Γράφουν: Άγγελος Τσακανίκας, Πέτρος Δήμας*
Η μελέτη των λεγόμενων άυλων περιουσιακών στοιχείων (intangible assets) και της σημασίας τους για τη βελτίωση της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της διεθνούς επιστημονικής ανάλυσης τα τελευταία χρόνια. Ως άυλα περιουσιακά στοιχεία για τις επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται δραστηριότητες όπως η Έρευνα & Ανάπτυξη, το μάρκετινγκ, η διαφήμιση, οι δαπάνες για υπηρεσίες πληροφορικής που πραγματοποιούν οι επιχειρήσεις και οι οποίες δεν είναι εύκολο να συνδεθούν απόλυτα με τις επιδόσεις τους στο πεδίο της αγοράς ή στη βελτίωση της παραγωγικότητάς τους.
Πόσο βοηθούν π.χ. οι δαπάνες Ε&Α τις πωλήσεις μιας επιχείρησης; Πόσο βελτιώνει την παραγωγικότητά της η επένδυση σε ένα σύστημα πληροφορικής ERP; Στο σημερινό μάλιστα περιβάλλον της πανδημίας, εκφράζεται η άποψη ότι επιχειρήσεις που είχαν ήδη επενδύσει επαρκώς σε τέτοιου είδους στοιχεία είναι και αυτές που μπόρεσαν να προσαρμοστούν ταχύτερα στις νέες συνθήκες. Από την άλλη πλευρά το μεθοδολογικό πρόβλημα είναι ότι λόγω του άυλου χαρακτήρα τους, τόσο η κατηγοριοποίησή τους, όσο και η ποσοτικοποίησή τους έχει αρκετές ασάφειες.
Στο πλαίσιο σχετικού ευρωπαϊκού έργου Horizon 2020 στο οποίο συμμετέχει το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ) του ΕΜΠ μαζί με άλλα 7 ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα, κατασκευάστηκε μια νέα βάση δεδομένων για την ποσοτικοποίηση των ροών άυλων περιουσιακών στοιχείων από και προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς επίσης και των αντίστοιχων επενδύσεων προς αυτά. Χρησιμοποιώντας τις βασικές αρχές της ανάλυσης πινάκων εισροών - εκροών και τα πιο πρόσφατα δεδομένα από τους παγκόσμιους πίνακες εισροών-εκροών της WIOD (World Input-Output Database), η ερευνητική ομάδα του ΕΒΕΟ ΕΜΠ δημιούργησε μια νέα βάση δεδομένων για τα άυλα περιουσιακά στοιχεία των κρατών-μελών της ΕΕ η οποία βασίζεται στη θεώρηση των άυλων περιουσιακών στοιχείων ως εισροές στην παραγωγική διαδικασία.
Η βάση δεδομένων αφορά 56 κλάδους της οικονομίας κάθε χώρας από το 2000 έως το 2014 και καλύπτει τόσο το διακλαδικό, όσο και το διακρατικό εμπόριο άυλων περιουσιακών στοιχείων, επιτρέποντας παράλληλα την χαρτογράφηση της αντίστοιχης αλυσίδας αξίας άυλων περιουσιακών στοιχείων για τις χώρες της ΕΕ. Τη βάση δεδομένων συμπληρώνουν δεδομένα σχετικά με τις δαπάνες προς Ε&Α, τον αριθμό εργαζομένων Ε&Α, τις αιτήσεις κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (πατέντες), διάφοροι εξαγωγικοί δείκτες καθώς επίσης και δείκτες παραγωγικότητας και διεθνούς ανταγωνιστικότητας τόσο σε διψήφιο (κλαδικό) όσο και σε εθνικό επίπεδο για κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ την περίοδο αυτή.
Σε μια πρώτη σχετική επεξεργασία της βάσης από το ΕΒΕΟ και Πανεπιστήμιο του Αμβούργου μελετήθηκε ο αντίκτυπος της επένδυσης σε άυλα περιουσιακά στοιχεία σε συνδυασμό με τη συμμετοχή σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας πάνω στις παραγωγικές επιδόσεις των 28 κρατών-μελών της ΕΕ. Το κύριο εύρημα της μελέτης υποδεικνύει πως τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (παρουσιάζουν δηλαδή διεθνή καταμερισμό της παραγωγικής τους διαδικασίας σχηματίζοντας τις λεγόμενες αλυσίδες αξίας μεταξύ βιομηχανιών και χωρών) και έχουν υψηλές εισροές άυλων περιουσιακών στοιχείων (αξιοποιούν δηλαδή άυλα περιουσιακά στοιχεία κατά μήκος της παραγωγικής τους διαδικασίας), φέρονται να έχουν ενισχυμένες παραγωγικές επιδόσεις.
