Πώς «κάηκαν» χιλιάδες επενδυτές από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα

Ένας χρυσός κανόνας στις επενδύσεις λέει ότι το τελικό τους αποτέλεσμα δεν κρίνεται μόνο από το τι αγόρασε κάποιος, αλλά και από τον χρόνο που το αγόρασε. Ακόμη και ένα επενδυτικό μέσο που έχει προσφέρει τεράστιες αποδόσεις στο παρελθόν, μπορεί να φέρει ζημιά, εάν αγορασθεί όταν έχει φθάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο αξίας και αρχίζει η πτώση του. Αυτή την έννοια, άλλωστε, έχει και η πάγια προειδοποίηση σε όσους επενδύουν σε αμοιβαία κεφάλαια: «Δεν έχουν εγγυημένη απόδοση και οι προηγούμενες αποδόσεις δεν διασφαλίζουν τις μελλοντικές».

Χιλιάδες επενδυτές στον ελληνικό χώρο πήραν με σκληρό τρόπο αυτό το μάθημα το 2021. Ιδιώτες, αλλά και νομικά πρόσωπα τοποθέτησαν μεγάλου ύψους νέα κεφάλαια στα αμοιβαία κεφάλαια ομολογιών, τα περισσότερα από τα οποία τοποθετούν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού τους στα ελληνικά κρατικά ομόλογα, ενώ αρκετά, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, επενδύουν και σε ομόλογα ελληνικών εταιρειών. Όμως βγήκαν... κουρεμένοι από αυτές τις επενδύσεις, καθώς το ράλι τιμών των κρατικών τίτλων έφθασε στο τέλος του και οι αποδόσεις των Α/Κ της κατηγορίας γύρισαν στο «μείον» μέσα στο 12μηνο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών, το 2021 ήταν μια πολύ καλή χρονιά σε επίπεδο εισροής νέων κεφαλαίων στα ελληνικά ομολογιακά Αμοιβαία Κεφάλαια (Α/Κ). Οι καθαρές εισροές, δηλαδή το ποσό που μένει αν από τα νέα κεφάλαια που εισήλθαν αφαιρέσουμε τις ρευστοποιήσεις μεριδίων, έφθασαν τα 527,8 εκατ. ευρώ. Μόνο τα «εξωτικά», μικτά funds of funds, δηλαδή αμοιβαία κεφάλαια που αγοράζουν τίτλους άλλων αμοιβαίων κεφαλαίων για να τοποθετούν έμμεσα τα κεφάλαιά τους σε πολλά επενδυτικά μέσα σε όλο τον κόσμο, είχαν μεγαλύτερες εισροές από τα ομολογιακά, οι οποίες ξεπέρασαν τα 800 εκατ. ευρώ. Τα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια με εισροές λίγο κάτω από τα 100 εκατ. ευρώ, ήταν... φτωχός συγγενής, καθώς οι επενδυτές δεν εμπιστεύθηκαν τις προοπτικές του ΧΑ (αν και αυτή η επιλογή δεν αποδείχθηκε εύστοχη: η άνοδος περίπου κατά 10% του Γενικού Δείκτη το 2021 έδωσε στα μετοχικά αμοιβαία πολύ καλύτερες αποδόσεις από αυτές που εμφάνισαν τα ομολογιακά).

Γιατί, όμως, οι επενδυτές έδωσαν τέτοια ψήφο εμπιστοσύνης στα Α/Κ των ελληνικών ομολόγων; Το κλειδί κρύβεται στο στόρι των προηγούμενων αποδόσεών τους, που όμως επιβεβαιώθηκε ότι δεν διασφαλίζουν και τις μελλοντικές. Στη μνήμη των περισσότερων επενδυτών είχαν χαραχθεί οι «χρυσές» αποδόσεις που άφησαν τα Α/Κ αυτής της κατηγορίας το 2019 και οι πολύ ικανοποιητικές αποδόσεις του 2020, καθώς η ανατιμολόγηση των ελληνικών κρατικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση του μνημονίου και καθώς η οικονομία μπήκε σε μια περίοδο χρηματοπιστωτικής και δημοσιονομικής σταθερότητας έδωσε τη «μαγιά» για πολύ υψηλές αποδόσεις.

Πρέπει να σημειωθεί ότι μια έμμεση επένδυση σε ομόλογα μέσω των Α/Κ δεν είναι μια απόλυτα ασφαλής τοποθέτηση, όπως μπορεί να νομίσει ένας επενδυτής με μικρή εξοικείωση με αυτό το επενδυτικό μέσο, πιστεύοντας ενδεχομένως ότι το κεφάλαιό του είναι εγγυημένο και το κέρδος του προκύπτει από πληρωμές τόκων. Η αξία της επένδυσης μεταβάλλεται καθημερινά, ανάλογα με τις τιμές των ομολόγων που διαμορφώνονται στη δευτερογενή αγορά και κινούνται αντίστροφα με τις αποδόσεις. Έτσι, όταν οι αποδόσεις υποχωρούν, επειδή μειώνεται το ρίσκο των ελληνικών τίτλων, αυξάνονται οι τιμές των ομολόγων και αυτό επηρεάζει άμεσα την αξία μιας επένδυσης σε ένα ομολογιακό Α/Κ.

