Οικονομική κρίση, κορονοϊός, ακρίβεια και πόλεμοι έχουν αυξήσει τα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και κρίσης πανικού παγκοσμίως. Οι άνθρωποι που δηλώνουν ευτυχισμένοι ολοένα και μειώνονται σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα. Το μυστικό για να κυνηγήσετε και να βρείτε την ευτυχία μπορεί να είναι πιο απλό και οικονομικό από ότι νομίζετε. Η λύση βρίσκεται στον οργανισμό μας και συγκεκριμένα σε διάφορες ορμόνες που παράγει ο οργανισμός.
Για δεκαετίες, οι ερευνητές προσπαθούν να μελετήσουν και να κατανοήσουν τον εγκέφαλο και τους παράγοντες που εμπλέκονται στην αίσθηση της ευτυχίας. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ευτυχία δεν προκαλείται μόνο από έναν ή δύο παράγοντες, αλλά είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται σημαντικές ορμόνες - νευροδιαβιβαστές, γνωστές ως «ορμόνες της ευτυχίας».
Ποιες είναι όμως οι ορμόνες ευτυχίας και πώς μπορείτε να τις αυξήσετε με φυσικό τρόπο; Απαντήσεις δίνει ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, δρ. Αριστοτέλης Βάθης:
- Η ντοπαμίνη είναι η ορμόνη της ικανοποίησης και πρόκειται για ένα νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Συνδέεται με ευχάριστες εμπειρίες, καθώς και με την μάθηση, τη μνήμη, κ.ά.
- Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που επηρεάζει τη διάθεση, καθώς και τον ύπνο, την όρεξη για φαγητό, τη πέψη, τις γνωσιακές λειτουργίες και τη μνήμη μας. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης συνδέονται με την κατάθλιψη.
- Η οξυτοκίνη είναι η λεγόμενη «ορμόνη της αγάπης», απαραίτητη για τον τοκετό και το θηλασμό, και τη δημιουργία ενός δυνατού δεσμού μεταξύ της μητέρας και του νεογνού. Τα επίπεδά της γενικά αυξάνονται με την σωματική έκφραση της αγάπης (αγκαλιές, φιλιά, σεξ). Βοηθάει το χτίσιμο της εμπιστοσύνης, της ενσυναίσθησης και της σύνδεσης σε σχέσεις.
- Οι ενδορφίνες είναι ορμόνες-παυσίπονα για το σώμα. Οι ενδορφίνες απελευθερώνονται από τον υποθάλαμο και την υπόφυση ως αντίδραση στον πόνο ή το στρες. Υπάρχουν περίπου 20 διαφορετικοί τύποι ενδορφινών. Τα επίπεδά τους αυξάνονται επίσης με δραστηριότητες όπως το φαγητό, τη γυμναστική ή τη σεξουαλική επαφή.
- Μια ακόμα σημαντική ουσία είναι η μελατονίνη, μια ορμόνη που σχετίζεται με τον ύπνο. Η μελατονίνη παίζει ρόλο στην κατάθλιψη και ορισμένα από τα αντικαταθλιπτικά, όπως και η φωτοθεραπεία για την κατάθλιψη, αυξάνουν τη μελατονίνη.
Οκτώ τρόποι για να τις αυξήσετε
- Οποιαδήποτε δραστηριότητα και χόμπι που ευχαριστούν κάποιον, ή και πιο μικρά πράγματα όπως η επίτευξη ενός μικρού στόχου, μιας εργασίας, ακόμη και ένα ζεστό ντους μπορούν όλα να ενισχύσουν τους νευροδιαβιβαστές της ευτυχίας. Να θυμάστε πως το ανθρώπινο σώμα είναι κατασκευασμένο για την κίνηση, και όχι για την καθιστική ζωή του σύγχρονου τρόπου ζωής και διασκέδασης (μπροστά σε μια τηλεόραση ή οθόνη)!
- Η σωματική άσκηση (ή ακόμα και το περπάτημα) ενισχύει μέσω πολλών νευροφυσιολογικών μηχανισμών την καλή διάθεση και την ευεξία, όπως μέσω της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης. Αυτό αφορά ακόμα περισσότερο την υψηλής έντασης αεροβική άσκηση η οποία έχει ισχυρότερη δράση συγκριτικά με την χαμηλότερη έντασης άσκηση ή την αναερόβια (βάρη). Και αν συνδυάσει κανείς την άσκηση με παρέα/φίλους έχει ακόμα περισσότερα θετικά αποτελέσματα.
- Η έκθεση είτε στον ήλιο είτε στο έντονο φως είναι ένας άλλος τρόπος για να αυξήσετε φυσικά τα επίπεδα σεροτονίνης. Και συνδέοντας την έκθεση στον ήλιο με τη σωματική άσκηση στην οποία προαναφερθήκαμε, τα αποτελέσματα είναι πιο ενισχυμένα (για παράδειγμα, τρέξιμο στην ύπαιθρο και όχι σε ένα μηχανικό διάδρομο).
