Σε όλο τον κόσμο, η αντίδραση ενάντια στην ηγεμονία του δολαρίου αυξάνεται, αν και οι ειδικοί τονίζουν ότι θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες έως ότου το αμερικανικό νόμισμα κινδυνέψει να «εκπέσει».
Η Βραζιλία και η Κίνα σύναψαν πρόσφατα συμφωνία για τη διευθέτηση των συναλλαγών με τα τοπικά τους νομίσματα, επιδιώκοντας να παρακάμψουν το δολάριο στη διαδικασία αυτή. Η Ινδία και η Μαλαισία υπέγραψαν τον Απρίλιο συμφωνία για την αύξηση της χρήσης της ρουπίας στις διασυνοριακές συναλλαγές. Ακόμη και η Γαλλία, αιώνιος σύμμαχος των ΗΠΑ, αρχίζει να πραγματοποιεί συναλλαγές σε γουάν.
Οι ειδικοί σε θέματα συναλλάγματος είναι επιφυλακτικοί, καθώς έχουν προβλέψει την επικείμενη πτώση του δολαρίου σε πολλές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα και έχουν διαψευσθεί πλήρως. Και όμως, παρατηρώντας αυτό το ξαφνικό κύμα συμφωνιών με στόχο την παράκαμψη του δολαρίου, εντοπίζουν το είδος της ουσιαστικής δράσης, έστω και μικρής και σταδιακής, που συνήθως έλειπε στο παρελθόν.
Για πολλούς πολιτικούς ηγέτες, οι λόγοι για τη λήψη αυτών των μέτρων είναι κοινοί. Το δολάριο, όπως υποστηρίζουν, έχει μετατραπεί σε «όπλο» και χρησιμοποιείται για να προωθήσει τις προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής -και να τιμωρήσει όσους αντιτίθενται σε αυτές. Πουθενά αυτό δεν ήταν πιο εμφανές από ό,τι στη Ρωσία, όπου οι ΗΠΑ προχώρησαν σε πρωτοφανή οικονομική επίθεση στο καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν ως απάντηση στην παράνομη εισβολή στην Ουκρανία.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν επέβαλε κυρώσεις, δέσμευσε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια από τα συναλλαγματικά αποθέματα της Μόσχας και, σε συνεννόηση με τους δυτικούς συμμάχους της, σχεδόν εκδίωξε τη χώρα από το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Για μεγάλο μέρος του κόσμου, ήταν μια έντονη υπενθύμιση της δικής τους εξάρτησης από το δολάριο, ανεξάρτητα από το τι σκέφτονται για τον πόλεμο.
Και αυτό είναι το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι αξιωματούχοι της Ουάσινγκτον: Βασιζόμενοι όλο και περισσότερο στο δολάριο για να δώσουν τις γεωπολιτικές τους μάχες, όχι μόνο κινδυνεύουν να πλήξουν την εξέχουσα θέση του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές, αλλά θα μπορούσαν τελικά να υπονομεύσουν την ικανότητά τους να ασκούν επιρροή στην παγκόσμια σκηνή. Για να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα, οι κυρώσεις είναι συχνά προτιμότερο να παραμένουν ως απειλή και να μην εκτελούνται στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Ντάνιελ ΜακΝτάουελ, συγγραφέα του βιβλίου «Bucking the Buck: US Financial Sanctions and the International Backlash Against the Dollar».
«Ίσως η αλλαγή να είναι οριακή τώρα, αλλά ακόμη και αν τελικά καταλήξει σε κάτι που δεν εκθρονίζει το δολάριο, εξακολουθεί να έχει σημασία για το πώς μπορεί να μειώσει την αμερικανική οικονομική ισχύ», εκτίμησε σε πρόσφατες δηλώσεις του.
Ο ρόλος Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας
Αναμφίβολα, μέρος των κινήσεων για απομάκρυνσης από το δολάριο ενορχηστρώνεται από την Κίνα. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επιδιώκει να ενισχύσει τον ρόλο που έχει το γουάν στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και η κυβέρνησή του έχει θέσει ως προτεραιότητα την επέκταση της χρήσης του νομίσματος στο εξωτερικό.
Ωστόσο, μεγάλο μέρος της κινητικότητας αναπτύσσεται χωρίς τη συμμετοχή του Πεκίνου. Η Ινδία -που δεν αποτελεί στρατηγικό σύμμαχο της Κίνας- και η Μαλαισία ανακοίνωσαν τον Απρίλιο ένα νέο μηχανισμό για τη διεξαγωγή διμερών συναλλαγών σε ρουπίες. Είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας της κυβέρνησης του Ναρέντρα Μόντι -η οποία δεν συμμετέχει στην εκστρατεία κυρώσεων κατά της Ρωσίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ- να παρακάμψει το δολάριο για ορισμένες τουλάχιστον διεθνείς συναλλαγές.
