Μνήμες από το πολύ κακό παρελθόν της κρίσης στην ευρωζώνη ξύπνησαν χθες στις αγορές ομολόγων, με την εκτίναξη της απόδοσης των ιταλικών 10ετών ομολόγων κοντά στο 5%, στο υψηλότερο σημείο εδώ και μια δεκαετία. Μεγάλη άνοδο σημείωσε και η απόδοση των ελληνικών ομολόγων, μένοντας πάντως σε απόσταση ασφαλείας από την αντίστοιχη των ιταλικών. Στο ήδη βαρύ κλίμα, λόγω της ανόδου των επιτοκίων του ευρώ σε επίπεδο ρεκόρ και της σκληρής γραμμής από τη Fed, ήλθε να προστεθεί μια ξεχασμένη παράμετρος: ο φόβος των επενδυτών για για νέες δημοσιονομικές εκτροπές στην ευρωζώνη.
Το χθεσινό sell-off στις αγορές ομολόγων της ευρωζώνης ήταν προφανές ότι δεν κρύβει μόνο κινήσεις επενδυτών που αναδιαρθρώνουν τα χαρτοφυλάκιά τους με βάση την εκτίμηση ότι τα επιτόκια της ΕΚΤ θα διατηρηθούν υψηλά για μεγαλύτερη χρονική περίοδο από τις προηγούμενες προβλέψεις. Όσοι παρακολουθούν την αγορά διαβλέπουν κινήσεις από «αυτόκλητους τιμωρούς» της αγοράς ομολόγων, γνωστούς διεθνώς ως "vigilantes", οι οποίοι ενεργοποιούνται και ασκούν πιέσεις στις τιμές των ομολόγων κάθε φορά που υπάρχουν ενδείξεις ότι οι κυβερνήσεις κινούνται προς τη δημοσιονομική αποσταθεροποίηση.
Την αφορμή για αυτές τις κινήσεις έδωσε η κυβέρνηση Μελόνι της Ιταλίας και οι μεταβολές τιμών και αποδόσεων ήταν ακραίες στη χθεσινή διαπραγμάτευση:
- Η απόδοση των ιταλικών 10ετών τίτλων ανέβηκε ως το 4,96%, σε υψηλό δεκαετίας, για να υποχωρήσει ελαφρώς πριν τη λήξη των συναλλαγών στο 4,865%. Η ιταλική κυβέρνηση βρίσκεται συνεχώς υπό την πίεση της αγοράς τον Σεπτέμβριο, με την απόδοση του 10ετούς να έχει αυξηθεί από το 4,1% στο 4,9%. Μετά τις χθεσινές αναταράξεις, η διαφορά απόδοσης ιταλικών - γερμανικών ομολόγων (spread) που είναι ένα κρίσιμο βαρόμετρο για την ευρωζώνη, διευρύνθηκε κοντά στις 200 μονάδες βάσης, το υψηλότερο ποσοστό από τον Μάιο, όταν υπήρχε ακόμη η επίδραση της διεθνούς τραπεζικής κρίσης.
- Έντονες ήταν οι πιέσεις και στο γαλλικό 10ετές, καθώς και η Γαλλία θεωρείται «ύποπτη» για δημοσιονομικές αποκλίσεις. Η απόδοση του ομολόγου ξεπέρασε και το όριο του 3,5%, για να πέσει λίγο χαμηλότερα στη λήξη των συναλλαγών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ως τα τέλη Αυγούστου η απόδοση των γαλλικών 10ετών ήταν χαμηλότερη από 3%.
- Το ελληνικό 10ετές βρέθηκε επίσης σε έντονη πίεση, καθώς οι συναλλαγές άρχισαν περίπου στο 4,24%, αλλά υπό την πίεση των ρευστοποιήσεων η απόδοση ανέβηκε στο 4,47%. Αμέσως πριν την ανακοίνωση της αναβάθμισης της χώρας από την DBRS, η απόδοση βρισκόταν στο 3,93% και έκτοτε ακολουθεί συνεχή πορεία ανόδου. Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας δεν βοηθά, στην παρούσα φάση, στη μείωση των αποδόσεων των ομολόγων, καθώς, όπως τόνισε χθες και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, είχε ήδη προεξοφληθεί από την αγορά.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να εγκαταλείψουν οι επενδυτές τα ομόλογα -και όχι μόνο τα ευρωπαϊκά. Η κυρίαρχη του διεθνούς νομισματικού παιχνιδιού, Fed, προέβλεψε πρόσφατα ότι θα αργήσουν και θα είναι λιγότερες από τις προηγούμενες εκτιμήσεις οι μειώσεις του επιτοκίου της -ήδη αυτή την εβδομάδα οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων ανέβηκαν σε επίπεδο ρεκόρ 16 ετών. Αντίστοιχα, η ΕΚΤ επιμένει στην ανάγκη να διατηρηθούν για μεγαλύτερο διάστημα τα υψηλά επιτόκια του ευρώ, που έχουν αυξηθεί σε επίπεδο ρεκόρ. Τα υψηλά επιτόκια πολιτικής υποσκάπτουν την αξία των ομολόγων, γεγονός που έχει προκαλέσει μεγάλη έξοδο επενδυτικών κεφαλαίων.