- Η καλή παρέα και το γέλιο (ακόμα και το μοίρασμα αστείων βίντεο, εικόνων) μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση ενισχύοντας τα επίπεδα της ντοπαμίνης και των ενδορφινών και να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του άγχους και του στρες.
- Ο διαλογισμός μπορεί να λειτουργήσει θετικά. Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος απελευθερώνει περισσότερη ντοπαμίνη όταν κάνουμε διαλογισμό. Διάφορες τεχνικές χαλάρωσης και ενσυνειδητότητας μπορούν ακόμη να βοηθήσουν.
- Ο βελονισμός είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος απελευθέρωσης ενδορφινών μέσω ενεργοποίησης ειδικών σημείων στο σώμα. Η ανώδυνη τοποθέτηση λεπτών βελόνων στο δέρμα σε συγκεκριμένα σημεία κατά μήκος των μεσημβρινών διεγείρει την απελευθέρωση ενδορφινών.
- Ο καλός και επαρκής ύπνος είναι εξαιρετικής σημασίας και την καλή διάθεση, μέσω μηχανισμών που αφορούν τη μελατονίνη. Η βάση για ένα καλό ύπνο, είναι η καλή υγιεινή του ύπνου (αποφυγή οθονών πριν την κατάκλιση, καφεΐνης, κα) και η αντιμετώπιση όσων θεμάτων αγχώνουν ένα άνθρωπο.
Τρόφιμα που βοηθούν στην αύξηση των ορμονών
Ορισμένες τροφές επίσης, συνδέονται με την μεγαλύτερη παραγωγή αυτών των ορμονών, όπως για παράδειγμα: Τα τρόφιμα πλούσια σε τρυπτοφάνη έχουν συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης. Τα πικάντικα φαγητά μπορεί να προκαλέσουν την απελευθέρωση ενδορφινών.
Επειδή η ντοπαμίνη παράγεται από τυροσίνη, η λήψη περισσότερων από αυτό το αμινοξύ από τα τρόφιμα (κοτόπουλο, πουλερικά, γαλακτοκομικά, μπανάνες, ξηροί καρποί, σοκολάτα) θα μπορούσε ενδεχομένως να ενισχύσει τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλό σας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μια διατροφή πλούσια σε τυροσίνη μπορεί επίσης να βελτιώσει τη μνήμη και την πνευματική απόδοση.
Έτσι λοιπόν μια υγιεινή διατροφή μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη διάθεση, στα επίπεδα ενέργειας και στη συνολική μας ευεξία, και να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού. Και ακόμα περισσότερο, ένα γεύμα με μια ευχάριστη παρέα/φίλους, μπορεί να βοηθήσει επίσης τα επίπεδα και άλλων νευροδιαβιβαστών της χαράς.
Η σημερινή κοινωνία και οι ορμόνες
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής επηρεάζει αρνητικά όλες τις παραπάνω ορμόνες. Το στρες οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης (η ορμόνη του στρες) η οποία όπως δείχνουν οι μελέτες συνδέεται με μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης και ντοπαμίνης. Τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο οι εργασιακές απαιτήσεις έχουν εκτοξευθεί, με αποτέλεσμα αυξημένες ώρες εργασίας και απαιτήσεις. Ο όγκος λοιπόν της εργασίας και το στρες δεν αφήνουν χρόνο για τη φροντίδα του εαυτού και πολλές ευκαιρίες για χαλάρωση. Επιπλέον, ο σύγχρονος τρόπος ζωής μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, ανεπαρκή ύπνο και ανθυγιεινή διατροφή.
Σωρευτικά, λοιπόν, το στρες, ο λιγότερος ύπνος, η συνεχής έκθεση σε οθόνες και οι άπειρες πληροφορίες από όλο τον κόσμο, η καθιστική εργασία και μια κοινωνία που εστιάζει στα υλικά αποκτήματα και την προβολή (likes στα social media), αφήνουν λιγότερο (αν όχι ανύπαρκτο) χρόνο για φροντίδα του εαυτού, ψυχική και σωματική.
Σημειώνουμε δε πως αρκετές μελέτες πρόσφατα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια θετική διάθεση είναι ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας και της σωματικής υγείας και υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της θετικής διάθεσης, της ποιότητας ζωής και της μακροζωίας.
Στην Ελλάδα, η κατάσταση ευτυχίας είναι δυσχερέστερη, μιας και από το 2009, με την οικονομική κρίση, το στρες και η οικονομική αβεβαιότητα ήταν ήδη αυξημένα. Σε αυτή την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση προστέθηκε ακόμα περισσότερο άγχος και στρες (οικονομικό και προσωπικό) από τον Μάρτιο του 2020 με την έλευση της πανδημίας του κορονοϊού, όπως σε όλο τον κόσμο. Όπως δείχνουν οι μελέτες, αυξήθηκαν παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα τα διάφορα ψυχικά νοσήματα, όπως η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού (ιδίως με τα lockdown, την απομόνωση και το άγχος υγείας για τον εαυτό αλλά και ευπαθείς ομάδες).
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υγεία και την ψυχολογία μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του δρ. Αριστοτέλη Βάθη.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
