Από τα επιδόματα στην πειθαρχία: Η μεγάλη στροφή του Κ. Μητσοτάκη

Μια μεγάλη πολιτική στροφή του Κυριάκου Μητσοτάκη αντανακλά η χθεσινή του ομιλία στη ΔΕΘ: από την εποχή των εκτάκτων αναγκών (πανδημία, ενεργειακή κρίση), οι οποίες κατά κανόνα αντιμετωπίζονταν με έκτακτα επιδόματα, ο πρωθυπουργός έκανε απολύτως σαφές ότι περνά -και μαζί του η χώρα- σε μια εποχή, όπου πρώτη προτεραιότητα θα είναι η διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας. «Δεν θα θέσω ποτέ σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα. Δεν θα επιτρέψω ποτέ να ζήσουμε ξανά το τραύμα μια χρεοκοπίας», υπογράμμισε ο κ. Μητσοτάκης.

Ο πρωθυπουργός αντιλαμβάνεται, ίσως καλύτερα από κάθε άλλον, ότι η ελληνική οικονομία φθάνει ολοταχώς σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: από τη μια, η διαχείριση των φυσικών καταστροφών φέρνει τον κρατικό προϋπολογισμό μπροστά σε μια νέα πηγή ισχυρών πιέσεων. Από την άλλη, όμως, η χώρα μόλις τώρα ανακτά την επενδυτική βαθμίδα ύστερα από 13 χρόνια «στο κρύο» και παραμένει ιδιαίτερα ευαίσθητη στους «χρησμούς» των οίκων αξιολόγησης και στις αντιδράσεις της αγοράς ομολόγων. Επιπλέον, από το 2024 παύουν να ισχύουν οι έκτακτες δημοσιονομικής ρυθμίσεις χαλάρωσης στην Ευρώπη και ειδικά η Ελλάδα, που έχει εξαιρετικά υψηλό χρέος, είναι υποχρεωμένη για τα επόμενα, πολλά χρόνια, να έχει παγίως πρωτογενή πλεονάσματα υψηλότερα από 2% του ΑΕΠ.

Ο πρωθυπουργός θέλησε να στείλει στις διεθνείς αγορές και στους ευρωπαϊκούς Θεσμούς που παρακολουθούν στενά την ελληνική οικονομία το σαφές μήνυμα ότι η Ελλάδα δεν θα επανέλθει σε κακές συνήθειες του παρελθόντος, «ξηλώνοντας το πουλόβερ» της δημοσιονομικής ισορροπίας. «Είναι αδιαπραγμάτευτος ο στόχος», είπε, «να έχει η χώρα 0,7% πρωτογενές πλεόνασμα στο τέλος του χρόνου». Με τις υπερβάσεις στα έσοδα που παρουσιάζονται στη φετινή εκτέλεση του προϋπολογισμού, σημειώνουν αναλυτές, ο στόχος του 0,7% είναι εύκολος, ακόμη και με τις νέες δαπάνες 700 εκατ. για τις πλημμύρες που θα ενσωματωθούν σε αναθεώρηση του προϋπολογισμού. Πιο δύσκολο, λένε, θα είναι να επιτευχθεί ο στόχος για ένα πλεόνασμα πάνω από 2% τον επόμενο χρόνο.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε και ο ίδιος, σε μια αποστροφή της χθεσινής του ομιλίας, ότι δεν ήλθε για να προχωρήσει σε πομπώδεις εξαγγελίες. Πράγματι, απέφυγε να παρουσιάσει πολλά νέα μέτρα με σοβαρό δημοσιονομικό κόστος, πέραν όσων είναι ήδη γνωστά και «μετρημένα», καθώς καθιερώθηκαν με το πρώτο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών μετά τις εκλογές (αυξήσεις στους δημοσίους υπαλλήλους κ.α.) ή έχουν ενσωματωθεί στους υπολογισμούς του οικονομικού επιτελείου για τον επόμενο προϋπολογισμό που κατατεθεί στη Βουλή στις 2 Οκτωβρίου.

Μια «παροχή» χωρίς κόστος...

Είναι χαρακτηριστικό, ίσως, ότι η μοναδική χθεσινή οικονομική εξαγγελία μεγάλης εμβέλειας, με αντανάκλαση στη ζωή των  μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, όχι μόνο δεν έχει κόστος για τον προϋπολογισμό, αλλά και θα ενισχύσει τα έσοδά του: το «ξεπάγωμα» των τριετιών και των επιδομάτων προϋπηρεσίας, που έμεναν «παγωμένα» από το 2012 με μνημονιακή ρύθμιση, θα γίνει το 2024, ένα με δύο χρόνια νωρίτερα από το προγραμματισμένο, δηλαδή όταν θα έπεφτε το ποσοστό της ανεργίας κάτω από 10%.