Έτσι, επιβεβαιώνεται η θεωρητική συσχέτιση μεταξύ των εισροών σε άυλα περιουσιακά στοιχεία και της περισσότερο «αποδοτικής» (σε όρους παραγωγικότητας) συμμετοχής σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, γεγονός ιδιαίτερα εμφανές στα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης συγκριτικά με τα μέλη της ΕΕ εκτός ευρώ. Μια διαφορετική ανάγνωση του κύριου ευρήματος υπογραμμίζει την σημασία της χρήσης των άυλων περιουσιακών στοιχείων για την μεγιστοποίηση της παραγωγικής αποδοτικότητας των χωρών. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερες είναι οι επενδύσεις και οι εισροές άυλων περιουσιακών στοιχείων για τα κράτη-μέλη της ΕΕ με διεθνή παραγωγική δραστηριότητα, τόσο ενισχύεται η (προστιθέμενη) αξία του προϊόντος που παράγουν τα κράτη αυτά.
Άλλα σημαντικά ευρήματα που προκύπτουν από την παραπάνω εργασία αφορούν στη διερεύνηση της επίδρασης διαφόρων ειδών επενδύσεων πάνω στις παραγωγικότητα των κρατών-μελών της ΕΕ. Συγκεκριμένα, αναδεικνύεται η σημαντικότητα των επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο (δηλαδή επενδύσεων στην εκπαίδευση) και σε Ε&Α σε σχέση με αντίστοιχες επενδύσεις σε φυσικά κεφάλαια. Παράλληλα, γίνεται εμφανής η σημασία της τεχνολογικής προόδου ως σημαντικού παράγοντα ενίσχυσης των παραγωγικών επιδόσεων των κρατών-μελών της ΕΕ και ιδιαίτερα των κρατών εκτός της Ευρωζώνης.
Τα αρχικά αυτά αποτελέσματα συνεισφέρουν στην αποσαφήνιση παραμέτρων των σχεδιαζόμενων βιομηχανικών πολιτικών. Αναδεικνύεται η σημασία της ενίσχυσης της παραγωγής και της διάθεσης των άυλων περιουσιακών στοιχείων στις επιχειρήσεις, μέσω της ενίσχυσης των σχετικών επενδύσεων για την ανάπτυξη και εξέλιξη υποδομών που θα υποστηρίζουν τέτοιου είδους δραστηριότητες όπως για παράδειγμα συνεργασίες με εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς φορείς, ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας, δημόσια πρόσβαση σε τεχνολογίες κ.α. Παράλληλα, φαίνεται να προκύπτει ανάγκη ενός κοινού ρυθμιστικού πλαισίου ορθότερης μέτρησης και λογιστικής ενσωμάτωσης των άυλων περιουσιακών στοιχείων στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων, ενώ είναι σαφές ότι απαιτούνται οδηγίες σχετικά με την παραγωγή και την διάχυση των άυλων περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των κρατών-μελών καθώς και με χώρες εκτός ΕΕ.
Η νέα βάση δεδομένων άυλων περιουσιακών στοιχείων που αναπτύχθηκε από το ΕΒΕΟ ΕΜΠ δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την υλοποίηση περαιτέρω έρευνας πάνω στο αντικείμενο, προσφέροντας πληθώρα δεδομένων τόσο σε εθνικό όσο και σε κλαδικό επίπεδο τα οποία είναι συμβατά με αντίστοιχα δεδομένα από διαφορετικές βάσεις (όπως π.χ. η Eurostat).
(Περισσότερες πληροφορίες για το έργο εδώ. Η σχετική εργασία είναι διαθέσιμη εδώ. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες του ΕΒΕΟ ΕΜΠ εδώ.)
*Άγγελος Τσακανίκας, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντής Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ), Πέτρος Δήμας, MSc Εφαρμοσμένα Οικονομικά και Χρηματοοικονομική Ανάλυση Υπ. Διδάκτωρ ΕΒΕΟ
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
