Ακάθεκτα συνεχίζουν τα κράτη – μέλη των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιος Αφρική) να προσπαθούν να συμφωνήσουν για τη δημιουργία ενός νέου κοινού νομίσματος, με βασικό στόχο να κτυπήσουν το αμερικανικό δολάριο, αλλά και να επιτύχουν περαιτέρω ενίσχυση της αξίας των εμπορικών τους συναλλαγών.
Η κυριαρχία του αμερικανικού δολαρίου στο 90% των συναλλαγματικών συναλλαγών, είναι μόνιμη πηγή δυσαρέσκειας για τις χώρες των BRICS, ιδιαίτερα, δε, το γεγονός ότι σχεδόν το 100% των συναλλαγών στο πετρέλαιο γίνεται στο αμερικανικό νόμισμα. Πάντως, ειδικά για την αγορά πετρελαίου, η εικόνα σταδιακά αλλάζει, καθώς το 2023 το 1/5 των συναλλαγών έγινε σε άλλο νόμισμα.
Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη συνεχιζόμενη προσπάθεια διαδραματίζει ο εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ με την Κίνα, καθώς και οι κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Κίνας και της Ρωσίας. Εάν τα έθνη BRICS καθιερώσουν ένα νέο αποθεματικό νόμισμα, αυτό πιθανότατα θα επηρεάσει σημαντικά το δολάριο, οδηγώντας ενδεχομένως σε μείωση της ζήτησης, αυτό που είναι γνωστό ως απο-δολαριοποίηση. Με τη σειρά του, αυτό θα είχε συνέπειες για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την παγκόσμια οικονομία.
Κατά τη διάρκεια πρώτου debate μεταξύ του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και της νυν αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Τραμπ δεσμεύθηκε ότι θα διπλασιάσει τους δασμούς ενάντια στις χώρες που προσπαθούν να απομακρυνθούν από το αμερικανικό νόμισμα. Μάλιστα υποστήριξε ότι, εάν εκλεγεί, οι δασμοί στα κινεζικά προϊόντα θα φθάσουν μεταξύ 60% και 100%.
Αιτίες και στόχοι
Τα κράτη – μέλη των BRICS έχουν μια σειρά από λόγους για να θέλουν να δημιουργήσουν ένα νέο νόμισμα, όπως σημειώνει σε ανάλυση το Atlantic Council. Οι πρόσφατες παγκόσμιες οικονομικές προκλήσεις και η επιθετική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ώθησαν τις χώρες BRICS να διερευνήσουν περισσότερο αυτό το ενδεχόμενο. Θέλουν να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα, μειώνοντας παράλληλα την παγκόσμια εξάρτηση από το δολάριο ΗΠΑ και το ευρώ.
Δεν υπάρχει ακόμη οριστική ημερομηνία κυκλοφορίας για το νέο νόμισμα, αλλά οι συζητήσεις εντείνονται. Κατά τη διάρκεια της 14ης Συνόδου Κορυφής των BRICS, που πραγματοποιήθηκε στα μέσα του 2022, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι οι χώρες BRICS σχεδιάζουν να εκδώσουν ένα «νέο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα» και είναι έτοιμες να συνεργαστούν ανοιχτά με όλους τους δίκαιους εμπορικούς εταίρους.
Τον Απρίλιο του 2023, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα έδειξε υποστήριξη για ένα νόμισμα των BRICS, σχολιάζοντας: «Γιατί ένας θεσμός όπως η τράπεζα των BRICS να μην έχει ένα νόμισμα για τη χρηματοδότηση των εμπορικών σχέσεων μεταξύ της Βραζιλίας και της Κίνας, μεταξύ της Βραζιλίας και όλων των άλλων χωρών BRICS; Ποιος αποφάσισε ότι το δολάριο ήταν το (εμπορικό) νόμισμα μετά το τέλος της ισοτιμίας χρυσού;».
