Ποιες απειλές βλέπει η ΕΚΤ για τις τράπεζες από τον πόλεμο στην Ουκρανία

Άμεσα ανοίγματα της τάξεως των 100 δισ. ευρώ σε αντισυμβαλλόμενους από τη Ρωσία έχουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος όμως εκτιμά ότι οι τράπεζες διαθέτουν ισχυρή θωράκιση με κεφάλαια και ρευστότητα για να αντέξουν ακόμη την πλήρη απώλεια αυτού του ενεργητικού χωρίς να υποχωρήσει η κεφαλαιακή τους επάρκεια κάτω από τα ελάχιστα εποπτικά όρια.

Ωστόσο, οι δευτερογενείς επιπτώσεις του πολέμου στις τράπεζες είναι σημαντικές, καθώς είναι πιθανόν να προκληθεί μια επιδείνωση της ποιότητας του ενεργητικού, δηλαδή να δημιουργηθούν νέα «κόκκινα» δάνεια, ή να υποστούν οι τράπεζες απώλειες από την πτώση των τιμών στις αγορές, όπως προειδοποιεί ο SSM.

Μιλώντας χθες στην Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο επικεφαλής του SSM, Αντρέα Ενρία τόνισε ότι ο πόλεμος προκάλεσε ένα δεύτερο εξωγενές σοκ στην ευρωπαϊκό οικονομία και, κατά συνέπεια, στον τραπεζικό τομέα, σε λιγότερο από δύο χρόνια. Όπως είπε, «οι διεθνείς οικονομικές κυρώσεις ως απάντηση στη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας απαιτούν αυστηρή συμμόρφωση από τις τράπεζες και άλλους παράγοντες, δημιουργώντας παράλληλα προκλήσεις για τις πολυεθνικές εταιρείες. Η ΕΚΤ παρακολουθεί εκ του σύνεγκυς τις επιπτώσεις των τρεχουσών εξελίξεων στον τραπεζικό τομέα».

Αναφερόμενος στην ετοιμότητα του τραπεζικού τομέα για τις επιπτώσεις του πολέμου Ρωσίας - Ουκρανίας, ο κ. Ενρία έσπευσε να υπογραμμίσει οι τράπεζες είναι καλά προετοιμασμένες για τον αντίκτυπο του πολέμου χάρη στην ισχυρή θέση κεφαλαίου και ρευστότητας που έχουν.

Ως προς τα άμεσα ανοίγματα των ευρωπαϊκών τραπεζών σε Ρώσους αντισυμβαλλομένους, τόνισε ότι «φαίνονται διαχειρίσιμα, πράγμα που σημαίνει ότι ο άμεσος αντίκτυπος στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ περιορίζεται. Τα ανοίγματα αυτά ανέρχονται σε περίπου 100 δισ. ευρώ, με τις οντότητες που υπόκεινται σε κυρώσεις να αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος αυτού του συνόλου».

Περαιτέρω, εξήγησε ότι τα άμεσα ανοίγματα συγκεντρώνονται σε ορισμένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία, την Ουκρανία ή τη Λευκορωσία μέσω θυγατρικών που χρηματοδοτούνται κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Όπως τόνισε ο κ. Ενρία, «ακόμη και στο ακραίο σενάριο, στο οποίο οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα απομειώσουν τα διασυνοριακά ανοίγματα και θα αποφασίσουν ή θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις εγκαταστάσεις τους στην περιοχή, ο συνολικός αντίκτυπος του κεφαλαίου δεν θα έθετε σε κίνδυνο τη συνεχή συμμόρφωσή τους με τις εποπτικές απαιτήσεις και τα αποθέματα ασφαλείας».