Με αυτό το μέτρο, οι αμοιβές στον ιδιωτικό τομέα θα αυξηθούν, ενώ το κράτος έχει να ωφεληθεί από τους αυξημένους φόρους και εισφορές που θα εισπράττει επί των νέων αμοιβών. Κάπως έτσι, ο πρωθυπουργός εξήγγειλε μια σημαντική «παροχή», που όμως δεν θα έχει δυσμενή δημοσιονομική επίδραση -το αντίθετο.

Μέτρα για πρόσθετα έσοδα

Αν και είναι δύσκολο να υπολογισθεί με ακρίβεια ο «λογαριασμός» των χθεσινών εξαγγελιών του πρωθυπουργού, είναι σχεδόν βέβαιο ότι πέτυχε κάτι που σπανίως πετυχαίνουν πρωθυπουργοί στη ΔΕΘ: να παρουσιάσει ένα σύνολο μέτρων, που έχουν τελικά θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα, αφού το κόστος των παροχών αντισταθμίζεται -με το παραπάνω, μάλιστα- από τα πρόσθετα έσοδα που θα έχει το κράτος από νέα εισπρακτικά μέτρα και από τις παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής:

1.  Ύστερα από αρκετές ημέρες συζητήσεων για πρόσθετο τέλος φυσικών καταστροφών, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την απόφασή του να αντλήσει πρόσθετα έσοδα το Δημόσιο από μια ήδη γνωστή πηγή, τον φόρο διαμονής σε ξενοδοχεία. Όπως είπε, το ειδικό αποθεματικό του προϋπολογισμού για τις φυσικές καταστροφές θα αυξηθεί κατά 300 εκατ. το 2024, στα 600 εκατ. ευρώ. Αυτά τα 300 εκατ. υπολογίζεται ότι θα εισπραχθούν με μια αύξηση του φόρου διαμονής: η σημερινή του κλίμακα, ανάλογα με τα αστέρια του καταλύματος, είναι 0,5% - 4% και θα αναπροσαρμοσθεί σε 1% - 6%.
2. Μια νέα και όχι ευκαταφρόνητη πηγή εσόδων θα γίνουν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, τύπου Airbnb. Όσοι εκμισθώνουν τρία ή περισσότερα ακίνητα, δηλαδή η δραστηριότητά τους είναι επαγγελματική, θα επιβαρύνονται από την 1η Ιανουαρίου 2024 με ΦΠΑ και με όλους τους υπόλοιπους φόρους που επιβάλλονται στα άλλα τουριστικά καταλύματα. Σημειώνεται ότι οι ιδιοκτήτες ακινήτων που δραστηριοποιούνται σε βραχυχρόνιες μισθώσεις ξεπερνούν τους 100.000. Αρκετοί εξ αυτών εκμισθώνουν λιγότερα από τρία ακίνητα, άρα δεν θα επιβαρυνθούν με την πρόσθετη φορολόγηση, αλλά σε κάθε περίπτωση δεκάδες χιλιάδες θα είναι οι ιδιοκτήτες που θα δημιουργήσουν μια νέα ροή εσόδων στα κρατικά ταμεία.
3. Θετικό πρόσημο για τον προϋπολογισμό θα έχει και μια ακόμη, πολύ σημαντική εξαγγελία του πρωθυπουργού. Η ασφάλιση για φυσικές καταστροφές θα γίνει υποχρεωτική για τις όλες τις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, ώστε το κράτος να πάψει να επιβαρύνεται με αποζημιώσεις. Επιπλέον, ο πρωθυπουργός υπενθύμισε ότι ήδη καθιερώθηκε η έκπτωση 10% στον ΕΝΦΙΑ για τους ιδιώτες που ασφαλίζουν τις κατοικίες τους, ενώ τόνισε ότι είναι η ώρα να ανοίξει η συζήτηση για την υποχρεωτική ασφάλιση όλων των κατοικιών και επιχειρήσεων.

«Στοπ» στη φοροδιαφυγή, όχι μετρητά για ακίνητα

Σε ό,τι αφορά τη φοροδιαφυγή, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν έχουν ως κύριο σημείο αναφοράς τη ψηφιοποίηση και τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Μάλιστα, για πρώτη φορά θα απαγορευθούν οι συναλλαγές σε ακίνητα με μετρητά.

