Άνεμος... επανάστασης πνέει στην ευρωζώνη, μετά την απόφαση της ΕΚΤ να διερευνήσει για τους επόμενους 24 μήνες όλες τις παραμέτρους της έκδοσης του ψηφιακού ευρώ. Την ίδια ώρα, όμως, οι οίκοι αξιολόγησης αρχίζουν να εξετάζουν πόσο μπορεί το ψηφιακό «αδελφάκι» του ευρώ να απειλήσει τις τράπεζες και ιδιαίτερα τα ασθενέστερα τραπεζικά συστήματα της ευρωζώνης, όπως το ελληνικό, που θα μπορούσαν σε μια νύχτα να χάσουν μεγάλα ποσά καταθέσεων, εάν οι πελάτες τους τις μετέφεραν στην ασφάλεια της κεντρικής τράπεζας, δίνοντας μια νέα διάσταση στο "bank run".
Σε έκθεση που δημοσίευσε την Πέμπτη, ο οίκος Moody's αναφέρει ότι το ψηφιακό ευρώ δημιουργεί κινδύνους για τις τράπεζες και ιδίως για τις πιο ασθενείς: «Είναι πιθανό να αυξήσει τα κόστη δανεισμού των τραπεζών της ευρωζώνης και να μειώσει τα έσοδά τους από προμήθειες, να αυξήσει τον κίνδυνο αποδιαμεσολάβησης και να πλήξει την ήδη αδύναμη κερδοφορία τους», τονίζει ο οίκος.
Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι εντοπίζονται στις χώρες με τα πιο αδύναμα τραπεζικά συστήματα, όπου εξακολουθεί να είναι χαμηλή η εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Όπως σημειώνει η Moody's, σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος οι πελάτες είναι πιθανό να επιλέξουν το ψηφιακό ευρώ αντί μιας κατάθεσης σε τράπεζα και αυτή η πιθανή εξέλιξη «θα μπορούσε να περιορίσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης των τραπεζών, να αυξήσει τα κόστη των δανείων και τον κίνδυνο αποδιαμεσολάβησης», δηλαδή να περιορίσει τον ρόλο των τραπεζών στις συναλλαγές.
Γενικότερα, οι τράπεζες της ευρωζώνης θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν απώλειες στα έσοδα από προμήθειες από τις υπηρεσίες πληρωμών, εάν οι πελάτες προτιμήσουν το ψηφιακό ευρώ για τις συναλλαγές τους. Η Moody's υπογραμμίζει ότι ο βαθμός χρησιμοποίησης του ψηφιακού ευρώ, άρα και το μέγεθος του πλήγματος που θα δεχθούν οι τράπεζες, θα εξαρτηθεί από τις επιλογές που θα γίνουν για το σχεδιασμό και τη λειτουργία του ψηφιακού νομίσματος, οι οποίοι μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ανώτατα όρια στα υπόλοιπα των λογαριασμών σε ψηφιακό ευρώ.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα γνωρίζει, βεβαίως, αυτά τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν για τις τράπεζες και ήδη κάνει σκέψεις για τα μέτρα που θα λάβει για να τα περιορίσει. Το μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου, Φάμπιο Πανέτα, ο οποίος «τρέχει» το εγχείρημα του ψηφιακού νομίσματος, έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να τεθεί ένα ανώτατο όριο στα ποσά που μπορεί να κρατήσει κάθε φυσικό πρόσωπο σε μια κατάθεση ψηφιακού ευρώ, για παράδειγμα 3.000 ευρώ. Ή να καθιερωθεί ένα βαθιά αρνητικό επιτόκιο στους λογαριασμούς ψηφιακού ευρώ πάνω από ένα όριο, ώστε να αποθαρρύνονται οι καταθέτες να κρατούν μεγάλα ποσά.