Κατά την προετοιμασία της Συνόδου Κορυφής των BRICS του 2023, τον περασμένο Αύγουστο, υπήρχαν εικασίες ότι η ανακοίνωση ενός τέτοιου νομίσματος θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκειά της, ένας στόχος, όμως, που τελικά δεν επετεύχθη.
«Η ανάπτυξη οποιασδήποτε εναλλακτικής λύσης είναι περισσότερο μια μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη φιλοδοξία. Δεν υπάρχει καμία πρόταση αυτή τη στιγμή για τη δημιουργία ενός νομίσματος BRICS», δήλωσε τότε στο Bloomberg ο Λ. Μάαντροπ, οικονομικός διευθυντής της αναπτυξιακής τράπεζας New Development Bank, η οποία εκπροσωπεί το μπλοκ των BRICS.
Ο πρεσβευτής των BRICS στη Νότια Αφρική, Ανίλ Κοκλάλ, δήλωσε ότι έως και 40 χώρες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ένταξή τους στα BRICS. Στη σύνοδο κορυφής των BRICS το 2023 , έξι χώρες κλήθηκαν να γίνουν μέλη των BRICS: Η Αργεντινή, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Όλες εκτός από την Αργεντινή προσχώρησαν επίσημα στη συμμαχία τον Ιανουάριο του 2024.
Τα τελευταία χρόνια, οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει πολυάριθμες κυρώσεις στη Ρωσία και το Ιράν. Οι δύο χώρες εργάζονται από κοινού για δημιουργία ενός νομίσματος BRICS που θα αναιρούσε τις οικονομικές επιπτώσεις αυτών των περιορισμών.
Ορισμένοι εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι ένα νόμισμα BRICS είναι μια λανθασμένη ιδέα, καθώς θα ένωνε χώρες με πολύ διαφορετικές οικονομίες. Υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι υπόλοιπα μέλη της συμμαχίας θα μπορούσαν να αυξήσουν την εξάρτησή τους από το γουάν της Κίνας. Άλλωστε, όταν η Ρωσία απαίτησε τον Οκτώβριο του 2023 από την Ινδία να πληρώνει για το πετρέλαιο σε γουάν, η Ινδία αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει οτιδήποτε άλλο εκτός από το δολάριο ΗΠΑ ή τις ρουπίες.
Ένα νέο νόμισμα θα μπορούσε να έχει πολλά οφέλη για τις χώρες BRICS, όπως αποτελεσματικότερες διασυνοριακές συναλλαγές και αυξημένη οικονομική ένταξη. Αξιοποιώντας την τεχνολογία blockchain, τα ψηφιακά νομίσματα και τις έξυπνες συμβάσεις, το νόμισμα θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Χάρη στις απρόσκοπτες διασυνοριακές πληρωμές, θα μπορούσε επίσης να προωθήσει το εμπόριο και την οικονομική ολοκλήρωση μεταξύ των χωρών BRICS και πέραν αυτών.
Ένα νέο νόμισμα των BRICS θα μπορούσε επίσης:
- Να ενισχύσει την οικονομική ολοκλήρωση στο εσωτερικό των χωρών BRICS
- Να οδηγήσει σε μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στην παγκόσμια σκηνή
- Να αποδυναμώσει τη θέση του δολαρίου ΗΠΑ ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα
- Θα ενθάρρυνε άλλες χώρες να σχηματίσουν συμμαχίες για την ανάπτυξη περιφερειακών νομισμάτων.
- Θα μετριάσει τους κινδύνους που συνδέονται με την παγκόσμια αστάθεια λόγω μονομερών μέτρων και τη μείωση της εξάρτησης από το δολάριο
Πώς θα επηρεαστεί το δολάριο
Για δεκαετίες, το δολάριο ΗΠΑ απολάμβανε απαράμιλλη κυριαρχία ως το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο. Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, μεταξύ 1999 και 2019, το δολάριο χρησιμοποιήθηκε στο 96% των διεθνών εμπορικών τιμολογήσεων στην Αμερική, στο 74% στην περιοχή Ασίας - Ειρηνικού και στο 79% στον υπόλοιπο κόσμο.