Ο επικεφαλής του SSM αναφέρθηκε στις δύο ρωσικές τράπεζες που λειτουργούσαν εντός της ευρωζώνης και κλονίσθηκαν μετά την επιβολή των κυρώσεων:

• «Η άμεση συνέπεια των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ήταν μια κρίση ρευστότητας στη Sberbank Europe AG, της οποίας ο τελικός πλειοψηφικός μέτοχος είναι η Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτό οδήγησε να αξιολογήσουμε την τράπεζα και τις θυγατρικές της στην Κροατία και τη Σλοβενία ως αποτυχημένες ή ως τράπεζες που είναι πιθανόν να αποτύχουν.
• Πιο πρόσφατα, η RCB Bank, η οποία έχει Ρώσους πελάτες και είναι πρώην θυγατρική της ρωσικής VTB Bank, αποφάσισε να καταργήσει οικειοθελώς τις τραπεζικές της δραστηριότητες και να μετατραπεί σε μη τραπεζικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Ένας προσωρινός διαχειριστής που διορίσθηκε από την ΕΚΤ συνεργάζεται με τη διοίκηση για να επιβλέπει την ομαλή αποπληρωμή των καταθετών, που καλύπτονται πλήρως από τα ρευστά στοιχεία ενεργητικού που κατέχει η τράπεζα».

Οι δευτερογενείς επιπτώσεις

Πέραν των άμεσων συνεπειών του πολέμου και των κυρώσεων, ο κ. Ενρία υπογράμμισε ότι η ΕΚΤ παρακολουθεί τις δευτερογενείς επιδράσεις στις τράπεζες, που είναι, σε αυτό το στάδιο, πιο δύσκολο να εκτιμηθούν. Αυτές μπορεί να αφορούν, όπως είπε, ανοίγματα έναντι τομέων ή μεμονωμένων πελατών που πλήττονται έμμεσα από τις κυρώσεις, μέσω της αστάθειας στις αγορές ενέργειας και βασικών προϊόντων, μέσω της αυξημένης μεταβλητότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές και μέσω της γενικής επιδείνωσης των μακροοικονομικών προοπτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο SSM, όπως τόνισε ο κ. Ενρία, παρακολουθεί στενά τα προφίλ κινδύνου των ευρωπαϊκών τραπεζών και ζητά από τις τράπεζες να ενισχύσουν την εσωτερική τους άμυνα κατά των κυβερνοεπιθέσεων, αλλά και να βελτιώσουν την επιχειρησιακή τους ανθεκτικότητα. «Είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε γρήγορες εποπτικές δράσεις σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης κινδύνου των επιμέρους τραπεζών», υπογράμμισε.

Ο επικεφαλής του SSM αναγνώρισε ότι η μεγάλη βελτίωση που σημείωσαν οι τράπεζες το 2021, περιορίζοντας σημαντικά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και αυξάνοντας την κερδοφορία τους, απειλείται πλέον από τις συνθήκες που δημιουργεί ο πόλεμος.

Όπως τόνισε ο Α. Ενρία,

• «Αυτή η θετική δυναμική έχει διαταραχθεί σοβαρά από τους αντίθετους ανέμους προς τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές μετά την κλιμάκωση του πολέμου Ρωσίας - Ουκρανίας. Αυτό έχει μεταφραστεί σε σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους για την οικονομική δραστηριότητα στην Ευρώπη και έχει αυξήσει τις προκλήσεις για τον τραπεζικό τομέα. Οι αποτιμήσεις της αγοράς έχουν επιδεινωθεί σημαντικά από τις πρώτες ημέρες του πολέμου.
• Δεδομένης της ακραίας αβεβαιότητας που προκλήθηκε από τον πόλεμο, πέραν ορισμένων προϋπαρχουσών αβεβαιοτήτων που απορρέουν από τις προοπτικές της πανδημίας, οι τράπεζες θα πρέπει να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν πιθανή επιδείνωση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων και διορθώσεις στις αποτιμήσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών».

Από την πλευρά του, ο SSM θα δώσει προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των ελλείψεων στα πλαίσια διαχείρισης πιστωτικού κινδύνου των τραπεζών, στην παρακολούθηση των ανοιγμάτων σε ευάλωτους τομείς και σε μοχλευμένη χρηματοδότηση (σ.σ.: δάνεια υψηλού ρίσκου) και στην εξασφάλιση επαρκούς διαχείρισης των κλυδωνισμών στα επιτόκια και στα πιστωτικά περιθώρια.