Μεγάλα έργα με πρόταση από εταιρείες αλλά χωρίς δημόσια χρηματοδότηση

Προ των πυλών βρίσκονται οι νομοθετικές αλλαγές που θα βγάλουν από τα συρτάρια τις προτάσεις των κατασκευαστικών ομίλων για τα μεγάλα έργα που χρειάζεται η Αττική, ώστε να μην μετατραπεί σε κυκλοφοριακή ζούγκλα τα επόμενα χρόνια. Το ερανιστικό νομοσχέδιο του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, που παρουσιάστηκε εχθές στο υπουργικό συμβούλιο, περιλαμβάνει τις προαναγγελθείσες εδώ και ένα χρόνο τροποποιήσεις στο πλαίσιο των Πρότυπων Προτάσεων.

Παρότι αυτό ψηφίστηκε από την κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2022, η σημερινή ηγεσία του υπουργείου εξέφρασε από την ανάληψη των καθηκόντων της ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα ως προς το νέο εργαλείο, κυρίως για τη συμβατότητά του με το κοινοτικό δίκαιο.

Οι τρεις φάκελοι που κατατέθηκαν τον Μάιο του 2023, όπως έχει γνωστό, από τους μεγάλους ομίλους για νέα έργα στην Αττική, όπως οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού και ο άξονας Ελευσίνα – Οινόφυτα, παραμένουν μέχρι σήμερα σφραγισμένοι, με το μεγάλο αγκάθι να φαίνεται πως έγκειται στο ζήτημα της οικονομικής συμβολής του δημοσίου.

Οι επικείμενες αλλαγές

Όμως οι περιορισμένοι δημόσιοι πόροι και η δυσκολία εξασφάλισης χρηματοδότησης από την Ε.Ε. για νέα έργα στην περιοχή κυρίως της Αττικής, τη στιγμή που οδικοί άξονες και κρίσιμες υποδομές το λεκανοπεδίου ασφυκτιούν, επιβάλλουν το «άνοιγμα» της πόρτας σε νέα εργαλεία χρηματοδότησης. Έτσι, παρά τη γενικότερη αμφισβήτηση που έχει εκφραστεί προς τις πρότυπες προτάσεις, με τον υφυπουργό Υποδομών, Νίκο Ταχιάο να κάνει λόγο για ένα εργαλείο που φτιάχτηκε για χώρες της Αφρικής, ενώ «στην Ευρώπη έχει δοκιμαστεί μόνο στην Ιταλία με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα», οι αλλαγές τελικά προχωρούν.

Επί της ουσίας, οι πρότυπες προτάσεις ή αλλιώς προτάσεις καινοτομίας ή unsolicited prosposals, δίνουν στον ιδιωτικό τομέα την πρωτοβουλία να προτείνει την υλοποίηση ενός έργου υποδομής, καταθέτοντας στις αρμόδιες υπηρεσίες μία μελέτη με κοστολόγηση, χρηματοδότηση, χρονοδιάγραμμα, εκμετάλλευση. Εφόσον αυτή κριθεί ότι είναι τεχνικά καλή και πλήρης, οι υπηρεσίες προχωρούν σε ανοικτό διαγωνισμό. Εάν ο προτείνων επενδυτής δεν αναδειχθεί ανάδοχος, τότε αποζημιώνεται για τη μελέτη που έκανε.

Με τις αλλαγές που θα έρθουν, οι πρότυπες προτάσεις θα περιοριστούν αποκλειστικά σε ΣΔΙΤ και συμβάσεις παραχώρησης -όχι δημόσια έργα- και θα παραμείνει το όριο των 200 εκατ. ευρώ που προβλέπεται ως κατώφλι για να υποβληθεί μία πρόταση. Επιδιώκεται έτσι να εξασφαλιστούν ιδιωτικοί πόροι για την υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής, χωρίς να επιβαρυνθεί με έξοδα το δημόσιο.

Επί της διαδικασίας, καθορίζεται η ηλεκτρονική πλατφόρμα στην οποία υποβάλλονται οι πρότυπες προτάσεις, εξορθολογίζεται η διαδικασία καταβολής και επιστροφής του παραβόλου σε περιπτώσεις απόρριψης της πρότασης. Συγχρόνως, ρυθμίζονται ζητήματα συγκρότησης της Επιτροπής Αξιολόγησης και η νέα σύνθεσή της, ώστε η αξιολόγηση των προτάσεων που κατατίθενται από την αγορά και της αναγκαιότητας των έργων, να περάσει σε υπηρεσιακό επίπεδο και να μην γίνεται από την πολιτική ηγεσία.