Ακόμη και με αυτά τα όρια, όμως, η επιβάρυνση που θα έχουν οι ελληνικές τράπεζες θα μπορούσε να είναι σημαντική. Ο μεγαλύτερος αριθμός των καταθέσεων των νοικοκυριών στην Ελλάδα αφορούν μικρά ποσά και οι τράπεζες θα μπορούσαν να υποστούν σημαντική επιβάρυνση εάν οι πελάτες αποφάσιζαν να μεταφέρουν ένα σημαντικό τμήμα αυτών των καταθέσεων στην κεντρική τράπεζα και να τις μετατρέψουν σε ψηφιακά ευρώ.
Γ. Στουρνάρας: «Μια επανάσταση με κινδύνους»
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, ήταν ο πρώτος που μίλησε για τους κινδύνους που απορρέουν για τις τράπεζες από το ψηφιακό ευρώ. Σε πρόσφατη ομιλία του, ο κ. Στουρνάρας χαρακτήρισε «επανάσταση» το ψηφιακό ευρώ, επισημαίνοντας, όμως, ότι θα μπορούσε να αποτελέσει έναν αρκετά σοβαρό κίνδυνο για τις τράπεζες, δίνοντας μια νέα, ψηφιακή διάσταση στο φαινόμενο του "bank run".
Ο κ. Στουρνάρας θέλησε να διαλύσει ορισμένες παρανοήσεις για το ψηφιακό ευρώ, που προκύπτουν από τη σύγκρισή του με τα κρυπτονομίσματα ή την ηλεκτρονική χρήση του ευρώ σε καθημερινές συναλλαγές. Το ψηφιακό ευρώ, εφόσον υλοποιηθεί, θα είναι ένα Ψηφιακό Νόμισμα Κεντρικής Τράπεζας (Central Bank Digital Currency) και, από αυτή την άποψη, όπως τόνισε ο κ. Στουρνάρας, «δεν έχει καμία σχέση με τα κρυπτονομίσματα». Όπως εξήγησε ο διοικητής της ΤτΕ, στην πραγματικότητα η δυνατότητα να πληρώνουμε με ψηφιακό ευρώ θα είναι μια διευκόλυνση της ταμειακής διαχείρισης.
Ο κ. Στουρνάρας εξήγησε τη μεγάλη διαφορά που θα έχει το ψηφιακό ευρώ της ΕΚΤ από την ψηφιακή μορφή του ευρώ στις ήδη υφιστάμενες ηλεκτρονικές συναλλαγές μέσω των τραπεζών και άλλων: η επαναστατική αλλαγή είναι ότι θα δοθεί στον ιδιώτη για πρώτη φορά πρόσβαση στον ισολογισμό της κεντρικής τράπεζας, όπου έχουν τώρα πρόσβαση μόνο οι τράπεζες και τα κράτη. Με άλλα λόγια, θα έχουν για πρώτη φορά το δικαίωμα ιδιώτες να κρατούν, σε ψηφιακή μορφή, τις καταθέσεις τους όχι σε μία εμπορική τράπεζα, αλλά στην κεντρική τράπεζα.
Αυτό το ζήτημα, δηλαδή το γεγονός ότι το ψηφιακό ευρώ θα δημιουργήσει ανταγωνισμό ανάμεσα στην κεντρική και τις εμπορικές τράπεζες, θα εξετασθεί με πολύ μεγάλη προσοχή, πριν φθάσει η ΕΚΤ στο σημείο να εγκρίνει την έκδοση του ψηφιακού ευρώ. Θα πρέπει να εξετασθούν, για παράδειγμα, ακόμη και ακραίες περιπτώσεις: ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που ανέφερε ο κ. Στουρνάρας είναι το τι θα γινόταν αν, σε συνθήκες κρίσης όπως αυτή που ζήσαμε στην Ελλάδα την προηγούμενη δεκαετία, οι καταθέτες είχαν τη δυνατότητα να μεταφέρουν τα χρήματά τους από τις εμπορικές τράπεζες σε έναν ψηφιακό λογαριασμό στην ΕΚΤ.
