Με τον πληθωρισμό να έχει υπερδιπλασιαστεί σε διάστημα δύο ετών, καθώς από 8,55% που ήταν τον Οκτώβριο του 2019 έφθασε σχεδόν 20% τον αντίστοιχο μήνα φέτος και τις τιμές ειδών πρώτης ανάγκης, όπως τρόφιμα να έχουν εκτοξευθεί, μία «φυσιολογική» κεντρική τράπεζα θα φρόντιζε να εφαρμόσει μία «σφιχτή» επιτοκιακή πολιτική.
Όμως αυτή η, παγκόσμια αποδεχτή τακτική, δεν ισχύει για την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, καθώς η έννοια «ανεξαρτησία» δεν υφίσταται ούτε κατά διάνοια και ακολουθεί τις εντολές του «Σουλτάνου» Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος, με μία πρωτότυπη, αποκλειστικά δική του θεωρία, έχει αποφασίσει ότι η μείωση των επιτοκίων θα πατάξει τον πληθωρισμό.
Η πορεία του πληθωρισμού στη Τουρκία (Οκτώβριος 2019 - Οκτώβριος 2021)
Η τουρκική κεντρική τράπεζα έχει προχωρήσει σε μείωση του βασικού επιτοκίου δανεισμού κατά 400 μονάδες βάσης, με αποτέλεσμα αυτό να διαμορφώνεται, πλέον, στο 15% και να έχει, ως πρώτο απτό αποτέλεσμα, τη «βουτιά» της λίρας κατά σχεδόν 45% από την αρχή του 2021 έναντι του δολαρίου, ξεπερνώντας τις 11 λίρες ανά δολάριο την Παρασκευή, ενώ έχει υποχωρήσει σχεδόν 39% έναντι του ευρώ, φθάνοντας έως και τις 12,29 λίρες ανά ευρώ.
Εκρηκτική άνοδος στις τιμές των τροφίμων τον Οκτώβριο
Προκειμένου να δικαιολογήσει την τελευταία παράλογη κίνησή της, η Κεντρική Τράπεζα υποστήριξε ότι ο πληθωρισμός είναι «εισαγόμενος», επιχείρημα το οποίο δεν είναι εντελώς λανθασμένο, με δεδομένη την αύξηση, διεθνώς, τόσο των τιμών τροφίμων και κυρίως των ενεργειακών τιμών, και ως εκ τούτου αποτελεί «παροδικό» φαινόμενο. Βέβαια στην περίπτωση της Τουρκίας αποτελεί ένα «παροδικό» φαινόμενο που εμφανίζεται την τελευταία 2ετία!
Το θέμα έχει και πολιτικές προεκτάσεις, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να ζητούν από τον Ερντογάν να σταματήσει αυτήν την πολιτική και να λάβει μέτρα προκειμένου να σταματήσει την «κατρακύλα» της λίρας και την αντίστοιχη πορεία που ακολουθεί το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών.
Οι αντιδράσεις των αναλυτών
Οι οικονομικοί αναλυτές έσπευσαν να μιλήσουν ακόμη και για μία «γελοία» απόφαση της κεντρικής τράπεζας, αναφερόμενοι στην πρόσφατη μείωση επιτοκίων, τονίζοντας ότι οι συνεχείς μειώσεις μπορούν να οδηγήσουν την τουρκική οικονομία σε μία σφοδρή κρίση με συνέπειες που αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να υπολογιστούν.
«Η μείωση των επιτοκίων κατά 100 μονάδες βάσης της τουρκικής κεντρικής τράπεζας την Πέμπτη είναι πιθανό να επισπεύσει τις οικονομικές δυσκολίες της Τουρκίας και να αυξήσει την πιθανότητα πλήρους κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών. Ωστόσο, τα υψηλά πολιτικά διακυβεύματα που εμπλέκονται στον καθορισμό των επιτοκίων της Τουρκίας ενόψει των εκλογών του 2023 καθιστούν πιο δύσκολο να προβλεφθεί πώς θα εξελιχθεί η νομισματική πολιτική», εκτίμησε ο Ντένις Σεν, αναλυτής της Scope Ratings, η οποία διατηρεί αξιολόγηση «Β» με αρνητικές προοπτικές για την τουρκική οικονομία.
Η πορεία του δολαρίου έναντι της λίρας από την αρχή του 2021
Σύμφωνα με τον Μουχαμέντ Μερτσάν, αναλυτή της ING στην Τουρκία, η νέα μείωση επιτοκίων αυξάνει περαιτέρω τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και φυσικά μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο επιθετική πτώση της λίρας έναντι τόσο του δολαρίου όσο και του ευρώ.
