Απογοητευτικά είναι τα νεότερα στοιχεία που επικαλείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αποτελεσματικότητα των ελληνικών δικαστηρίων: Το 2022, ο μέσος χρόνος για την έκδοση μια πρωτόδικης απόφασης από τα αστικά δικαστήρια αυξήθηκε στις 746 ημέρες, ενώ για μια απόφαση από το Συμβούλιο της Επικρατείας χρειάζονται σχεδόν 3,5 χρόνια.
Τελευταία ελπίδα, πλέον, είναι η μεταρρύθμιση Φλωρίδη, με τον νέο χάρτη της Δικαιοσύνης, που έχει αναγγελθεί ότι θα μειώσει στο μισό τους χρόνους απονομής της Δικαιοσύνης και για την οποία η Κομισιόν κάνει θετικά σχόλια στη νέα έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου στην Ευρώπη, η οποία δόθηκε χθες στη δημοσιότητα.
Οι απελπιστικά αργοί ρυθμοί στην απονομή της Δικαιοσύνης, δεν αποτελούν πρόβλημα μόνο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της χώρας, αλλά έχουν φθάσει να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη ακόμη και από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, σε μια περίοδο όπου η οικονομία κάνει μια επίπονη προσπάθεια να ανεβεί τα σκαλιά της επενδυτικής βαθμίδας και να επιστρέψει στο "A", τη βαθμολογία που είχε κατακτήσει πριν τη μεγάλη οικονομική κρίση.
Είναι χαρακτηριστική η τελευταία ανάλυση της Moody's όπου εξήγησε γιατί δεν ανέβασε την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα, επικαλούμενη και την κατάσταση στη Δικαιοσύνη. Όπως σημείωνε ο οίκος, «ανοδικές πιέσεις (σ.σ.: για την αύξηση της βαθμολογίας) θα μπορούσαν να προκύψουν στο πλαίσιο ενός σεναρίου συνέχισης των οικονομικών πολιτικών και δέσμευσης για δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με την επιτυχή εφαρμογή των υπόλοιπων μεταρρυθμίσεων, ιδίως στο δικαστικό σύστημα, που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς».
Τι λέει η έκθεση της Επιτροπής
Η έκθεση της Κομισιόν για τη Δικαιοσύνη στην Ελλάδα ισορροπεί ανάμεσα στα δυσμενή στατιστικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα των δικαστηρίων σε παρελθόντα χρόνο, που δείχνουν ότι τουλάχιστον έως και το 2022 είχαν αποτύχει όλες οι προηγούμενες προσπάθειες της κυβέρνησης για επιτάχυνση και σε θετικά σχόλια για ορισμένες από τις αλλαγές που έχουν ήδη γίνει, ή βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης.
Για παράδειγμα, μια από τις πρόσφατες θεσμικές αλλαγές που σχολιάζεται θετικά, καθώς η Ελλάδα ήταν μια από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου οι κυβερνήσεις επιλέγουν τη δικαστική ηγεσία χωρίς την παραμικρή συμμετοχή των δικαστών, ήταν η διάταξη με την οποία για πρώτη φορά δόθηκε η δυνατότητα στην ηγεσία της Δικαιοσύνης να εκφράζει γνώμη για τις επιλογές δικαστών σε υψηλά αξιώματα.
Όμως, για όσα ενδιαφέρουν πιο άμεσα τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, η έκθεση σκιαγραφεί μια εικόνα που όχι μόνο είναι άσχημη, αλλά μέχρι και το 2022 συνέχιζε να επιδεινώνεται, με εξαίρεση τα διοικητικά δικαστήρια. Σύμφωνα με την Κομισιόν,
- Εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά τη διάρκεια των διαδικασιών ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων και του Συμβουλίου της Επικρατείας, με ορισμένες βελτιώσεις στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΕ, ο χρόνος εκδίκασης αστικών και εμπορικών υποθέσεων στα πρωτοβάθμια δικαστήρια έχει επιδεινωθεί περαιτέρω, φθάνοντας τις 746 ημέρες το 2022 (σε σύγκριση με 728 ημέρες το 2021) και παραμένοντας μεταξύ των μεγαλύτερων στην ΕΕ.
