Τράπεζες: Πώς το «βουνό» των μη εξυπηρετούμενων δανείων έγινε... «λοφάκι»

Θεαματική μείωση μη εξυπηρετούμενων δανείων πέτυχαν οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια εξυγιαίνοντας τους ισολογισμούς τους. Την διετία 2020 – 2021 η προσπάθεια εντάθηκε και το 2021 οι τράπεζες κατάφεραν να σφραγίσουν την επιστροφή τους στην κανονικότητα αφήνοντας πίσω τη κληρονομία της κρίσης.

Οι τράπεζες κατάφεραν να αποψιλώσουν το «βουνό» των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) από τα 104,8 δις. ευρώ που είχαν φτάσει στο τέλος Δεκεμβρίου 2016 στα 20,9 δις. ευρώ στο τέλος Σεπτεμβρίου 2021, μείωση κατά 83,9 δις. ευρώ ή -80%. Σημειώνεται ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν στο υψηλότερο σημείο της κρίσης, τον Μάρτιο του 2016, στα 107,22 δις. ευρώ, δηλαδή περίπου ένα χρόνο μετά την περιπέτεια της «διαπραγμάτευσης» του 2015 και την επιβολή capital controls στις τράπεζες. Από τα υψηλά του 2016 η μείωση προσεγγίζει τα 100 δις. ευρώ αν συνεκτιμηθούν οι συναλλαγές πώλησης μη εξυπηρετούμενων δανείων που πραγματοποιήθηκαν κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2021.

Το ποσοστό των NPLs από 48,5% που ανήλθε τον Δεκέμβριο του 2016, περιορίστηκε στο 40,6% στο τέλος του 2019, στο 30,1% στο τέλος του 2020 και τον περασμένο Σεπτέμβριο συρρικνώθηκε στο 15% μείωση που συνεχίστηκε καθώς στο τέλος Δεκεμβρίου 2021 εκτιμάται ότι το ποσοστό των NPLs θα διαμορφωθεί κοντά στο 10%.

Η πρόοδος των τραπεζών είναι εντυπωσιακή, διαψεύδοντας πολλούς αναλυτές που θεωρούσαν αδύνατη την μείωση των «κόκκινων» δανείων χωρίς νέα ανακεφαλαιοποίηση, ωστόσο το επίπεδο των NPLs παραμένει υψηλή σε σχέση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Τα «κόκκινα» παραμένουν ενα «λοφάκι» που θα πρέπει να κοντύνει αρκετά ώστε τα NPLs να διαμορφωθούν στα ευρωπαϊκά επίπεδα. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, στο τέλος Ιουνίου 2021 ο δείκτης των NPLs ανήλθε σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο 2,3% ενώ σε ανάλογα επίπεδα διαμορφώθηκε και για τις τράπεζες που εποπτεύονται από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό.

Επιπλέον, οι συναλλαγές πώλησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων οδηγούν στην επιδείνωση των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων των εγχώριων τραπεζών. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος τον Σεπτέμβριο του 2021 οι οριστικές και εκκαθαρισμένες αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις (Deferred Tax Credits − DTCs) ανέρχονταν σε 14,4 δισ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 62% των συνολικών εποπτικών ιδίων κεφαλαίων, από 53% που ήταν τον Δεκέμβριο του 2020.

Στα NPLs ιδιωτών η μεγαλύτερη μείωση

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος η μεγαλύτερη μείωση «κόκκινων» δανείων σημειώνεται στα στεγαστικά δάνεια και τα καταναλωτικά. Στο τέλος του 2016 τα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια έφταναν τα 27,48 δις. ευρώ ποσό που περιορίστηκε στα 3,82 δις. ευρώ τον Σεπτέμβριο, δηλαδή είχαμε μια μείωση κατά 23,65 δις. ευρώ ή -86,1%. Στο -85,3% διαμορφώθηκε η μείωση των NPLs στην καταναλωτική πίστη: από 14,43 δις. ευρώ που ήταν στο τέλος του 2016 περιορίστηκαν στα 2,12 δις. ευρώ τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Σε ότι αφορά τα επιχειρηματικά δάνεια τα «κόκκινα» τον Σεπτέμβριο 2021 διαμορφώθηκαν στα 14,977 δις. ευρώ από 69,91 δις. ευρώ που ήταν στο τέλος του 2016 σημειώνοντας μείωση κατά 47,93 δις. ευρώ ή -76,2%. Στο τέλος Σεπτεμβρίου 2021 ο δείκτης NPLs διαμορφώθηκε στο 24,8% για τα καταναλωτικά δάνεια, στο 11,8% για τα στεγαστικά και σε 15,2% για τα επιχειρηματικά. Το 2016 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 62,4%, 41,5% και 49,7%.