Προβληματισμοί και «κίτρινες γραμμές»

Επιφυλάξεις, όμως, διατηρούν και οι μικρότεροι «παίκτες» της αγοράς. Χαιρετίζοντας το 4^ο πανελλήνιο συνέδριο για της Δημόσιες Συμβάσεις, η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΣΕΔΕ), κυρία Μαρία Τσιομπάνου, είχε επισημάνει τον κίνδυνο να μετατραπούν οι πρότυπες προτάσεις σε εργαλείο απευθείας ανάθεσης. «Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή διότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μετατραπεί σε εργαλείο απευθείας ανάθεσης συμβάσεων, απλώς η ανάθεση δεν θα γίνεται από το στάδιο της εκτέλεσης αλλά από το στάδιο της ωρίμανσης», σημείωσε.

«Επίσης, δημιουργεί συνθήκες διάκρισης μεταξύ των εργοληπτικών επιχειρήσεων, εκείνες οι λίγες που θα υλοποιούν συμβάσεις με fast-track διαδικασίες και όλες οι υπόλοιπες που θα υλοποιούν συμβάσεις με τον κλασικό τρόπο, δηλαδή δημιουργούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού», επισήμανε, εκφράζοντας την ανησυχία της και για το γεγονός ότι ο ιδιώτης επιλέγει και προτείνει υποδομές στο δημόσιο. «Όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι, τα κίνητρα ενός ιδιώτη είναι πολύ διαφορετικά και έχουν να κάνουν κυρίως με το ίδιον όφελος και όχι με το γενικότερο καλό», σχολίασε.

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου, στο πλαίσιο δημοσιογραφικής ενημέρωσης, σχολιάζοντας τις αιτιάσεις στελεχών του κατασκευαστικού κλάδου ότι υπάρχουν περιθώρια ευελιξίας μέσω ΣΔΙΤ, παραχωρήσεων ή επιδότησης διοδίων, είχε ξεκαθαρίσει ότι «η κοινωνία δεν αντέχει να κάνουμε έργα με τα οποία θα βάλουμε διόδια μέσα στην Αθήνα».

Μηδενισμός της δημόσιας συμβολής

Από την πλευρά του, ο Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων (ΣΤΕΑΤ), που εκπροσωπεί και τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους, όχι μόνο έχει υπερασπιστεί αυτό το νέο εργαλείο παραγωγής έργων, αλλά στελέχη του έχουν πρωτοστατήσει εδώ και χρόνια στη συζήτηση για τις πρότυπες προτάσεις.

Υπενθυμίζεται ότι αυτές είχαν επισήμως περιληφθεί στο πρόγραμμα Υποδομών της Νέας Δημοκρατίας, μήνες πριν τις εκλογές του 2019. Σε μια περίοδο, τότε, που ο κλάδος ήταν ακόμα μουδιασμένος από την καθίζηση που είχε φέρει η οικονομική ύφεση, το βασικό επιχείρημα ήταν ότι μόνο με τη συμβολή του ιδιωτικού τομέα ως προς την κατάθεση προτάσεων και την ωρίμανση νέων έργων, θα μπορούσε η χώρα να παρουσιάσει αξιόλογα έργα στην επόμενη προγραμματική περίοδο, ώστε να μην χαθούν πολύτιμοι ευρωπαϊκοί πόροι.

Σήμερα, στην πρώτη γραμμή των επιχειρημάτων θέτουν ακόμα και τη δυνατότητα μηδενισμού του οικονομικού βάρους για το δημόσιο. Η γενική συνέλευση του ΣΤΕΑΤ, εστιάζοντας στα έργα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των εξαιρετικά οξέων κυκλοφοριακών και περιβαλλοντικών προβλημάτων των αστικών κέντρων, σημείωνε ότι «η εφαρμογή του θεσμού των πρότυπων προτάσεων, μάλιστα χωρίς επιβάρυνση άμεση του Δημοσίου στην παρούσα περίοδο, είναι μονόδρομος», κάνοντας λόγο για απελευθέρωση του ιδιωτικού τομέα από αγκυλώσεις και χρονοβόρες διαδικασίες με στόχο την ταχεία προώθηση έργων.

Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα, στο πλαίσιο του ΣΔΙΤ Forum, ο πρόεδρος του ΣΤΕΑΤ και διευθύνων σύμβουλος της ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ, Γιώργος Συριανός, είχε αποκαλύψει ότι οι τεχνικοί όμιλοι αναζητούσαν τρόπο να γίνουν πιο ελκυστικά τα έργα που θα προταθούν. «Εμείς προτείνουμε μηδενισμό της χρηματοδοτικής συμβολής του δημοσίου στα έργα των πρότυπων προτάσεων που είναι εντός αστικής ζώνης», είχε σημειώσει, τονίζοντας πως αυτό θα ισχύσει ανά περίπτωση.

«Προσπαθήσαμε να βρούμε μια λύση προκειμένου να "σπρωχτούν" τα λεγόμενα σκιώδη διόδια πιο πίσω στον χρόνο, δηλαδή μετά από 10-12 χρόνια από την έναρξη της παραχώρησης. Έχουμε εκπονήσει μελέτες και είμαστε έτοιμοι όταν το υπουργείο μας καλέσει να προχωρήσουμε αναλόγως», είπε χαρακτηριστικά.