Εκ βάθρων αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών δημιούργησε η πανδημία, οι οποίες, όπως δείχνουν και τα στοιχεία από πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), δεν αφορούν μόνο τη στροφή αγορών στο ψηφιακό κανάλι αλλά και τη μείωση των δαπανών που αφορούν μία σειρά προϊόντων και υπηρεσιών.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2020, δηλαδή σε μία περίοδο όπου δεν ίσχυαν περιοριστικά μέτρα, μεταξύ 7.500 νοικοκυριών σε Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Ισπανία και Ιταλία. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα είναι ότι αρκετές υπηρεσίες «δεν έλειψαν διόλου» στους καταναλωτές, οι οποίοι δεν επέστρεψαν σε αυτές με την ίδια συχνότητα, κυρίως εξαιτίας του φόβου ότι η πανδημία δεν έχει «φύγει» και ως εκ τούτου ο κίνδυνος να μολυνθούν παραμένει.
Όμως αυτό που τονίζεται στην έρευνα είναι ότι οι τάσεις αυτές υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να μην είναι παροδικές, αλλά να σηματοδοτούν μία μόνιμη στροφή στο προφίλ κατανάλωσης στην Ευρώπη, η οποία θα αποτυπωθεί τα επόμενα χρόνια. Ταυτόχρονα, δε, θέτει εκ νέου σοβαρά ερωτηματικά για το κατά πόσο αρκετές επιχειρήσεις θα επιβιώσουν όταν υπάρξει πλήρης άρση των κρατικών μέτρων στήριξης.
Στον πίνακα που ακολουθεί σημειώνεται το ποσοστό μείωσης των δαπανών για συγκεκριμένες υπηρεσίες (έξοδος για φαγητό, κομμωτήρια, αγορές σε καταστήματα με φυσική παρουσία, διακοπές στο εξωτερικό) σε σύγκριση με πριν και μετά τα περιοριστικά μέτρα λόγω της πανδημίας. Οι καταναλωτές δηλώνουν σε ποσοστά που ξεπερνούν και το 40% ότι είναι λιγότερο πιθανό να συνεχίσουν να δαπανούν για τις παραπάνω υπηρεσίες στην ίδια έκταση που το έκαναν πριν την πανδημία.
Η αλλαγή στην καταναλωτική συμπεριφορά που δημιουργεί η πανδημία
«Το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό των νοικοκυριών δηλώνουν ότι "δεν τους έλειψαν στο ελάχιστο" ορισμένες υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του lockdown μπορεί να σηματοδοτεί μία μόνιμη αλλαγή στη συμπεριφορά των καταναλωτών», τονίζεται στην έρευνα.
Η αλλαγή ήταν πιο εμφανής στον τομέα της φιλοξενίας και των υπηρεσιών. Για παράδειγμα, το 23% των γαλλικών νοικοκυριών ανέφερε ότι δεν του έλειψε κατά το ελάχιστο μία επίσκεψη σε κομμωτήριο, ενώ το 21% των Γερμανών δεν φαίνονται και τόσο πρόθυμοι να συνεχίσουν τις εξόδους τους στα εστιατόρια με τον ίδιο ρυθμό που ίσχυε πριν ενσκήψει η πανδημία.
Με δεδομένα τα παραπάνω οι συντάκτες της έρευνας επισημαίνουν ότι πρώτα απ’ όλα η κυβερνητική υποστήριξη προς τις επιχειρήσεις θα πρέπει να λάβει υπόψη την ιδέα ότι αυτή η κρίση δεν είναι απλώς ένα σοκ ρευστότητας και δεν θα υπάρξει κατ’ ανάγκη επιστροφή στην ομαλότητα όταν θα τελειώσει.
Πανδημίες όπως η τρέχουσα, η οποία διαρκεί και αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν νέες συνήθειες και να προκαλέσουν μια μακροχρόνια αλλαγή συμπεριφοράς. Μάλιστα η καταναλωτική ζήτηση μοιάζει να αλλάζει με τρόπους που μπορεί να έχουν μόνιμες συνέπειες για την οικονομία, με αποτέλεσμα η πραγματική κατάσταση σε αυτήν να είναι τελείως διαφορετική και να μην μοιάζει σχεδόν σε τίποτα με αυτό που τα οικονομικά επιτελεία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων γνώριζαν έως τον Φεβρουάριο του 2020.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν, ακόμη, ότι οι πολιτικές ευρείας στήριξης που στοχεύουν στην επαναφορά της μη διαρκούς κατανάλωσης σε επίπεδα προ πανδημίας με τη μείωση της τιμολόγησης προϊόντων και υπηρεσιών (π.χ. περικοπές ΦΠΑ) είναι απίθανο να είναι αποτελεσματικές.
Το παραπάνω συμπέρασμα προκύπτει από το γεγονός ότι οι καταναλωτές «κόβουν» δαπάνες όχι μόνο για λόγους οικονομίας ή αποταμίευσης. Ως εκ τούτου το ορθότερο θα ήταν οι πολιτικές στήριξης να έχουν ως στόχο τα νοικοκυριά όχι μόνο με χαμηλά εισοδήματα αλλά και με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, τα οποία, άλλωστε, ήταν αυτά που δέχθηκαν και το πιο σφοδρό κτύπημα. Ένας ακόμη στόχος θα πρέπει να είναι η παροχή στήριξης σε όσους είναι μακροχρόνια άνεργοι, ώστε να επανεκπαιδευθούν και να εισέλθουν εκ νέου στην αγορά εργασίας.
Το τρίτο συμπέρασμα της έρευνας υποδεικνύει ότι οι στόχοι της προστασίας των πολιτών από τον κίνδυνο του ιού και της διατήρησης της οικονομικής ευημερίας μπορεί να μην οδηγήσουν σε επιτυχημένα αποτελέσματα.
Όπως προαναφέρθηκε, την περίοδο που έγινε η έρευνα είχαν αρθεί τα lockdown και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί. Παρά ταύτα σημαντικό μέρος της μείωσης των δαπανών των νοικοκυριών συνδέεται με την εικόνα που αυτά είχαν για την εξέλιξη της πανδημίας κυρίως σε ό,τι αφορά την πορεία των νέων κρουσμάτων, των θανάτων αλλά και της ύπαρξης κάποιου γνωστού ή φίλου που είχε νοσήσει.
Ακόμη διαπιστώθηκε ότι τα τυπικά κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά (εκτός από το φύλο) δεν εξηγούν τη μείωση της κατανάλωσης των μεμονωμένων νοικοκυριών. Αντίθετα, παράγοντες συμπεριφοράς, όπως οι μακροοικονομικές προσδοκίες (απαισιοδοξία) και ψυχολογικοί παράγοντες, όπως ο φόβος για το μέλλον, είναι σημαντικές μεταβλητές που εξηγούν την πτώση της κατανάλωσης των νοικοκυριών. «Ως εκ τούτου, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τον έλεγχο του κινδύνου μόλυνσης ως προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου τους για τη διατήρηση της οικονομικής ευημερίας», τονίζουν οι συντάκτες.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