Ειδικότερα, τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός είναι τα ακόλουθα:

1. Έως την άνοιξη του 2024 οι ταμειακές μηχανές 450.000 επιχειρήσεων θα διασυνδεθούν με τα POS.
2. Επέκταση ηλεκτρονικών πληρωμών σε όλη τη λιανική αγορά.
3. Υποχρεωτικά ηλεκτρονικές πληρωμές και στις αγοραπωλησίες ακινήτων, όπου καταργούνται οριστικά τα μετρητά.
4. Δρομολογούνται τα ψηφιακά τιμολόγια και τα ηλεκτρονικά βιβλία.
5. Ενεργοποίηση, από τον Ιανουάριο, του Ψηφιακού Δελτίου Αποστολής. Όλα τα στοιχεία του ηλεκτρονικού εμπορίου θα πρέπει να διαβιβάζονται στην ΑΑΔΕ.
6. Τα περισσότερα προνοιακά επιδόματα θα πληρώνονται μόνο μέσω καρτών.
7. Πρόστιμο για συναλλαγές άνω των 500 ευρώ με μετρητά, το οποίο θα είναι διπλάσιο του ύψους κάθε συναλλαγής.

Οι «μετρημένες» παροχές

Στα μέτρα που θα μπορούσαν να ενταχθούν στη γενική κατηγορία των «παροχών», ο πρωθυπουργός απέφυγε να περιλάβει πρόσθετες παρεμβάσεις που δεν έχουν ήδη περιληφθεί στο πολυνομοσχέδιο του καλοκαιριού ή δεν έχουν «μετρηθεί» για τον υπολογισμό των δημοσιονομικών στόχων.

Τα μέτρα για την οικονομία είναι τα εξής:

1.    Αύξηση των αμοιβών στο Δημόσιο από 01/01/2024 κατά 10,5% -σχεδόν 660.000 υπάλληλοι θα λαμβάνουν έναν πρόσθετο μισθό τον χρόνο.
2.    Αύξηση κατά 1.000 ευρώ στο αφορολόγητο όριο για 1.340.000 φορολογούμενους με παιδιά.
3.    Σε 200.000 πρώην δικαιούχους του ΕΚΑΣ μηδενίζεται η συμμετοχή στα φάρμακα.
4.    Νέα μέτρα με στόχο τη διατήρηση σταθερών και μειωμένων τιμών σε βασικά προϊόντα.
5.     Συνέχιση του “Market Pass” έως το τέλος του έτους στη Θεσσαλία και στον Έβρο.
6.    Νέα αύξηση του κατώτατου μισθού από τον Απρίλιο.
7.    Αύξηση κατά 8% του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος από τον Δεκέμβριο.
8.    Καταβολή έκτακτης αρωγής σε όσους αδικεί η «προσωπική διαφορά» του νόμου Κατρούγκαλου, με έμφαση στους χαμηλοσυνταξιούχους.
9.    Νέα ετήσια αύξηση στους συνταξιούχους τον Ιανουάριο.
10.    Επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο αγροτικό πετρέλαιο.
11.    Συνέχιση του Επιδόματος Θέρμανσης, με έμφαση στις οικογένειες με παιδιά.
12.    Συμπληρωματική πρόνοια για το ρεύμα, για τους πιο ευάλωτους καταναλωτές.
13.     Καταβολή μόνο μίας εισφοράς 10% επί των πρόσθετων αμοιβών από τους συνταξιούχους που εργάζονται, αντί της σημερινής επιβάρυνσης των αποδοχών τους κατά 30%.
14.    Ενίσχυση του ανταγωνισμού των πιστωτικών ιδρυμάτων: ανάδειξη και πέμπτου τραπεζικού πυλώνα και παροχή δανείων και από μη τραπεζικούς φορείς.
15.    Κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης (15%) των κρατικών ομολόγων ως μία νέα εναλλακτική επιλογή αποταμίευσης.
16.    Μείωση στο μισό του φόρου χρηματιστηριακών συναλλαγών.
17.    Ανάδειξη της υπηρεσίας IRIS, με την οποία ποσά έως 500 ευρώ ημερησίως διακινούνται χωρίς τραπεζική προμήθεια.
18.    Καταβολή του «Youth Pass», 150 ευρώ σε 200.000 18άρηδες και 19άρηδες.
19.    Διπλάσιος προϋπολογισμός του προγράμματος «Σπίτι Μου» για πολίτες 25-39 ετών. Έχουν εγκριθεί ήδη 4.700 χαμηλότοκα δάνεια. Στόχος να αποκτήσουν σπίτι συνολικά 10.000 νέοι. Με τις παράλληλες δράσεις για τη στέγη, να ευνοηθούν τελικά 150.000 πολίτες.