Κόβει από το 2027 το ρωσικό αέριο η ΕΕ, υπό συζήτηση η ελληνική πρόταση

Σχέδιο ταχύτατης ενεργειακής απεξάρτησης από τη Ρωσία, εντός πενταετίας, επεξεργάζεται η Κομισιόν. Ειδικότερα, το 2027 έθεσε ως ορίζοντα οριστικής απεξάρτησης από ρωσικά ορυκτά καύσιμα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία δεσμεύθηκε να παρουσιάσει τον Μάιο το σχετικό σχέδιο. Εφικτή αλλά δαπανηρή η μεσοπρόθεσμη απεξάρτηση από τη Ρωσία, όπως σημειώνει έκθεση του ινστιτούτου Βruegel. Σε ό,τι αφορά τα μέτρα βραχυπρόθεσμης αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης, στο τραπέζι παραμένει η ελληνική πρόταση Έξι Σημείων για την επιβολή προσωρινού πλαφόν στις διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου.

Ειδικότερα, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η άτυπη σύνοδος κορυφής της ΕΕ στις Βερσαλλίες, με ένα tweet η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ξεκαθάρισε καλύτερα το χρονοδιάγραμμα απεξάρτησης από τη Ρωσία, που είχε αρχικά ανακοινωθεί ότι θα γίνει έως το 2030 και τοποθέτησε το τέλος της εξάρτησης της Ευρώπης από τα ρωσικά καύσιμα σε πέντε χρόνια από σήμερα. Σημείωσε ότι το σχέδιο με τον οδηγό για τα απαραίτητα βήματα για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα δημοσιευθεί τον Μάιο.

Στην ανάρτηση της προέδρου της Κομισιόν γίνεται αναφορά και στις προτάσεις για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της ΕΕ που παρουσιάστηκε από την Επιτροπή νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, όπου στους άμεσους στόχους προβλεπόταν η μείωση κατά δύο τρίτα της εξάρτησής από το ρωσικό φυσικό αέριο και η επιβολή υποχρέωσης στα κράτη – μέλη να έχουν γεμάτες σε ποσοστό 90% τις αποθήκες τους σε φυσικό αέριο στην αρχή της χειμερινής σεζόν, τον Οκτώβριο κάθε έτους, καθώς και η αναζήτηση διαφοροποιημένων πηγών προμήθειας LNG. 

Το ελληνικό σχέδιο

Κυβερνητικές πηγές χθες το βράδυ τόνιζαν πως το «Σχέδιο 6 Σημείων» του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για την επιβολή προσωρινού πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου, όπως επίσης και στη μετακύλιση τους στις τιμές του ηλεκτρισμού, εντάχθηκε στη δέσμη προτάσεων που πρόκειται να μελετήσει η Κομισιόν για την ενέργεια.

Στο σχέδιο αυτό, επίσης, προτείνεται ο καθορισμός τιμών ως μέτρο έκτακτης ανάγκης στην περίπτωση που υπάρξουν ανακοινώσεις που αφορούν τις ροές φυσικού αερίου μέσω αγωγών από τη Ρωσία, πλαφόν στο μικτό περιθώριο κέρδους στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, συναλλαγές μόνο με φυσική παράδοση για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και ενίσχυση της ρευστότητας στην αγορά φυσικού αερίου με σύνδεση των αγορών ΗΠΑ/ ΕΕ/ Ασίας.

Προσερχόμενος στη σύνοδο, μάλιστα ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε ότι απαιτείται μια ευρωπαϊκή αντίδραση έτσι ώστε να προστατευθούν καταναλωτές, επιχειρήσεις και αγρότες, από αυξομειώσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, που δεν υπαγορεύονται από κανόνες προσφοράς και ζήτησης αλλά είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά και μόνο κερδοσκοπίας στην αγορά του φυσικού αερίου.

Υψηλό το κόστος της απεξάρτησης

Ως εφικτή, αλλά δύσκολη και δαπανηρή, εκτιμάει έκθεση του Ινστιτούτου Βruegel την προσπάθεια ενεργειακής απεξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία. Σε ένα υποθετικό σενάριο για μείωση στο μισό της προμήθειας φυσικού αερίου από τη Ρωσία και παράλληλη αύξηση 50% του κόστους για νέα φορτία από εναλλακτικούς παρόχους, η επιπλέον επιβάρυνση θα φθάσει τα 25 δισ. ευρώ το 2022.

Όπως σημειώνει ο οικονομολόγος Ζαν Πισανί-Φερί, το συνολικό κόστος των εισαγωγών φυσικού αερίου, εάν υποκατασταθεί το φθηνό ρωσικό αέριο αγωγών με LNG, θα μπορούσε να φθάσει τα 350 δισ. ευρώ, ποσό υπερδιπλάσιο των 170 δισ. ευρώ που δαπάνησε η Ευρώπη το 2021 σε περιβάλλον υψηλών τιμών και σχεδόν εξαπλάσιο από τα 60 δισ. που είχαν δαπανηθεί το 2019 σε «κανονικές» συνθήκες.