Εξέλιξη Δανείων και Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (NPLs) από το 2005 μέχρι σήμερα

* Πριν από προβλέψεις. Ποσά σε χιλιάδες ευρώ. Πηγή στοιχείων: Τράπεζα της Ελλαδος

Καθοριστική η συμβολή του σχεδίου Ηρακλής

Η θεαματική μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων οφείλεται κατά κύριο λόγο στο Σχέδιο Ηρακλής και την αξιοποίηση των κρατικών εγγυήσεων για την πώληση πακέτων μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Έκθεση 2021 της Τράπεζας της Ελλάδος «η υποχώρηση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά τη διάρκεια του 2021 οφείλεται κυρίως σε πωλήσεις δανείων ύψους 26,2 δισεκ. ευρώ (λόγω της αξιοποίησης του προγράμματος παροχής κρατικής εγγύησης σε τιτλοποιήσεις δανείων πιστωτικών ιδρυμάτων, γνωστού με την ονομασία “Ηρακλής”) και λιγότερο σε εισπράξεις μέσω ενεργητικής διαχείρισης (δηλαδή μέσω αναδιαρθρώσεων/ρυθμίσεων δανείων, είσπραξης καθυστερούμενων οφειλών, ρευστοποίησης εξασφαλίσεων κ.λπ.). Επίσης, τη μείωση των ΜΕΔ υποβοήθησαν, μετά και τη λήξη των μέτρων αναστολής πληρωμής δόσεων, τα μέτρα των τραπεζών για διευκόλυνση πελατών τους όσον αφορά τους όρους αποπληρωμής των δανείων τους».

Όπως σημειώνεται στην Έκθεση «στο τέλος Σεπτεμβρίου 2021 περίπου 39% του συνόλου των ΜΕΔ συνδέονταν με ρυθμίσεις, ενώ επισημαίνεται ότι υψηλό ποσοστό των δανείων που τίθενται σε καθεστώς ρύθμισης εμφανίζουν πάλι καθυστέρηση σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα μετά τη συνομολόγηση της ρύθμισης. Δεδομένης της επίδρασης της πανδημίας, είναι πιθανόν ότι σημαντικό ποσοστό από τα ρυθμισμένα δάνεια θα καταγραφεί ως μη εξυπηρετούμενο το δ΄ τρίμηνο του 2021 και το 2022».

Η εικόνα των συστημικών τραπεζών

Και οι τέσσερις συστηματικές καταγράφουν θεαματική μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων ενώ την εφετινή χρονιά όλες θα επιτύχουν μονοψήφιο δείκτη NPEs, για πρώτη φορά μετά από το ξέσπασμα της κρίσης. Σημειώνεται ότι ήδη η Eurobank στο τέλος Σεπτεμβρίου πέτυχε μονοψήφιο δείκτη NPEs, με 7,3%.

Αναλυτικότερα η εικόνα των συστημικών τραπεζών:

