των Άγγελου Τσακανίκα, Δημητρίου Σταμόπουλου και Ιωάννη Δανιά
Με τις πρόσφατες συμφωνίες για την εγκατάσταση και παροχή νέων τεχνολογικών συστημάτων και λύσεων, όπως η πρόσφατη συμφωνία για τη δημιουργία νέων κέντρων διαχείρισης δεδομένων (data centers) στην Ελλάδα από τη Microsoft και της σύμπραξης των Samsung Electronics και IBM με σκοπό την παροχή end-to-end λύσεων και διαδικασιών Ψηφιακού Μετασχηματισμού στις επιχειρήσεις, ανοίγει -έστω και με καθυστέρηση- η συζήτηση για την ευρεία εφαρμογή των νέων τεχνολογιών που επιφέρει η επονομαζόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Η διάθεση των συγκεκριμένων νέων τεχνολογικών υποδομών συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, αυξημένη ταχύτητα και ασφάλεια στη μεταφορά των δεδομένων που αποθηκεύονται στο cloud, μιας και τα δεδομένα δεν είναι πλέον απαραίτητο να «ταξιδεύουν» σε χώρες του εξωτερικού, όπως η Ιρλανδία, για αποθήκευση.
Αναπόφευκτα, οι εν λόγω συμφωνίες εντάσσονται στις θετικότερες από τις εξελίξεις που επεφύλασσε το 2020 για την χώρα. Γενικότερα, η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των δεδομένων και των διαδικασιών, η οποία συχνά παρουσιάζεται στην Ελλάδα ως μέτρο αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19, με εμφανείς επιπτώσεις και στο δημόσιο τομέα, έχει επιφέρει τη δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξη,. Αν λάβουμε υπόψιν ότι τα εμπλεκόμενα συστήματα αναπτύσσονται οργανικότερα από κάτω προς τα πάνω (bottom-up δομές), συνδυάζοντας τις νέες τεχνολογίες με τις απαραίτητες τεχνολογικές υποδομές, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί η εναπόθεση των διαδικασιών ψηφιοποίησης σε αποκλειστικά έτοιμες εξωτερικές λύσεις (outsourcing ή έτοιμα πακέτα) είναι από ελλιπής έως και δυνητικά προβληματική. Εάν κάποιος λάβει υπόψιν την τωρινή κατάσταση του ελληνικού μεταποιητικού ιστού αναφορικά με την χρήση αλλά και την ετοιμότητα χρήσης των συγκεκριμένων τεχνολογιών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, δεν εμφανίζεται κάποια γενικότερη ομοιογένεια, αλλά η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά ανάλογα την εξεταζόμενη τεχνολογία και το παραγωγικό οικοσύστημα.
Ειδικότερα, όπως έδειξαν και τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας πεδίου[1] που διεξήγαγε το ΙΟΒΕ για λογαριασμό του ΣΕΒ σε περίπου 830 μεταποιητικές επιχειρήσεις, οι νέες τεχνολογίες που θα διαδραματίσουν κυριότερο ρόλο τα επόμενα χρόνια είναι η «Ανάλυση Δεδομένων Μεγάλου Όγκου» (Big Data Analytics) και το «Διαδίκτυο των Πραγμάτων» (Internet of Things), με τα ποσοστά των εταιριών που θεωρούν απαραίτητη την άμεση υιοθέτηση τους να αντιστοιχούν σε 61% και 46%, ενώ η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης λαμβάνει ποσοστό 30%.