Όπως δείχνουν τα Στοιχεία της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών που επεξεργάσθηκε το BusinessDaily,

• Το 2019 ήταν μια πολύ καλή χρονιά για τα Α/Κ ομολογιών, καθώς η χώρα εξήλθε επιτυχώς από το τρίτο μνημόνιο και η αλλαγή κυβέρνησης δημιούργησε προσδοκίες για περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών στην οικονομία. Έτσι, όλα τα Α/Κ της κατηγορίας είχαν θετική απόδοση. Μόνο οκτώ Α/Κ είχαν μονοψήφια απόδοση, ενώ έξι είχαν χαμηλό διψήφιο ποσοστό απόδοσης. Δέκα είχαν απόδοση από 20% έως 30% και άλλα 13 ξεπέρασαν όλες τις προσδοκίες, με αποδόσεις που ξεπέρασαν και το 30%.
• Το 2020, παρά την αναταραχή που προκάλεσε αρχικά η πανδημία, οδηγώντας για παράδειγμα την απόδοση του 10ετούς ομολόγου κοντά στο 4%, ήλθε το τεράστιο έκτακτο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στο οποίο περιλήφθηκε για πρώτη φορά και η Ελλάδα, για να δημιουργήσει τις συνθήκες νέας πτώσης αποδόσεων και ανόδου των τιμών. Έτσι, το 2020 ήταν μια αρκετά καλή χρονιά για τους επενδυτές ομολογιακών Α/Κ, καθώς όλα είχαν και πάλι θετική απόδοση, ενώ υπήρξαν δέκα που είχαν απόδοση μεγαλύτερη από 10%.

Το 2021, όμως, το πάρτι των ομολόγων τελείωσε και φαίνεται ότι το ίδιο θα ισχύει και για το 2022. Όπως φαίνεται στο γράφημα, η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου, που αποτελεί το βαρόμετρο τιμών και αποδόσεων για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, έπιασε την ιστορικά χαμηλότερη τιμή της στις αρχές Ιουλίου του 2021 (άρα καταγράφηκε και η υψηλότερη τιμή), όταν υποχώρησε κοντά στο 0,60%.

Στη συνέχεια κινήθηκε έντονα ανοδικά, για να περάσει το 1,60% στο τέλος του έτους, καθώς η αγορά άρχισε να ενσωματώνει στην τιμή την αρνητική επίδραση που θα έχει στα ελληνικά ομόλογα από τον Μάρτιο του 2022 η λήξη του έκτακτου προγράμματος της ΕΚΤ για την πανδημία, που σημαίνει ότι ο ισχυρότερος και πιο σταθερός αγοραστής ελληνικών τίτλων θα αποσυρθεί από τη δευτερογενή αγορά (η ΕΚΤ δεσμεύθηκε ότι θα αγοράζει ελληνικά ομόλογα μόνο σε περίπτωση που προκληθεί λόγω πανδημίας κάποια αναταραχή στην ευρωπαϊκή αγορά). Συνολικά, πάντως, από το 2017 τα ελληνικά ομόλογα έχουν κάνει ένα εντυπωσιακό ράλι, καθώς η απόδοσή τους ξεπερνούσε το 7% και υποχώρησε έως το 0,60%, πριν αρχίσει και πάλι να ανεβαίνει.

Το ράλι των ελληνικών ομολόγων από το 2017 και... το τέλος του

Η αλλαγή των συνθηκών, που προδιαγράφει δύσκολες ημέρες για όσους τοποθετούν κεφάλαια στα Α/Κ με μεγάλη συμμετοχή κρατικών τίτλων στο ενεργητικό τους, φάνηκε ήδη από την πρώτη κοινοπρακτική έκδοση του Δημοσίου για το 2022, όπου η απόδοση διαμορφώθηκε στο 1,80%, ποσοστό διπλάσιο της αντίστοιχης τελευταίας έκδοσης 10ετών τίτλων για το 2021. Έτσι, θα είναι πολύ δύσκολο για τους επενδυτές και φέτος να εξασφαλίσουν ικανοποιητικές αποδόσεις από Α/Κ ομολογιών.

Το 2021, τα περισσότερα Α/Κ της κατηγορίας «έκαψαν» τους μεριδιούχους. Όπως φαίνεται στον πίνακα, συνολικά 24 Α/Κ είχαν αρνητικές αποδόσεις, έως και -3,92%. Θετική απόδοση είχαν συνολικά 20 Α/Κ της κατηγορίας, όμως, κατά κανόνα, αυτά που είχαν θετική απόδοση την εξασφάλισαν επειδή στο μείγμα της επενδυτικής τους πολιτικής κυριαρχούσαν όχι τα κρατικά, αλλά τα εταιρικά ομόλογα. Για παράδειγμα, τα τρία κορυφαία σε απόδοση Α/Κ, ένα της Πειραιώς και δύο της Alpha Bank, με αποδόσεις 3,61% έως 5,57%, ήταν Α/Κ που επενδύουν πρωτίστως σε εταιρικά και όχι σε κρατικά ομόλογα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2022 μπήκε... με το αριστερό για τα Α/Κ ομολογιών. Μέσα στον Ιανουάριο, όλα εμφανίζουν αρνητικές αποδόσεις, που φθάνουν έως το -2,28%. Τις χειρότερες αποδόσεις εμφανίζουν όσα επενδύουν κυρίως σε κρατικούς τίτλους, όμως φέτος, έως τώρα τουλάχιστον, δεν καταφέρνουν να διασωθούν ούτε τα αμοιβαία που τοποθετούνται σε εταιρικά ομόλογα.

Οι αποδόσεις των ομολογιακών Α/Κ το 2021