Το παράδειγμα που έδωσε ο κ. Στουρνάρας είναι, ουσιαστικά, με νέα εκδοχή "bank run", όπου οι καταθέτες, αντί να αποσύρουν μαζικά τις καταθέσεις τους σε μετρητά, θα τις αποσύρουν σε ψηφιακά ευρώ, για να έχουν την προστασία που δίνει ο ισολογισμός της κεντρικής τράπεζας.
Σαράντα χιλιάδες συναλλαγές το δευτερόλεπτο
Υπενθυμίζεται ότι στις 14 Ιουλίου η ΕΚΤ ανακοίνωσε την έναρξη της διερεύνησης του έργου για το ψηφιακό ευρώ, που θα κρατήσει δύο χρόνια, σημειώνοντας ότι η σχεδίαση θα βασισθεί στις προτιμήσεις των χρηστών και στις τεχνικές συμβουλές εμπόρων και φορέων διαμεσολάβησης, όπως και ότι δεν διαπιστώθηκαν τεχνικά εμπόδια κατά τη φάση των προκαταρκτικών δοκιμών.
Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δήλωσε ότι: «Έχουν περάσει εννέα μήνες από τότε που δημοσιεύσαμε την έκθεσή μας για το ψηφιακό ευρώ. Στο διάστημα αυτό πραγματοποιήσαμε περαιτέρω ανάλυση, ζητήσαμε τη συμβολή πολιτών και επαγγελματιών και διενεργήσαμε ορισμένες δοκιμές, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Όλα αυτά μάς οδήγησαν στην απόφαση να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα και να δρομολογήσουμε έργο για το ψηφιακό ευρώ. Σκοπός του έργου μας είναι να διασφαλίσουμε ότι στην ψηφιακή εποχή οι πολίτες και οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση στην ασφαλέστερη μορφή χρήματος, το χρήμα κεντρικής τράπεζας».
Στην ανακοίνωσή της, η ΕΚΤ είχε αναφέρει ότι θα συζητηθούν όλες οι παράμετροι της έκδοσης ψηφιακού νομίσματος που αφορούν τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες, ότι στις δοκιμές που έγιναν διαπιστώθηκε πως μπορούν να γίνονται ακόμη και 40.000 συναλλαγές το δευτερόλεπτο, αλλά και ότι το ψηφιακό ευρώ θα έχει πολύ μικρές ενεργειακές απαιτήσεις, σε αντίθεση με τα κρυπτονομίσματα. Ειδικότερα, η ΕΚΤ ανέφερε ότι:
- Η φάση διερεύνησης θα διαρκέσει 24 μήνες και αποβλέπει στην αντιμετώπιση βασικών ζητημάτων που αφορούν τη σχεδίαση και τη διανομή. Το ψηφιακό ευρώ πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των Ευρωπαίων, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην αποτροπή παράνομων δραστηριοτήτων και στην αποφυγή κάθε ανεπιθύμητης επίπτωσης στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τη νομισματική πολιτική. Το έργο αυτό δεν θα προδικάσει τυχόν μελλοντική απόφαση σχετικά με το ενδεχόμενο έκδοσης ψηφιακού ευρώ, η οποία θα ληφθεί σε μεταγενέστερο στάδιο. Σε κάθε περίπτωση, το ψηφιακό ευρώ θα λειτουργούσε συμπληρωματικά προς τα μετρητά και δεν θα τα αντικαθιστούσε.
- Κατά τη φάση διερεύνησης το Ευρωσύστημα θα επικεντρωθεί στην πιθανή λειτουργική σχεδίαση με βάση τις ανάγκες των χρηστών. Θα συμμετέχουν ομάδες εστιασμένης έρευνας και θα πραγματοποιηθούν εργασίες ανάπτυξης πρωτοτύπων και βασικής σχεδίασης. Θα εξεταστούν επίσης οι συνθήκες χρήσης που θα πρέπει να παρέχει ένα ψηφιακό ευρώ κατά προτεραιότητα για την επίτευξη των στόχων του: μια ακίνδυνη, προσβάσιμη και αποδοτική μορφή ψηφιακού χρήματος κεντρικής τράπεζας.