Πίνακας 1: Αναγκαιότητα εισαγωγής τεχνολογιών Βιομηχανίας 4.0 ανά οικοσύστημα % ανά σειρά
| Οικοσυστήματα | Artificial Intelligence | Augmented Reality | Big Data Analytics | Internet of Things | 3D Printing |
| Αγροδιατροφική Αλυσίδα | 22,50% | 19,90% | 60,70% | 44,30% | 23,40% |
| Δομικά Υλικά και Μέταλλο | 24,90% | 14,00% | 53,60% | 40,10% | 33,50% |
| Ενέργεια | 37,70% | 12,50% | 47,40% | 44,40% | 36,80% |
| Εφοδιαστική Αλυσίδα και Μεταφορές | 23,30% | 7,70% | 65,10% | 47,60% | 13,10% |
| Βιο-οικονομία, Υγεία και Φάρμακο | 34,50% | 21,10% | 66,70% | 47,10% | 20,30% |
| Ψηφιακή Οικονομία και Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) | 52,50% | 32,40% | 73,80% | 59,80% | 26,30% |
| Σύνολο | 29,80% | 18,20% | 61,30% | 46,10% | 25,50% |
Πηγή: Πρωτογενής Έρευνα ΙΟΒΕ
Ακόμη, σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας[2], η οποία εκπονήθηκε στο Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ) του Ε.Μ.Π., οι επιχειρήσεις εντάχθηκαν σε 4 κατηγορίες βάσει του αριθμού νέων τεχνολογιών που δηλώνουν ότι αξιοποιούν (μηδενική, ελάχιστη, μέτρια και ισχυρή ένταση υιοθέτησης νέων τεχνολογιών αντίστοιχα). Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει ότι η ισχυρή ένταση υιοθέτησης των νέων τεχνολογιών, αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα των επιτυχημένων οργανισμών της σημερινής εποχής, καθώς παρουσιάζονται θετικές συσχετίσεις με διάφορους αναπτυξιακούς δείκτες και παράγοντες, όπως η πραγματοποίηση εξαγωγών, το αυξημένο μέγεθος ανθρώπινου δυναμικού και η εισαγωγή καινοτομιών. Πιο αναλυτικά, προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις με μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπινου δυναμικού διαθέτουν εντονότερο ενδιαφέρον για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών συγκριτικά με τις μικρότερες.
Επίσης, προκύπτει ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις που επηρεάζονται ήδη από τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό έχουν επενδύσει στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, σε αντίθεση με τις ανεπηρέαστες εταιρίες, οι οποίες δεν έχουν προβεί σε αντίστοιχες επιλογές. Παρόλα αυτά, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι μισές εταιρίες (49%) που ανήκουν στην κατηγορία μηδενικής έντασης υιοθέτησης νέων τεχνολογιών εκτιμούν ότι θα επηρεαστούν στο μέλλον από την ψηφιοποίηση. Έτσι, προκύπτει ότι το συγκεκριμένο δείγμα διατρέχει κίνδυνο να τεθεί εκτός ανταγωνισμού σε περίπτωση καθυστέρησης αλλαγής στρατηγικής. Πηγή: Πρωτογενής Έρευνα ΙΟΒΕ1
Σε όρους καινοτομίας, οι επιδόσεις στην εισαγωγή νέων ή σημαντικά βελτιωμένων προϊόντων/υπηρεσιών στην αγορά, καθώς και οι επιδόσεις εισαγωγής καινοτόμων μεθόδων κατά την παραγωγική διαδικασία προϊόντων/υπηρεσιών, είναι εντονότερες μεταξύ των εταιριών που χρησιμοποιούν περισσότερες νέες τεχνολογίες. Ακόμη, η εισαγωγή καινοτομιών στις πρακτικές της εφοδιαστικής αλυσίδας, στο μάρκετινγκ και στις μεθόδους πωλήσεων και διάθεσης προϊόντων/υπηρεσιών συνδέεται με θετική τάση υιοθέτησης περισσότερων νέων τεχνολογιών, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η χρήση νέων ψηφιακών εργαλείων ωθεί την καινοτομία στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης απεικονίζονται στον πίνακα που ακολουθεί.
