Στην ιστορική ανάπτυξη της αστικής δόμησης στην ελληνική πρωτεύουσα αναφέρεται σε άρθρο του το Bloomberg αναδεικνύοντας τα συν – και τα πλην – της αθηναϊκής πολυκατοικίας, όπως είναι για παράδειγμα η αποφυγή της οριζόντιας κοινωνικής διαστρωμάτωσης στην πόλη, με πολυκατοικίες που – ειδικά στις προηγούμενες δεκαετίας – φιλοξενούσαν ταυτόχρονα εύπορες αλλά και πιο φτωχές οικογένειες και επαγγελματικούς χώρους δημιουργώντας ένα ανθρώπινο ψηφιδωτό και γειτονιές γεμάτες ζωή όλη την ημέρα.
Όπως αναφέρει το άρθρο, με την πρώτη ματιά, μια τυπική πολιτική της Αθήνας δεν μοιάζει απαραίτητα με την καλύτερη απάντηση σε μια σειρά αστικών ζητημάτων. «Κατασκευάστηκαν γρήγορα και φθηνά - κυρίως από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1980 - αυτές οι μοντερνιστικές πολυκατοικίες η μία δίπλα στην άλλη στην ελληνική πρωτεύουσα, οι συνεχόμενες τσιμεντένιες όψεις τους και οι ατελείωτες σειρές απλωμένων μπαλκονιών που δίνουν στην πόλη μια εμφάνιση αξιοσημείωτης συνοχής. Μπορεί να στερούνται την κομψότητα των παλαιότερων νεοκλασικών κατοικιών της Αθήνας, αλλά έχουν συμβάλει στη δημιουργία μιας πόλης που είναι ζωντανή, κοινωνικά ενσωματωμένη και (μέχρι πρόσφατα) προσιτή, στην οποία η στέγαση των περισσότερων κατοίκων προσφέρει γενικά καλές συνθήκες διαβίωσης. Είναι μάλλον δίκαιο να πούμε, ωστόσο, ότι τα κτίρια τα κατάφεραν όλα αυτά μάλλον κατα λάθος».
Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς του άρθρου, οι πολυκατοικίες εξαπλώθηκαν σε όλη την Αθήνα τη δεκαετία του 1950, το έκαναν σε μια πόλη με επείγουσες ανάγκες στέγασης και κατοίκους με λίγα χρήματα για να ξοδέψουν. Εκείνη την εποχή, οι άνθρωποι πλημμύρισαν στην Αθήνα από τις επαρχίες - ένα διευρωπαϊκό φαινόμενο που έγινε πιο έντονο στην Ελλάδα από τον εμφύλιο πόλεμο που έληξε τελικά το 1949, ο οποίος οδήγησε πολλούς να εγκαταλείψουν μια μερικώς κατεστραμμένη ύπαιθρο.
«Οι νέοι Αθηναίοι χρειάζονταν σπίτια γρήγορα, αλλά το κράτος δεν είχε ούτε τα χρήματα ούτε και τη θέληση για κατασκευή δημόσιας στέγασης, και οι τράπεζες προσέφεραν λίγα δάνεια. Για να λύσουν αυτό το παζλ, οι Έλληνες δημιούργησαν το δικό τους σύστημα χρηματοδότησης που ονομάζεται αντιπαροχή, στο οποίο οι κατασκευαστές εξοικονομούσαν το κόστος αγοράς γης δίνοντας στους ιδιοκτήτες γης ένα μερίδιο των κατοικιών όταν ολοκληρώνονταν» εξηγεί το άρθρο.