«Η αντίδραση των αγορών και η πτώση της λίρας μετά την απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας ήταν απόλυτα φυσιολογική και αναμενόμενη. Αυτό, όμως, που κανείς δεν ξέρει είναι τι θα συμβεί από εδώ και στο εξής. Με την ανακοίνωσή της η Κεντρική Τράπεζα αφήνει να εννοηθεί ότι θα προχωρήσει και σε νέα μείωση τον Δεκέμβριο. Οδηγούμαστε, το πιθανότερο, σε μία νέα νομισματική κρίση ανάλογη αυτής του 2018», σημειώνει ο Τζέισον Τούβι, οικονομολόγος της Capital Economics.
Ακόμη πιο επιθετικός είναι στους χαρακτηρισμούς το ο Τίμοθι Ας, αναλυτής αναδυόμενων αγορών στη Bluebay Asset Management, ο οποίος δεν διστάζει να χαρακτηρίσει την πρόσφατη μείωση επιτοκίων ως «μία απόλυτα γελοία κίνηση. Μία απόφαση που θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο τη λίρα αλλά την ίδια την Τουρκία. Δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με κανένα τρόπο».
Κερδισμένοι και χαμένοι από τις μειώσεις
Όπως ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν και κάποιοι κλάδοι που ευνοούνται από τις μειώσεις επιτοκίων, με ορισμένους εξ αυτών να είναι και άμεσα συνδεδεμένοι με τα συμφέροντα της οικογένειας Ερντογάν.
Ο πρώτος δεν είναι άλλος από αυτόν ακινήτων, καθώς το φθηνό κόστος δανεισμού τον ευνοεί, όπως και η πτώση της λίρας. Ταυτόχρονα, βέβαια, χαμένη αποδεικνύεται η μεσαία και χαμηλή εισοδηματική βάση, δηλαδή οι βασικές πηγές από τις οποίες αντλεί ψηφοφόρους ο Τούρκος πρόεδρος. Ιδιαίτερη άνθηση εμφανίζουν οι κατασκευές και πωλήσεις πολυτελών μονοκατοικιών και διαμερισμάτων, η αξία των οποίων ξεπερνά το ένα εκατ. δολάρια, στα ακριβά προάστια της Κωνσταντινούπολης.
Τυπικό παράδειγμα το προάστιο του Γκιοκτούρκ (Gokturk), το οποίο έχει γεμίσει από μοντέρνα συγκροτήματα κατοικιών, τα οποία αγοράζουν πλούσιοι Τούρκοι ενώ οι «παραδοσιακοί» κάτοικοι δυσκολεύονται ακόμη και να ζεστάνουν τα δικά τους μικρά σπίτια, λόγω της εκτόξευσης της τιμής των καυσόξυλων. Μάλιστα αρκετοί εγκαταλείπουν τις κατοικίες τους, πουλώντας της σε σχεδόν εξευτελιστικές τιμές στις εταιρείας ακινήτων. Άλλωστε οι τιμές των κατοικιών σε όλη την Τουρκία εκτοξεύθηκαν το γ’ τρίμηνο κατά 13,2%, τη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρώπη, βάσει στοιχείων της KPMG.
Στους κερδισμένους ο κλάδος της μεταποίησης και των εξαγωγών, με την πτώση της λίρας να καθιστά τις εξαγωγές ιδιαίτερα ανταγωνιστικές λόγω των χαμηλότερων τιμών, ενώ εκτιμάται ότι φέτος θα ξεπεράσουν τα 200 δισ. δολάρια σημειώνοντας ιστορικό υψηλό.
Στον αντίποδα, όπως προαναφέρθηκε, μεσαία και χαμηλή εισοδηματική τάξη βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα εξαιρετικά δυσοίωνο παρόν και ίσως και μέλλον. Πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρει ότι, εξαιτίας και της πανδημίας, 1,6 εκατ. πολίτες βρίσκονται κάτω από το επίπεδο της φτώχειας, που ο διεθνής οργανισμός την τοποθετεί στην ύπαρξη εισοδήματος κάτω από τα 5,5 δολάρια ημερησίως.
Ο Χατσέρ Φόγκο ιδρυτής του ανεξάρτητου οργανισμού Deep Poverty Network αναφέρει ότι όλο και περισσότεροι Τούρκοι δεν έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, όπως αγορά τροφίμων και στέγαση. «Εργάζομαι σε αυτόν τον κλάδο εδώ και 20 χρόνια και είναι η πρώτη φορά που βλέπω ότι η φτώχεια μετατρέπεται σε πείνα και όλο αυξάνονται οι άνθρωποι που ζητούν έστω και ένα πιάτο φαγητό», σημειώνει. Η αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα πλήττει περισσότερο τη νέα γενιά, με την ανεργία να εκτιμάται ότι έχει εκτοξευθεί άνω του 20%, δηλαδή είναι διπλάσια από το βασικό ποσοστό.