- Όσον αφορά τις διοικητικές υποθέσεις, ο χρόνος εκδίκασης στα πρωτοβάθμια δικαστήρια βελτιώθηκε σημαντικά σε 464 ημέρες το 2022 από 595 ημέρες το 2021 (551 ημέρες το 2020). Αντιθέτως, παρέμεινε σε πολύ υψηλό επίπεδο στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ήτοι 1.239 ημέρες (1.324 ημέρες το 2021). Το 2022 το ποσοστό διεκπεραίωσης επίδικων αστικών και εμπορικών υποθέσεων αυξήθηκε σημαντικά σε 93% (82 % το 2021), αλλά εξακολουθεί να παραμένει σαφώς κάτω από το 100% και μεταξύ των χαμηλότερων της ΕΕ.
- Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό διεκπεραίωσης το 2022 για διοικητικές υποθέσεις ήταν 127%, ένα από τα υψηλότερα της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι επιλύθηκαν περισσότερες υποθέσεις από όσες εισήχθησαν. Ο αριθμός των εκκρεμών διοικητικών υποθέσεων μειώνεται σταθερά, αν και στο τέλος του 2022 εξακολουθούσε να παραμένει μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ. Τα ενδιαφερόμενα μέρη θεωρούν ότι οι συνεχιζόμενες καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης συνιστούν συστημική πρόκληση για το δικαστικό σύστημα.
Αγώνας δρόμου για μεταρρυθμίσεις
Γίνεται σαφές από την έκθεση της Κομισιόν ότι η κυβέρνηση κάνει έναν αγώνα δρόμου για να προωθήσει μεταρρυθμίσεις που θα επιταχύνουν την απονομή της Δικαιοσύνης, ορισμένες από τις οποίες τέθηκαν σε ισχύ στο... παρά πέντε της δημοσίευσης της έκθεσης (π.χ. η μεταρρύθμιση της προκαταρκτικής διαδικασίας στο ΣτΕ τέθηκε σε ισχύ αυτό τον μήνα).
Η Κομισιόν επισημαίνει ότι:
- Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη μείωση της διάρκειας των διαδικασιών περιλαμβάνουν τη μεταφορά κατηγοριών υποθέσεων εκούσιας δικαιοδοσίας από τα δικαστήρια στους δικηγόρους. Από τον Ιούνιο του 2024 και μετά, διάφορα είδη υποθέσεων εκούσιας δικαιοδοσίας, συμπεριλαμβανομένων των προσημειώσεων υποθήκης, της παροχής ένορκων δηλώσεων και των κληρονομικών πράξεων, εκτελούνται από δικηγόρους. Τόσο οι δικηγόροι όσο και οι δικαστές εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το μέτρο, το οποίο αναμένεται να συμβάλει στην αποσυμφόρηση των πολιτικών δικαστηρίων από σημαντικό αριθμό χρονοβόρων υποθέσεων και να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα.
- Η μεταρρύθμιση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας αποσκοπεί επίσης στην επιτάχυνση της ποινικής διαδικασίας, ιδίως με την κατάργηση της διαδικασίας του δικαστικού συμβουλίου για ορισμένες κατηγορίες αξιόποινων πράξεων και τον περιορισμό του αριθμού των αναβολών. Ωστόσο, οι δικαστές και οι δικηγόροι φοβούνται ότι η κατάργηση της προδικαστικής διαδικασίας μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των υποθέσεων που παραπέμπονται σε δίκη και, στη συνέχεια, τη διάρκεια των διαδικασιών.
