Τροχαία ατυχήματα: Ένα θέμα για το καλοκαίρι ή κάτι παραπάνω;

Τα οδικά ατυχήματα στην Ελλάδα και οι συνέπειές τους δεν έπαψαν ποτέ να μας απασχολούν, ίσως όμως να είναι κάτι που πλέον έχουμε συνηθίσει. Αν το τελευταίο είναι αλήθεια, σίγουρα, δε βοηθά στην επίλυση του προβλήματος.

Αν και είναι εμφανής μια πτωτική τάση των ατυχημάτων και των παθόντων, οι αριθμοί συνεχίζουν να είναι υψηλοί. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα ετήσια δεδομένα ατυχημάτων (έτος 2023), υπήρξαν 10.890 τροχαία ατυχήματα που οδήγησαν σε 637 θανάτους, 651 βαριά και 12.390 ελαφρά τραυματισμένους. Οι παραπάνω αριθμοί συμπεριλαμβάνουν ατυχήματα στα οποία υπήρξε τουλάχιστον ένας παθών και ειδοποιήθηκε η τροχαία, αλλιώς δεν καταγράφεται. Κατά μέσο όρο, σχεδόν δύο συνάνθρωποί μας χάνουν τη ζωή τους και 36 τραυματίζονται καθημερινά, εξαιτίας των οδικών ατυχημάτων.

Γράφημα 1: Σύνολο οδικών τροχαίων ατυχημάτων και νεκρών στην Ελλάδα στο διάστημα 1991-2022 (Πηγή δεδομένων: ΕΛΣΤΑΤ).

Κάθε χρόνο, κοντά στο πέρας της τουριστικής περιόδου, θυμόμαστε πιο έντονα τα ατυχήματα, καθώς τα ατυχήματα συνήθως αυξάνονται το καλοκαίρι και είναι η ώρα του πρώτου απολογισμού. Πράγματι, στην χρονική περίοδο από τον Απρίλιο μέχρι και τον Οκτώβριο τα τροχαία ατυχήματα είναι περισσότερα, με κορύφωση τους στα μέσα του καλοκαιριού, καθώς αυξάνονται οι μετακινήσεις και οι επισκέπτες (ειδικά στις τουριστικά δημοφιλείς περιοχές).

Η κύρια αιτία θανάτου τουριστών παγκοσμίως είναι τα οδικά ατυχήματα. Παρόλα αυτά, είναι ένα πρόβλημα που θα έπρεπε να μας απασχολεί όλο τον χρόνο, καθώς τα οδικά ατυχήματα αποτελούν την έβδομη αιτία θανάτου και αναπηρίας στην Ελλάδα, ενώ το 2023 η χώρα μας κατείχε την 25η θέση σε αριθμό θανάτων ανά εκατομμύριο κατοίκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Ακόμα και κατά την περίοδο απαγόρευσης των μετακινήσεων -για τον περιορισμό της εξάπλωσης του covid-19- που η μείωση των τροχαίων ήταν μεγάλη, δεν ήταν ανάλογη του περιορισμού των μετακινήσεων (ειδικά σε ότι αφορά τα θανατηφόρα ατυχήματα). Με το πέρας της απαγόρευσης των μετακινήσεων οι αριθμοί επέστρεψαν στα αναμενόμενα επίπεδα, έστω και αν η τουριστική περίοδος άργησε να ξεκινήσει (τα σύνορα άνοιξαν μετά στο τέλος του Ιουνίου του 2020).
 

Γράφημα 2: Οδικά τροχαία ατυχήματα και παθόντες στο διάστημα 01/2010-06/2024 (Πηγή δεδομένων: ΕΛΣΤΑΤ).

Γράφημα 3: Προσωρινά αποτελέσματα θανάτων προερχόμενων από τροχαία ατυχήματα ανά εκατομμύριο κάτοικων στις χώρες μέλη της Ε.Ε. για το 2023 (Πηγή δεδομένων: Mobility and Transport-European Commission).