Σύμφωνα με το Atlantic Council, το δολάριο ΗΠΑ χρησιμοποιείται στο 88% περίπου των ανταλλαγών νομισμάτων και στο 59% του συνόλου των συναλλαγματικών αποθεμάτων που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες. Λόγω της ιδιότητάς του ως το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο νόμισμα για μετατροπές και της χρήσης του ως σημείο αναφοράς στην αγορά συναλλάγματος, σχεδόν όλες οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως κατέχουν δολάρια. Επιπλέον, το δολάριο χρησιμοποιείται για τη συντριπτική πλειονότητα των συναλλαγών πετρελαίου.
Αν και το μερίδιο του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα έχει μειωθεί καθώς το ευρώ και το γεν έχουν κερδίσει δημοτικότητα, το δολάριο εξακολουθεί να είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο αποθεματικό νόμισμα, ακολουθούμενο από το ευρώ, το γεν, τη λίρα και το γουάν.
Ο δυνητικός αντίκτυπος ενός νέου νομίσματος των BRICS στο δολάριο ΗΠΑ παραμένει αβέβαιος, με τους ειδικούς να συζητούν για τη δυνατότητά του να αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου. Ωστόσο, εάν ένα νέο νόμισμα των BRICS σταθεροποιηθεί έναντι του δολαρίου, θα μπορούσε να αποδυναμώσει την ισχύ των αμερικανικών κυρώσεων, οδηγώντας σε περαιτέρω μείωση της αξίας του αμερικανικού νομίσματος. Θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει οικονομική κρίση που θα επηρέαζε τα αμερικανικά νοικοκυριά. Πέραν αυτού, το νέο αυτό νόμισμα θα μπορούσε να επιταχύνει την τάση προς την απο-δολαριοποίηση.
Πολλές χώρες αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για το δολάριο ΗΠΑ, με παραδείγματα την Κίνα και τη Ρωσία που συναλλάσσονται με τα δικά τους νομίσματα και χώρες όπως η Ινδία, η Κένυα και η Μαλαισία που υποστηρίζουν την απο-δολαριοποίηση ή υπογράφουν συμφωνίες με άλλα έθνη για συναλλαγές σε τοπικά νομίσματα ή εναλλακτικά σημεία αναφοράς.
Αν και δεν είναι σαφές αν ένα νέο νόμισμα των BRICS θα εμπνεύσει τη δημιουργία άλλων εναλλακτικών λύσεων για το δολάριο ΗΠΑ, η δυνατότητα αμφισβήτησης της κυριαρχίας του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα παραμένει. Και καθώς οι χώρες συνεχίζουν να διαφοροποιούν τα αποθεματικά τους, το δολάριο ΗΠΑ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αυξανόμενο ανταγωνισμό από τα αναδυόμενα νομίσματα, αλλάζοντας ενδεχομένως την ισορροπία δυνάμεων στις παγκόσμιες αγορές.
Το δολάριο παραμένει ισχυρό
Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Γεωοικονομικής του Atlantic Council που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2024 δείχνει ότι το δολάριο των ΗΠΑ απέχει πολύ από το να εκθρονιστεί ως το κύριο αποθεματικό νόμισμα του κόσμου.
Σύμφωνα με το Dollar Dominance Monitor, «το δολάριο συνεχίζει να κυριαρχεί στα συναλλαγματικά αποθέματα, στις εμπορικές τιμολογήσεις και στις συναλλαγματικές συναλλαγές παγκοσμίως και ο ρόλος του ως το κύριο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα είναι ασφαλής βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα».
Τελικά, ο αντίκτυπος ενός νέου νομίσματος των BRICS στο δολάριο ΗΠΑ θα εξαρτηθεί από τον βαθμό υιοθέτησής του, τη σταθερότητά του και τον βαθμό στον οποίο μπορεί να προσφέρει μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στη μακροχρόνια ηγεμονία του δολαρίου.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