«Η καλύτερη μετάφραση του όρου είναι πιθανώς«διαμερίσματα για γη», ή όπως λένε ορισμένοι, «quid pro quo», λέει ο Πάνος Δράγγας, αρχιτέκτονας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών της Ελλάδας. «Το σύστημα είδε τους γαιοκτήμονες να δίνουν την περιουσία τους, και σε αντάλλαγμα να παίρνουν για παράδειγμα, δύο έως πέντε διαμερίσματα πίσω στο ολοκληρωμένο κτίριο για να ζήσουν οι ίδιοι ή να τα νοικιάσουν ή να τα πουλήσουν. Ήταν ένα σύστημα ανάπτυξης κατοικιών και το κράτος προσέφερε κίνητρα για την κατασκευή, παρέχοντας φορολογικές ελαφρύνσεις».
«Παρά τον τρόπο κατασκευής οι πολυκατοικίες χτίστηκαν σε παραδοσιακούς δρόμους σε πυκνές αστικές γειτονιές, με διαφορετικά ύψη και μήκη που δίνουν μια τυχαία τελική εντύπωση. Παρά την ταχεία κατασκευή - συνήθως σύμφωνα με το σχεδιασμό πολιτικού μηχανικού και όχι αρχιτέκτονα - τα διαμερίσματα γενικά οικογενειακού μεγέθους (δηλαδή με 2-3 υπνοδωμάτια) ήταν συχνά ευχάριστα μέρη διαμονής» αναφέρει το άρθρο και συνεχίζει «με βαθιά μπαλκόνια που ήταν αρκετά μεγάλα ώστε να χωράνε ένα μεγάλο τραπέζι φαγητού και φυτά, τα διαμερίσματα είχαν κοινόχρηστη κεντρική θέρμανση (ακόμα μια καινοτομία σε όλη την Ευρώπη τη δεκαετία του 1950), ευρύχωρους κοινόχρηστους χώρους και εκπληκτικά συμπαγής κατασκευή. Το κράτος συνέβαλε ελάχιστα ή καθόλου σε αυτά τα κτίρια, αλλά έθεσε όρια σε ορισμένες πτυχές του σχεδιασμού τους».
Η ποικιλία διαμερισμάτων στο ίδιο κτίριο εξασφάλισε κοινωνική ανάμειξη. «Υπήρχαν πλουσιότεροι άνθρωποι στους επάνω ορόφους, στα ρετιρέ», λέει ο κ. Δράγγας στο Bloomberg, «άνθρωποι που μόλις έφτασαν από την εξοχή πιο κάτω και φτωχοί μαθητές στο υπόγειο. Αυτό το είδος κάθετης διαστρωμάτωσης μέσα σε ένα πενταώροφο κτίριο βοήθησε την Αθήνα να αποφύγει την οριζόντια διαστρωμάτωση - δεν υπήρχαν πραγματικά γειτονιές που ήταν μόνο πλούσιες ή μόνο φτωχές. Και οι πολυκατοικίες στις πλουσιότερες και τις φτωχότερες περιοχές ήταν λίγο πολύ το ίδιο κτίριο.
«Όχι ότι αυτά τα κτίρια ήταν αποκλειστικά οικιστικά. Ο Δήμος Αθηναίων επέτρεπε στους ανθρώπους να δημιουργήσουν καταστήματα σε μια πολυκατοικία. Ακόμα και σήμερα, αυτά τα κτίρια είναι συχνά κυψέλες δραστηριότητας, ανάμειξη γραφείων, ιατρικών γραφείων και σπιτιών». Σύμφωνα με τον κ. Δράγα, αυτό ήταν «μια ακύρωση όλων των προβλημάτων του σύγχρονου πολεοδομικού σχεδιασμού, απλώς κατά λάθος. Κανείς δεν το είχε σκεφτεί, αλλά το αποτέλεσμα ήταν ένας φανταστικός συνδυασμός χρήσεων σε ένα κτίριο μικρής κλίμακας. Γι 'αυτό οι δρόμοι της Αθήνας έχουν υπέροχο επίπεδο ζωής όλη την ημέρα, όλη τη νύχτα και όλη την εβδομάδα».