«Βουτιά» στις δημοσκοπήσεις
Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της Metropoll Turk για τον Οκτώβριο, το ποσοστό «καταλληλότητας» του Ερντογάν υποχώρησε τον Οκτώβριο στο 38,9%, σημειώνοντας πτώση 2,5%, ενώ όσοι θεωρούν ότι δεν είναι κατάλληλος για τη θέση του προέδρου αυξήθηκε στο 56,2% από 54,2% που ήταν τον Σεπτέμβριο.
Ανάλογη εικόνα εμφανίζει και η αποδοχή του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, καθώς το ποσοστό του υποχώρησε στο 32,6%, με το MHP του Ντεβλέτ Μπαχτεσλί, με το οποίο είχε συνεργαστεί το ΑΚΡ στις προηγούμενες εκλογές να λαμβάνει 7,4%, δηλαδή ποσοστό χαμηλότερο από το 10% που θα πρέπει να λάβει ένα κόμμα στην Τουρκία για να εισέλθει στο κοινοβούλιο.
Η τελευταία δημοσκόπηση της Metropoll Turk
Αντίθετα ανοδικά κινούνται τα ποσοστά για την αντιπολίτευση, με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), ουσιαστικά το κόμμα των Κεμαλιστών, να λαμβάνει 25,2% και το εθνικιστικό Good Party (IYI) να έχει το 14,3%. Το φιλοκουρδικό HDP λαμβάνει 11,8% και το Κόμμα Δημοκρατίας και Προέδρου (DEVA) του Αλί Μπαμπατσάν το 2,7%.
Σε περίπτωση που AKP και MHP συνεργαστούν λαμβάνουν το 40% των ψήφων, δηλαδή χαμηλότερα από το 42,6% που είχε λάβει μόνο του το ΑΚΡ στις εκλογές του Ιουνίου του 2018, ενώ εάν υπάρξει συνεργασία μεταξύ των αντιπολιτευόμενων CHP και IYI θα έχουν το 41,2% και ως εκ τούτου θα προηγούνται στον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης.
Capital controls και σε… τρόφιμα
Ο φόβος των τουρκικών αρχών ότι οι πολίτες θα τρέξουν να ανταλλάξουν τις λίρες με δολάρια, τις οδήγησε να ανακοινώσουν ειδικά μέτρα, μεταξύ των οποίων και η επίδειξη ταυτότητας από όποιον θέλει να ανταλλάξει συνάλλαγμα αξίας άνω των 100 δολαρίων.
Τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος υποχρεώνονται από τον Οκτώβριο να κρατούν καταλόγους με τα ποσά αλλά και τα ονόματα των πολιτών που προχωρούν σε μία τέτοια κίνηση, γεγονός που εξηγεί και την τάση των Τούρκων να το πράττουν με ανεπίσημο τρόπο σε κοσμηματοπωλεία. Αυτό που φοβούνται αρκετοί είναι ότι η καταγραφή όσων ανταλλάσσουν λίρες με κάποιο ξένο νόμισμα θα δημιουργήσει ειδικές λίστες παρακολούθησης και πιθανώς ακόμη και επιβολής ποινών για τους πολίτες, ακόμη και εάν το πράττουν γιατί θα ταξιδέψουν εκτός Τουρκίας.
Όμως τα προβλήματα για τους Τούρκους δεν σταματούν εδώ, καθώς σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας «Sözcü» αυξάνονται τα καταστήματα που επιβάλουν πλαφόν για πώληση ειδών όπως λάδι και ζάχαρη, επικαλούμενα σημαντική πτώση των προμηθειών τους.
Το ρεπορτάζ επιβεβαιώθηκε από τον Γκαλίπ Αυκάτς, επικεφαλής της τουρκικής ένωσης λιανεμπόρων τροφίμων, ο οποίος υποστήριξε ότι η απόφαση λήφθηκε προκειμένου όλοι οι καταναλωτές να μπορούν να εξυπηρετηθούν.
Ταυτόχρονα η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Τουρκίας (Agricultural Credit Cooperatives of Turkey) στα καταστήματα που διαθέτει έχει θέσει ως όριο την αγορά μόνο ενός μπουκαλιού ηλιέλαιου (το οποίο έχει πιο ευρεία χρήση από το ελαιόλαδο στη γειτονική χώρα επειδή είναι φθηνό). Σημειώνεται ότι η Τουρκία εισάγει το 45% του ηλιέλαιου που καταναλώνει, με την τιμή του να έχει ενισχυθεί υπερβολικά, λόγω και του μεγαλύτερου κόστους παραγωγής.
Η «Sözcü» επισημαίνει ακόμη ότι πλαφόν έχει τεθεί και στις πωλήσεις ζάχαρης, στα δύο πακέτα ανά πελάτη, καθώς έχουν μειωθεί σημαντικά οι προμήθειες από την Turkish Sugar Refineries Corporation, εξαιτίας και του ότι αρκετές ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει σε αύξηση κατά 40% της τιμής της ζάχαρης.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