Έναν μήνα αργότερα, η Ένωση Εθνών Νοτιοανατολικής Ασίας συμφώνησε να ενισχύσει τη χρήση των νομισμάτων των μελών της για το περιφερειακό εμπόριο και τις επενδύσεις. Και η Νότια Κορέα και η Ινδονησία υπέγραψαν μόλις πριν από λίγες εβδομάδες συμφωνία για την προώθηση των άμεσων ανταλλαγών του γουόν και της ρουπίας.
Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα καταφέρθηκε εναντίον της κυριαρχίας του δολαρίου κατά την επίσκεψή του στη Σαγκάη τον Απρίλιο. Πάνω σε μια εξέδρα και περιστοιχισμένος από τις σημαίες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής, των λεγόμενων BRICS, κάλεσε τις μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου να βρουν μια εναλλακτική λύση για να αντικαταστήσουν το δολάριο στο εξωτερικό εμπόριο.
Το 88% των συναλλαγών γίνονται σε δολάρια
Μέχρι σήμερα το δολάριο είναι το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο, γεγονός που έχει αυξήσει τη ζήτηση για αμερικανικά ομόλογα και έχει επιτρέψει στη χώρα να έχει τεράστια εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα. Η κεντρική θέση του νομίσματος στο παγκόσμιο σύστημα πληρωμών επιτρέπει επίσης στην Αμερική να ασκεί μοναδική επιρροή στην οικονομική μοίρα άλλων εθνών.
Περίπου το 88% όλων των παγκόσμιων συναλλαγών σε συνάλλαγμα, ακόμη και εκείνων που δεν αφορούν τις ΗΠΑ ή αμερικανικές εταιρείες, γίνονται σε δολάρια, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών. Επειδή οι τράπεζες που διαχειρίζονται τις διασυνοριακές ροές σε δολάρια διατηρούν λογαριασμούς στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, είναι ευάλωτες στις αμερικανικές κυρώσεις.
Ενώ η εκστρατεία οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας είναι το πιο πρόσφατο και πιο προβεβλημένο παράδειγμα, τόσο οι κυβερνήσεις των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικάνων έχουν χρησιμοποιήσει κυρώσεις σε χώρες όπως η Λιβύη, η Συρία, το Ιράν και η Βενεζουέλα τα τελευταία χρόνια.
Υπάρχει, όμως, κάτι που όλοι συμφωνούν. Ακόμη και καθώς όλο και περισσότερες χώρες προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο, λίγοι περιμένουν ότι η κυρίαρχη θέση του στο παγκόσμιο εμπόριο και τη χρηματοδότηση θα απειληθεί σύντομα.
Πρώτον, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι οποιοδήποτε άλλο νόμισμα θα μπορούσε να προσφέρει το ίδιο επίπεδο σταθερότητας, ρευστότητας και ασφάλειας. Επιπλέον, η συντριπτική πλειονότητα των συμμάχων των ΗΠΑ με προηγμένες οικονομίες, που αποτελούν πάνω από το 50% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, δεν έχουν δείξει ιδιαίτερη σπουδή να απομακρυνθούν από το δολάριο.
Στην πραγματικότητα, το δολάριο έχει σημειώσει ράλι έναντι του μεγαλύτερου μέρους των ανταγωνιστών του από τότε που οι ΗΠΑ αύξησαν τις κυρώσεις τους κατά της Ρωσίας πέρυσι, ένα σημάδι ότι η όποια μείωση της παγκόσμιας θέσης του είναι πιθανό να είναι μια μακρά, αργή διαδικασία.
Παρόλα αυτά, η προσπάθεια της αποδολαριοποίησης συνεχίζεται αμείωτη στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Το Πακιστάν επιδιώκει να πληρώσει για τις εισαγωγές ρωσικού αργού σε γουάν, δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας της χώρας τον περασμένο μήνα, ενώ νωρίτερα φέτος τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δήλωσαν ότι βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο συζητήσεων με την Ινδία για τρόπους ενίσχυσης του μη πετρελαϊκού εμπορίου σε ρουπίες.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα οι υπουργοί Εξωτερικών της ομάδας των κρατών BRICS συζήτησαν πώς το μπλοκ μπορεί να κερδίσει μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας δημιουργίας ενός κοινού νομίσματος. «Χωρίς αμφιβολία, η αποδολαριοποίηση επιταχύνεται και θα συνεχιστεί για τα επόμενα χρόνια», εκτιμά ο Β. Βαραθάν, επικεφαλής οικονομολόγος της Mizuho Bank και σημειώνει ότι «οι ΗΠΑ έλαβαν μια υπολογισμένη απόφαση να χρησιμοποιήσουν το δολάριο για να προκαλέσουν πόνο και είναι πιθανό να υπάρξουν μακροπρόθεσμες συνέπειες».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