- Στη διοικητική δικαιοσύνη, τον Ιούλιο του 2024, η προκαταρκτική διαδικασία ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας μεταρρυθμίστηκε για να επιταχυνθεί η εκδίκαση υποθέσεων. Η εφαρμογή παρόμοιας ταχείας διαδικασίας από το Ελεγκτικό Συνέδριο για συγκεκριμένες υποθέσεις που αφορούν μειώσεις συντάξεων μείωσε σημαντικά τις συσσωρευμένες εκκρεμότητες του Συνεδρίου, το οποίο εξέφρασε την προτίμησή του για νομοθετική πρωτοβουλία που επιτρέπει την εξώδικη διευθέτηση των υποθέσεων αυτών. Έχει κινητοποιηθεί τεχνική υποστήριξη για τη μείωση των συσσωρευμένων εκκρεμοτήτων και του χρόνου εκδίκασης των Πρωτοδικείων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Το Ταμείο Ανάκαμψης και ο νέος δικαστικός χάρτης
Η Επιτροπή προσβλέπει στις μεταρρυθμίσεις που γίνονται στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στον νέο δικαστικό χάρτη για την ουσιαστική βελτίωση των λειτουργιών της Δικαιοσύνης. Σημειώνει, για παράδειγμα, ότι:
- Η υλοποίηση διαφόρων μεταρρυθμίσεων που χρηματοδοτούνται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της δικαιοσύνης βρίσκεται σε καλό δρόμο. Η εφαρμογή του αναθεωρημένου δικαστικού χάρτη στη διοικητική δικαιοσύνη προχωρεί ικανοποιητικά. Τον Οκτώβριο του 2023 συστάθηκε τριμελής επιτροπή παρακολούθησης για την παρακολούθηση της μεταρρύθμισης, ενώ τα πληροφοριακά συστήματα και οι υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης δοκιμάστηκαν κατά τη διάρκεια μιας πεντάμηνης πιλοτικής φάσης που έληξε τον Απρίλιο του 2024.
- Το παράγωγο δίκαιο για τη θέσπιση του εργαλείου επιδόσεων των δικαστικών υπαλλήλων εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 και το σύστημα είναι πλέον λειτουργικό. Στόχος αυτού του συστήματος αποζημίωσης βάσει επιδόσεων είναι η μείωση του χρόνου που απαιτείται για τα διάφορα καθήκοντα που ανατίθενται στους δικαστικούς υπαλλήλους. Παράλληλα, προχωρεί επίσης η προγραμματισμένη πρόσληψη πρόσθετων δικαστικών υπαλλήλων.
Σχετικά με τον νέο δικαστικό χάρτη, η Κομισιόν σημειώνει ότι:
- Αποτελεί σημαντική μεταρρύθμιση που αποσκοπεί στην ισόρροπη κατανομή των υποθέσεων μεταξύ των πρωτοβάθμιων δικαστών και στην ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης στην αστική και ποινική δικαιοσύνη. Τον Μάιο του 2024 το Κοινοβούλιο ενέκρινε τον νόμο για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού χάρτη στην αστική και ποινική δικαιοσύνη, παρά την αντίδραση δικηγόρων και δικαστικών υπαλλήλων στη μεταρρύθμιση.
- Κεντρικά στοιχεία της μεταρρύθμισης είναι η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας με τη συγχώνευση των ειρηνοδικείων και των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων, καθώς και ο εξορθολογισμός του αριθμού των δικαστηρίων. Ο νέος δικαστικός χάρτης αποσκοπεί στη μείωση των ανισοτήτων στον φόρτο εργασίας και στην άμβλυνση του υπερβολικού φόρτου εργασίας σε πρωτοβάθμιο επίπεδο. Η έγκριση και η εφαρμογή του νέου δικαστικού χάρτη θα συνεπάγεται την ανάγκη περαιτέρω αλλαγών, μεταξύ άλλων στη νομοθεσία και τις υποδομές. Το δικαστικό σώμα θεωρεί τη μεταρρύθμιση απαραίτητο βήμα για τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