Το βραχυπρόθεσμο κόστος από την προσπάθεια μείωσης της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία θα μπορούσε να φθάσει έως και τα 100 δισ. ευρώ. Παραμένει ερωτηματικό εάν η επιβάρυνση θα πέσει στις πλάτες των επιχειρήσεων και των καταναλωτών ή αν θα επιβαρύνει και πόσο τους κρατικούς προϋπολογισμούς και κατά πόσο θα επιμεριστεί ανάμεσα στα κράτη μέλη.

Πέραν όμως του κόστους, το Ινστιτούτο τονίζει ότι για την προσπάθεια αυτή είναι απαραίτητα τα γρήγορα αντανακλαστικά για τις αλλαγές κανονισμών και διαδικασιών, καθώς και η λήψη σημαντικών και δύσκολων αποφάσεων. Ωστόσο, όπως σημειώνει, για τους επόμενους 12 μήνες, υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορούν να γίνουν για να ξεπερασθούν τα σημεία συμφόρησης. Χωρίς ρωσικό αέριο, θα παραμείνει ένα χάσμα μεταξύ των προμηθειών και της ζήτησης ενός «κανονικού» έτους και στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντικό να μειωθεί η ζήτηση. Μάλιστα, ο οικονομολόγος του Bruegel θεωρεί ως πιθανό σενάριο, ακολουθώντας μία σχετική πολιτική εξοικονόμησης, η μείωση αυτή να ανέλθει σε 10% – 15% ετησίως.  

Η διασφάλιση ότι όσο το δυνατόν περισσότερο αέριο μεταφέρεται στην ΕΕ και κατανέμεται δίκαια στις αποθήκες χωρών είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση της ευαλωτότητας της ΕΕ σε ακραίες συνθήκες. Τρεις είναι οι προκλήσεις σε αυτό το σημείο:

1. Να προμηθευθεί η ΕΕ όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικό αέριο χωρίς το κόστος προμήθειας να εκτοξευθεί,
2. Να γίνει δίκαιη διανομή του σε όλη την Ευρώπη και
3. Να υπάρξει κατανομή του κόστους αυτής της επέμβασης. 

Ένα επιπλέον ζήτημα για την ΕΕ θα είναι η διαχείριση της διαφορετικής έκθεσης που έχουν τα κράτη μέλη της. Για παράδειγμα, υπάρχουν μέλη με μηδενικές εισαγωγές από τη Ρωσία και άλλα με πολύ μεγάλη εξάρτηση. Επίσης, ανισομερής είναι και η πρόσβαση στους τερματικούς σταθμούς LNG, ενώ οι διασυνδέσεις μεταξύ των χωρών είναι ανομοιόμορφες. Η δημόσια παρέμβαση θα είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν επαρκείς εισαγωγές κατά τους επόμενους μήνες. Αυτό μπορεί να λάβει τη μορφή μίας task force για τον συντονισμό των αγορών και την αποτροπή του ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών. 

Αποθήκευση: ποιος θα πληρώσει;

Το πλάνο της Κομισιόν για σχεδόν γεμάτες αποθήκες στην αρχή της επόμενης χειμερινής σεζόν, με τις τιμές που ίσχυαν ήδη στις αρχές της εισβολής, θα είχε κόστος 70 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με 12 δισ. ευρώ τα προηγούμενα έτη, ενώ με την εκτόξευση των τιμών στο μεταξύ, ήδη οι προβλέψεις αυτές του Bruguel στα τέλη του Φεβρουαρίου μπορεί να είναι μακριά από τη σημερινή πραγματικότητα.

Παράλληλα, με τις γεωπολιτικές ισορροπίες να είναι εύθραυστες η έκθεση των εταιρειών είναι δύσκολο να υπολογιστεί ώστε να υπάρξει και ένα συμπέρασμα για το ποιος θα αναλάβει το μεγαλόπνοο αυτό προτζεκτ της Κομισιόν. Είναι χαρακτηριστικό το σενάριο που αναφέρει η ανάλυση με τις εταιρείες να αγοράζουν σε τιμές ρεκόρ ώστε να γεμίσουν οι αποθήκες και στο μεταξύ η Gazprom να αποφασίσει να απελευθερώσει τις ποσότητες που παρακρατούσε πέρυσι. Οι τιμές θα έπεφταν δραματικά σε αυτή την περίπτωση και όσοι θα είχαν αποθηκεύσειήδη φυσικό αέριο θα βρίσκονταν αντιμέτωποι με τεράστιες απώλειες.

Από την άλλη πλευρά, ακόμα και αν δεν προσχωρήσουν σε μεγάλες αγορές ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι και πάλι η Gazprom μπορεί να συνεχίσει να κρατά την αγορά πολύ σφιχτή, οδηγώντας τις εταιρείες να χάσουν πολλά χρήματα επειδή δεν θα μπορούν να προμηθεύουν τους πελάτες τους.