• Eurobank: Ο δείκτης NPEs στο τέλος Σεπτεμβρίου μειώθηκε στο 7,3%, μετά την υπογραφή συμφωνίας με τη doValue για την πώληση μέρους των ομολογιών ενδιάμεσης κατάταξης (mezzanine notes) και των ομολογιών χαμηλής κατάταξης (junior notes) της τιτλοποίησης Mexico. Στο τέλος του 2020 ο δείκτης NPEs της τράπεζας βρίσκονταν στο 14%. Σημειώνεται ότι το 2016 το συνολικό απόθεμα NPEs της Eurobank έφτανε τα 22,9 δις. ευρώ για να μειωθεί στα 13 δις. στο τέλος του 2019, στα 5,7 δις. ευρώ στο τέλος του 2020 και τώρα, στο τέλος Σεπτεμβρίου, τα κόκκινα δάνεια έχουν περιοριστεί σε 2,9 δις. ευρώ. Ο επόμενος στόχος της τράπεζας είναι ο δείκτης NPEs να μειωθεί κάτω του 5%. Σε ότι αφορά την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων το 2021 επετεύχθη ο στόχος για απόδοση 7% ενώ για το 2022 στοχεύει σε 10%. Η τράπεζα στο τέλος του 2021 προχώρησε στην ολοκλήρωση της συνθετικής τιτλοποίησης χαρτοφυλακίου ύψους 1 δισ. ευρώ ενήμερων δανείων προς μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις (Wave1) καθώς και χαρτοφυλακίου 0,7 δισ. ενήμερων δανείων προς μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις (Wave II).
• Εθνική Τράπεζα: Ο δείκτης NPEs της τράπεζας διαμορφώθηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου στο 11,8% από 13,6% που ήταν στο τέλος του 2020. Σύμφωνα το σχεδιασμό της τράπεζας εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022 ο δείκτης NPEs θα συρρικνωθεί στο 7% μέσω του Frontier II, συναλλαγή που θα ξεπεράσει το 1 δις. ευρώ.  Στο τέλος του 2015 το απόθεμα NPEs της ΕΤΕ βρίσκονταν στα 22 δις. ευρώ, στο τέλος του 2019 είχαν μειωθεί στα 10,8 δις. ευρώ, το 2020 στα 4,3 δις. ευρώ ενώ τον περασμένο Σεπτέμβριο μειώθηκαν περαιτέρω στα 3,7 δις. ευρώ.
• Τράπεζα Πειραιώς: Στο τέλος Σεπτεμβρίου ο δείκτης NPEs μειώθηκε στο 16% από 23% στο τέλος Ιουνίου αποτέλεσμα της κατηγοριοποίησης ως διακρατούμενων προς πώληση των NPE Sunrise 2 και Leasing, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά το τρίτο 3μηνο 2021, συνολικού ύψους περίπου 3 δισ. ευρώ. Η μείωση των NPEs της Πειραιώς είναι εντυπωσιακή καθώς στο τέλος Δεκεμβρίου ο δείκτης ανέρχονταν στο 45%, κάτι που έγινε εφικτό μετά την μεγάλη αύξηση κεφαλαίου αλλά και τις άλλες ενέργειες έμμεσης κεφαλαιακής ενίσχυσης. Σημειώνεται ότι τον Δεκέμβριο 2020 το απόθεμα NPEs της τράπεζας έφτανε τα 22,5 δις. ευρώ ενώ τον Σεπτέμβριο είχε μειωθεί στα 5,9 δις. ευρώ. Στόχος της διοίκησης τα NPEs να μειωθούν στα 3,6 στις αρχές του 2022 και ο σχετικός δείκτης να διαμορφωθεί σε μονοψήφια επίπεδα. Στο τέλος Δεκεμβρίου η τράπεζα ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της συναλλαγής Sunrise II, που αφορά συναλλαγή τιτλοποίησης μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων ύψους 2,7 εκατ. ευρώ, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα ανακοίνωσε την πώληση χαρτοφυλακίου ναυτιλιακών μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων 400 εκατ. ευρώ μεικτής λογιστικής αξίας (Project Dory).
• Alpha Bank: Ο δείκτης των NPEs στο τέλος Σεπτεμβρίου διαμορφώθηκε στο 19,9% ενώ η διοίκηση της τράπεζας εκτιμά ότι μέχρι το τέλος του έτους θα μειωθεί περαιτέρω στο 13%. Σημειώνεται ότι τον Ιούνιο 2021 ο δείκτης NPEs βρίσκοντας στο 26,1% ενώ τον Σεπτέμβριο του 2020 έφτανε το 43%. Το περασμένο Μάρτιο το απόθεμα των NPEs της τράπεζας ήταν 21,3 δις. ευρώ, τον Σεπτέμβριο μειώθηκαν στα 8,4 δις. ευρώ ενώ μέχρι το τέλος του έτους θα μειωθούν στα 5 δις. ευρώ. Στόχος της τράπεζας είναι μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022 τα NPEs να μειωθούν στα 3 δις. ευρώ και ο σχετικός δείκτης να διαμορφωθεί σε μονοψήφια επίπεδα. Η απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τράπεζας στο εννεάμηνο ανήλθε στο 5,8% με στόχο να φτάσει το 10% με ορίζοντα το 2024. Στα μέσα Δεκεμβρίου η τράπεζα ανακοίνωσε την ολοκληρωση της συναλλαγής Cosmos και στο τέλος Δεκεμβρίου το Project Orbit που αφορά την πώληση Χαρτοφυλακίου Μη Εξυπηρετούμενων και άνευ Εξασφαλίσεων Δανείων Λιανικής Τραπεζικής συνολικής λογιστικής αξίας 1,3 δισ. ευρώ.