικό μουσείο Άρτας
Ένα – όχι πολύ γνωστό – «διαμάντι» για όλη την περιοχή της Άρτας, είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο, που αποτελεί μια όαση ιστορίας, λαογραφίας, τέχνης και πολιτισμού, μια πραγματική κιβωτό του χρόνου που διασώζει τα ίχνη της αρχαίας Αμβρακίας. Ένα διαδραστικό και μοντέρνο μουσείο που κοσμεί την πόλη της Άρτας, το οποίο εκπλήσσει τον επισκέπτη ευχάριστα με την αρτιότητα, την ποιότητα και το αισθητικό βάθος των παρουσιάσεων και των εκθεμάτων. Ευρήματα από την αρχαία πόλη της Αμβρακίας αλλά και ολόκληρης της περιοχής πλαισιώνουν τη συλλογή του μουσείου.
Μια κληρονομιά ιστορίας και πολιτισμού, που αξίζει περαιτέρω ανάδειξης και μαζί με τα υπόλοιπα τοπόσημα της περιοχής της Άρτας, μπορούν να φέρουν πολλαπλά οφέλη στην οικονομία και τον πολιτισμό όλης της περιοχής.
Ο ναός της Παναγίας της Παρηγορήτισσας
Κορυφαίο αξιοθέατο – τοπόσημο στην Άρτα, ασφαλώς είναι ο… διάσημος ιερός ναός της Παναγίας της Παρηγορήτισσας ή Παρηγορήτριας, το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο της περιοχής, εκκλησία του 13ου αιώνα. Η «αρχόντισσα της Άρτας» (φωτό) βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του λόφου Περάνθης, ενώ θεμελιώθηκε το 1285 από τον Νικηφόρο Α΄ Κομνηνό Δούκα.
Ο ξενώνας - αρχιτεκτονικό στολίδι των Τζουμέρκων
Ένα ξενοδοχείο – κόσμημα στο Βουλγαρέλι που αποτελεί και ένα… success story δύο νέων, του Δημήτρη Χάνδρα και της Μαρίνας Τυρολόγου, είναι το Rouistas Tzoumerka Resort (φωτο). Οι δύο νέοι παράτησαν «χτισμένες» και καλά αμειβόμενες δουλειές στην Αθήνα και επέστρεψαν στον τόπο καταγωγής τους, μαζί με τα δύο μικρά τους παιδιά, δημιουργώντας έναν τόπο φιλοξενίας με μεράκι που δένει αρμονικά με την… ψυχή όλων των Τζουμέρκων.
Ένα ξενοδοχείο που «παντρεύεται» αρμονικά με το τοπίο, φτιαγμένο με γήινα υλικά, πέτρα και ξύλο, με «φυσικό» design και στο εσωτερικό του, μια κατασκευή του σεβάστηκε την φύση και δεν διατάραξε την ηρεμία της. Μακριά από ανούσιους εντυπωσιασμούς και... πλαστικές πολυτέλειες, το Rouistas Tzoumerka Resort είναι ένας γλυκός και φιλόξενος τόπος διαμονής, με πολύ αρμονικό και μοντέρνο σχεδιασμό δωματίων.
Τόσο ο Δημήτρης όσο και η Μαρίνα αγαπούν πολύ τον τόπο τους και τη φύση, επιδίδονται και συμμετέχουν σε όλες τις μορφές του εναλλακτικού τουρισμού που προσφέρουν τα Τζουμέρκα, παροτρύνοντας και άλλους, λειτουργώντας ως… κυψέλη έλκυσης και άλλων… Αθηναίων φίλων τους να επισκεφτούν είτε αυτόν τον τόπο, είτε τις δικές τους ιδιαίτερες πατρίδες, ώστε να δημιουργήσουν τα δικά τους success story.
Βεβαίως, το… παράπονο του Δημήτρη είναι ότι, τα μονοπάτια, τις διαβάσεις και όλες τις βοηθητικές διαδρομές και τις στηρίξεις που αυτές απαιτούν, τις κάνουν μόνοι τους οι ιδιώτες του χωριού, καθώς παρά τις εκκλήσεις του δεν έχει βρει ανταπόκριση από το δήμαρχο. Όμως, οι δυνατότητες που έχουν τα Τζουμέρκα για περαιτέρω άνθηση του εναλλακτικού τουρισμού και του αγροτουρισμού, είναι τεράστιες και αν εγκύψει και η πολιτεία και η τοπική αυτοδιοίκηση πάνω σε αυτή την ολιστική προσπάθεια, μπορούν να γίνουν θαύματα.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