Φυσικά, οι πολυκατοικίες δεν ήταν τέλειες επισημαίνει το άρθρο κάνοντας αναφορά και στις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. «Ενώ φαίνεται να γερνούν αρκετά καλά, τα υδραυλικά και η μόνωση δεν δημιουργήθηκαν σωστά. Σε διαμερίσματα χαμηλότερης ποιότητας, ενδέχεται να υπάρχουν πλήρη παράθυρα μόνο κατά μήκος του μπαλκονιού του διαμερίσματος, ενώ οι κουζίνες μπορεί να μη φωτίζονται επαρκώς. Αυτό το πρόβλημα πιθανότατα θα ήταν πιο δυσάρεστο σε μια πιο κρύα, βόρεια χώρα. Οι Έλληνες, που ζουν σε μια χώρα με ηλιοφάνεια όλο το χρόνο, συνήθως ενδιαφέρονται περισσότερο για τη διατήρηση της θερμότητας από το φως. Ακόμα και τις χειμερινές μέρες, πολλοί Αθηναίοι δεν σηκώνουν καν τις τέντες σκιάζοντας τα παράθυρα των διαμερισμάτων τους.
Η οικονομική κρίση της περιόδου 2007-2008 αποκάλυψε πιο σοβαρά προβλήματα - ιδίως σχετικά με τη θέρμανση. Η πολυκατοικία θερμαίνεται από έναν κεντρικό λέβητα για κάθε κτίριο, και μετά την κρίση, πολλοί Αθηναίοι που ήρθαν αντιμέτωποι με την ανεργία ή μειωμένους μισθούς δεν μπορούσαν πλέον να αντέξουν το κόστος της θέρμανσης. Εάν δύο ή τρία σπίτια ή γραφεία σε ένα κτίριο αποφάσιζαν να σταματήσουν να πληρώνουν τα κοινόχρηστα και το κόστος για τη θέρμανση, όλοι οι άλλοι στο κτίριο έπρεπε είτε να καλύψουν τα ελλείποντα έξοδα είτε να μην έχουν θέρμανση. Πολλοί επέλεξαν να εγκαταλείψουν τη θέρμανση εντελώς και ακόμη και τώρα πολλές πολυκατοικίες της Αθήνας περνούν το χειμώνα μόνο με κλιματιστικά»
Εν τω μεταξύ, αυτό το μοντέλο κατασκευής και ιδιοκτησίας από κάτω προς τα πάνω επιστρέφει για να στοιχειώσει τις πολυκατοικίες: καθώς οι αρχικοί ιδιοκτήτες έχουν κληροδοτήσει τα σπίτια τους σε πολλά παιδιά, ένα κτίριο μπορεί να έχει έως 70 κοινόχρηστους ιδιοκτήτες, καθιστώντας αδύνατη τη λήψη αποφάσεων για ακόμη και για μία απλή συντήρηση ή ανακαίνιση.
«Ωστόσο μια επίσκεψη σε έναν δρόμο της Αθήνας κάποια ζεστή βραδιά δείχνει πόσο επιτυχημένη μπορεί να είναι τελικά η ελληνική πολυκατοικία. Πάνω, οι οικογένειες κάθονται να τρώνε και να κουβεντιάζουν σε μπαλκόνια γεμάτα λουλούδια, ενώ στο δρόμο οι άνθρωποι χαλαρώνουν σε βεράντες με καφέ που σκιάζονται από πορτοκαλιές, με γάτες που χαλαρώνουν στα πόδια τους. Τα φώτα σβήνουν καθώς οι επιχειρήσεις κλείνουν και ανοίγουν τα σπίτια και η παρουσία άλλων ανθρώπων είναι πάντα εμφανής χωρίς να φαίνεται ενοχλητική. Οι πολυκατοικίες βοήθησαν στη δημιουργία μιας πόλης που αισθάνεται ταυτόχρονα ζωντανή και άνετη, τόσο σύγχρονη όσο και χιλιάδων ετών» συμπεραίνουν οι συγγραφείς του άρθρου.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