Πίνακας 2: Συσχέτιση έντασης χρήσης νέων τεχνολογιών με τις καινοτομικές επιδόσεις % ανά σειρά
Εισαγωγή καινοτομιών σε...
| Ένταση υιοθέτησης νέων τεχνολογιών | Νέα/βελτιωμένα προϊόντων/υπηρεσιών | Μεθόδους παραγωγής προϊόντων/υπηρεσιών | Πρακτικές εφοδιαστικής αλυσίδας | Μάρκετινγκ, μεθόδων πωλήσεων/διάθεσης προϊόντων/υπηρεσιών, after sales |
| Μηδενική | 37,20% | 24,30% | 12,70% | 14,50% |
| Ελάχιστη | 48,20% | 37,10% | 17,20% | 24,10% |
| Μέτρια | 59,50% | 43,90% | 23,40% | 36,20% |
| Ισχυρή | 82,70% | 59,00% | 31,20% | 50,70% |
| Σύνολο | 58,50% | 42,40% | 22,00% | 33,30% |
Πηγή: «Σύγχρονα Συστήματα Διοίκησης και Πληροφοριακά Συστήματα στην Βιομηχανία 4.0: Μια εμπειρική διερεύνηση», Διπλωματική εργασία, Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας, Αθήνα, Οκτώβριος 2020
Βέβαια, ο αγώνας για την αξιοποίηση της τεχνολογίας είναι απαιτητικός, καθώς χρειάζεται ανοιχτή αντίληψη, κουλτούρα δεκτική στην αλλαγή και συνεχή παρακολούθηση των τεχνολογικών αλλαγών, προκειμένου να παραμένει μια επιχείρηση σε υψηλές θέσεις. Έτσι, ακόμα και οι επιχειρήσεις που αξιοποιούν ήδη νέες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Ανάλυση Δεδομένων Μεγάλου Όγκου, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να επηρεαστούν αμεσότερα από τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό. Όπως έχει διαπιστωθεί και από παραδείγματα τεχνολογικών επιλογών μεγάλων εταιριών της προηγούμενης δεκαετίας, αυτό το «σταυροδρόμι» μπορεί να οδηγήσει τόσο σε εντυπωσιακή ανάπτυξη άνοδο όσο και σε απότομη κάθοδο.
Συμπερασματικά, για να αποφευχθούν τα λάθη και οι αστοχίες του παρελθόντος, η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει οργανωμένα στην τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου της μεταποίησης στη μετά την πανδημία εποχή, προκειμένου να ενισχυθεί η συνεισφορά της στο ΑΕΠ μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών, επιτυγχάνοντας παράλληλα αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και της ποιότητας των προϊόντων. Άλλωστε, η κρίσιμη μάζα ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτει κατάλληλές δεξιότητες STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) φαίνεται πως είναι ακόμη διαθέσιμη στην χώρα μας, παρά την εκτεταμένη φυγή ανθρωπίνου κεφαλαίου. H ώσμωσή της με το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό, και η αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων τους μέσω προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης, μπορεί να διαμορφώσει ένα υψηλότερης κατάρτισης μέλλον. Η πανδημία μας επιβεβαίωσε το ότι οι κλάδοι του τουρισμού και της εστίασης διέπονται από μεγάλη αβεβαιότητα. Τους χρειαζόμαστε, αλλά δεν μπορεί να στηριζόμαστε αποκλειστικά σε αυτούς. Ίσως αυτό να αποτελεί και το σημαντικότερο «μάθημα» της πανδημίας, μαζί με την υπενθύμιση της ανάγκης για ευελιξία και προσαρμογή στις συνθήκες ενός αβέβαιου περιβάλλοντος, επενδύοντας και αξιοποιώντας την τεχνολογία.
*Άγγελος Τσακανίκας, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντής Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ), Επιστ. Υπεύθυνος Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας ΙΟΒΕ, Δημήτριος Σταμόπουλος, Υπ. Διδάκτωρ ΕΒΕΟ, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, Ιωάννης Δανιάς, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ
1 «Ποσοτικές Έρευνες σε Βιομηχανικές Επιχειρήσεις επί Θεμάτων ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού, Θεσμική και επιχειρησιακή ενδυνάμωση του κοινωνικού εταίρου ΣΕΒ». Με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και δια βίου Μάθηση. ΕΣΠΑ 2014-2020.
2 Ι. Δανιάς, «Σύγχρονα Συστήματα Διοίκησης και Πληροφοριακά Συστήματα στην Βιομηχανία 4.0: Μια εμπειρική διερεύνηση», Διπλωματική εργασία, Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας, Αθήνα, Οκτώβριος 2020
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