- Το έργο θα διασαφηνίσει επίσης τις αλλαγές που πιθανόν να χρειαστούν στο νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ, τις οποίες θα συζητήσουν και θα αποφασίσουν οι Ευρωπαίοι συννομοθέτες. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει να συνεργάζεται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και άλλους Ευρωπαίους φορείς χάραξης πολιτικής σε όλη τη διάρκεια της φάσης διερεύνησης. Θα εντατικοποιηθούν επίσης οι τεχνικές εργασίες για το ψηφιακό ευρώ που πραγματοποιούνται σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
- Τέλος, κατά τη φάση διερεύνησης θα αξιολογηθούν οι πιθανές επιδράσεις του ψηφιακού ευρώ στην αγορά και θα προσδιοριστούν οι επιλογές σχεδίασης για τη διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων και την αποτροπή κινδύνων για τους πολίτες της ζώνης του ευρώ, τους φορείς διαμεσολάβησης και τη συνολική οικονομία. Θα καθοριστεί επίσης ένα επιχειρηματικό μοντέλο για τους εποπτευόμενους φορείς διαμεσολάβησης εντός του οικοσυστήματος του ψηφιακού ευρώ. Μια συμβουλευτική ομάδα για ζητήματα της αγοράς θα λάβει υπόψη, κατά τη φάση διερεύνησης, τις απόψεις των δυνητικών χρηστών και φορέων διανομής για το ψηφιακό ευρώ. Οι απόψεις αυτές θα συζητηθούν επίσης από το Συμβούλιο Πληρωμών Λιανικής σε Ευρώ.
- Η φάση διερεύνησης θα ωφεληθεί από τις δοκιμαστικές εργασίες που πραγματοποίησαν η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ τους τελευταίους εννέα μήνες, στις οποίες συμμετείχαν μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και φορείς του ιδιωτικού τομέα.
- Δοκιμές πραγματοποιήθηκαν στους ακόλουθους τέσσερις τομείς: τεχνολογία καθολικού για το ψηφιακό ευρώ, προστασία προσωπικών δεδομένων και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, όρια όσον αφορά την ποσότητα ψηφιακού ευρώ σε κυκλοφορία, πρόσβαση των τελικών χρηστών χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο και διευκόλυνση της πρόσβασης για όλους με τις κατάλληλες συσκευές. Δεν εντοπίστηκαν σημαντικά τεχνικά εμπόδια σε καμία από τις υπό αξιολόγηση επιλογές σχεδίασης.
- Τόσο η υπηρεσία του Ευρωσυστήματος για τον διακανονισμό άμεσων πληρωμών μέσω TARGET (TIPS) όσο και εναλλακτικές λύσεις, όπως η τεχνολογία blockchain, αποδείχθηκαν ικανές να διεκπεραιώνουν περισσότερες από 40.000 συναλλαγές το δευτερόλεπτο. Οι δοκιμές έδειξαν επίσης ότι είναι δυνατόν να εφαρμοστούν δομές που συνδυάζουν κεντρικά και αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά.
- Σύμφωνα με αυτές τις δοκιμές, η βασική υποδομή για το ψηφιακό ευρώ θα ήταν φιλική προς το περιβάλλον: σε ό,τι αφορά τις δομές που υποβλήθηκαν σε δοκιμές, η κατανάλωση ενέργειας για τη διενέργεια δεκάδων χιλιάδων συναλλαγών ανά δευτερόλεπτο είναι αμελητέα σε σύγκριση με την αντίστοιχη κατανάλωση για κρυπτοστοιχεία ενεργητικού, όπως το bitcoin.
- Αυτά τα πρακτικά ευρήματα θα αποδειχθούν χρήσιμα για τη φάση διερεύνησης.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