Πού οφείλονται;

Τα οδικά ατυχήματα είναι αποτέλεσμα ενός ή περισσοτέρων κοινωνικοοικονομικών και τεχνικών παραγόντων. Ως κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες μπορούμε να θεωρήσουμε αυτούς της οικονομικής κατάστασης, κουλτούρας, εκπαίδευσης, παιδείας, ανεργίας, ψυχολογικής κατάστασης κτλ, ενώ οι τεχνικοί παράγοντες έχουν να κάνουν κυρίως με την τεχνική και τεχνολογική κατάσταση του οχήματος, την κατάσταση και τη διάθεση των υποδομών στις οποίες χρησιμοποιούνται τα οχήματα.

Πώς μπορούμε να τα μειώσουμε;

Η πολιτεία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων, αλλά και η συνεισφορά του καθενός μας είναι απαραίτητη για την επίλυση του προβλήματος. Η συντήρηση και επέκταση των υποδομών (δρόμοι, πεζοδρόμια, αυτοκινητόδρομοι, σημάνσεις, σηματοδότηση, κατάσταση οδοστρώματος κτλ) είναι ένα κομμάτι της λύσης του προβλήματος που είναι αποκλειστική ευθύνη της πολιτείας.

Σε ό,τι αφορά στην τεχνική και τεχνολογική κατάσταση του οχήματός μας είναι κάτι που μπορεί να ενέχει τόσο την ατομική ευθύνη (τακτική ορθή συντήρηση του οχήματος, έλεγχος ΚΤΕΟ) όσο και αυτήν της πολιτείας (ενίσχυση οδικής αστυνόμευσης ειδικά το καλοκαίρι στις τουριστικές περιοχές, επιδότηση αγοράς νέου οχήματος - ο μέσος όρος ηλικίας των κυκλοφορούντων επιβατικών οχημάτων στην Ελλάδα είναι τα 17έτη). 

Σε ό,τι έχει να κάνει με τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες εδώ πάλι η συνεισφορά της πολιτείας και των πολιτών είναι απαραίτητη για την μείωση των ατυχημάτων. Η εκπαίδευση γύρω από τα θέματα τη οδικής συμπεριφοράς και ασφάλειας είναι πολύ σημαντική και θα πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία, ακόμα και μέσα στο σχολείο.

Σε πολιτείες των ΗΠΑ στις οποίες είχε ξεκινήσει πριν από χρόνια η οδήγηση οχήματος από ανήλικο με την παρουσία άλλου οδηγού πριν τη θεσμοθετημένη συμπλήρωση ετών για την έκδοση διπλώματος οδήγησης, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των θανάτων και τραυματισμών ατόμων νεαρής ηλικίας και των ατυχημάτων γενικότερα. Το τελευταίο είναι κάτι που ξεκίνησε «δειλά» και στην Ελλάδα, χωρίς όμως να έχει μεγάλη απήχηση.

Η ενημέρωση για τις δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει κάποιος επισκέπτης οδηγώντας στους δρόμου της Ελλάδας (ειδικότερα στο οδικό δίκτυο των νησιών) κατά την παραμονή του σε αυτήν μπορεί επίσης να αποτελέσει μέρος της ατζέντας της πολιτείας στο πλαίσιο της μείωσης των ατυχημάτων το καλοκαίρι. Το θέμα της παιδείας και της κουλτούρας στην οδήγηση παραμένει ίσως το πιο σημαντικό, κάτι που φυσικά είναι στο χέρι του καθενός να αλλάξουμε. Η απόλυτη τήρηση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας και η ευγένεια στο δρόμο αποτελεί το σημαντικότερο όπλο για τη μείωση των οδικών ατυχημάτων.

*Των Θεόδωρου Παναγιωτίδη, Καθηγητή του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Ανδρέα Ψάρρα, Δρ. του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.