Σε αυτή την πίεση προστίθενται αρκετοί ακόμη παράγοντες ανησυχίας. Για παράδειγμα, πολλοί αρχίζουν να αναρωτιούνται, παρατηρώντας ότι οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου πλησιάζουν πάλι τα 100 δολ. το βαρέλι, έχοντας κερδίσει 20 δολ. μέσα σε τρεις μήνες, αν θα βρεθεί η παγκόσμια οικονομία μπροστά σε νέες πληθωριστικές πιέσεις, που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν σε πιο αυστηρή στάση τις κεντρικές τράπεζες.
Θα αντέξουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις;
Σε αυτό το πλαίσιο, εγγράφεται όμως μια ακόμη ανησυχητική εξέλιξη, που αφορά ειδικότερα την οικονομία της ευρωζώνης: πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που αύξησαν κατακόρυφα τις δαπάνες τους για να ξεπεραστεί η κρίση της πανδημίας και έχουν υψηλό δημόσιο χρέος, δεν θα καταφέρουν, όπως ήταν σχεδιασμένο, να επανέλθουν από το 2024 σε μια πορεία σημαντικής μείωσης των ελλειμμάτων, την οποία επιβάλλουν άλλωστε οι δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρώπης, που θα επανέλθουν σε ισχύ τον επόμενο χρόνο, ύστερα από το διάλειμμα χαλαρότητας για την περίοδο της πανδημίας.
Η... συνήθης ύποπτη Ιταλία ανακοίνωσε αναθεώρηση του στόχου για το φετινό έλλειμμα, από το 4,5% στο 5,3% του ΑΕΠ και έκανε γνωστό ότι δεν σκοπεύει να το μειώσει κάτω από το 3% του ΑΕΠ πριν το 2026. Η ιταλική κυβέρνηση Μελόνι υποστηρίζει ότι ο σχεδιασμός αυτός δεν παραβιάζει τους κανόνες που θα ισχύσουν από το 2024, αλλά πολλοί προεξοφλούν νέες συγκρούσεις με την Κομισιόν, ενώ αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι η Ιταλία είναι πολύ πιθανό να γίνει η πρώτη χώρα που θα αναγκασθεί να ζητήσει να ενεργοποιηθεί το νέο εργαλείο στήριξης από την ΕΚΤ (TPI) για να αντιπαρέλθει την πιθανή αύξηση του κόστους δανεισμού της από την αγορά.
Αυτή τη φορά, όμως, σε αντίθεση με προηγούμενες φάσεις αναταραχής στην ευρωζώνη, σε πολύ δύσκολη θέση βρίσκεται και η Γαλλία. Η κυβέρνηση, που σημειωτέον δεν έχει πλειοψηφία στη Βουλή, σχεδιάζει να μειώσει το έλλειμμα κάτω από 3% το 2027, ενώ έχει θέσει στόχους για τα έσοδα και τις δαπάνες που θεωρούνται υπερβολικά φιλόδοξοι, με αποτέλεσμα το Δημοσιονομικό Συμβούλιο της χώρας να έχει τονίσει ότι «στερούνται αξιοπιστίας».
Όπως τονίζει αναλυτής της Danske Bank στους Financial Times, η αγορά ομολόγων έχει βρεθεί σε «τέλεια καταιγίδα»: «Το "υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα" (σ.σ.: όσον αφορά τα επιτόκια) έχει αιφνιδιάσει τους επενδυτές με λάθος τοποθέτηση, γεγονός που σε συνδυασμό με τις υψηλότερες αναθεωρήσεις των δημοσιονομικών ελλειμμάτων της Γαλλίας και της Ιταλίας, καθώς και την υψηλότερη τιμή του πετρελαίου που διατηρεί τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό αυξημένες, οδήγησε στο sell-off».
Οι προκλήσεις για την Ελλάδα
Σε αυτή την «τέλεια καταιγίδα», η Ελλάδα προς το παρόν φαίνεται να βαδίζει με αρκετή ασφάλεια, καθώς τα δημοσιονομικά δεδομένα της χώρας, η ανάπτυξη με ρυθμούς πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης και η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας κάνουν την αγορά ομολόγων να μην θεωρεί ότι η χώρα μας κινδυνεύει να γίνει και πάλι το «μαύρο πρόβατο» της ευρωζώνης. Αυτό δείχνουν, άλλωστε, και οι αριθμοί: Το γεγονός ότι η απόδοση του ελληνικού 10ετούς είναι σχεδόν κατά 0,50% χαμηλότερη από την απόδοση του ιταλικού 10ετούς ομολόγου, παρότι μέχρι πολύ πρόσφατα οι ελληνικοί τίτλοι δεν είχαν την επενδυτική βαθμίδα, επιβεβαιώνει ότι αυτή τη φορά η αγορά εστιάζει τις ανησυχίες της κυρίως στην Ιταλία και πολύ λιγότερο στην Ελλάδα.
Όπως σημειώνουν πηγές με γνώση των θεμάτων της διαχείρισης του ελληνικού χρέους, η Ελλάδα έχει πολύ μεγαλύτερες αντοχές στα ανεβασμένα επιτόκια και κόστη δανεισμού. Η διάρθρωση του ελληνικού χρέους, το οποίο βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του εκτός αγοράς και έχει χαριστικούς όρους από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, περιορίζει τις ανάγκες αναχρηματοδότησης και μειώνει την ευαισθησία στα αυξημένα επιτόκια. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2024 η Ελλάδα θα χρειασθεί να αντλήσει από την αγορά ομολόγων μόλις 7 - 9 δισ. ευρώ, ανάγκες που μπορούν να καλυφθούν ακόμη και με υψηλό κόστος χωρίς να επηρεάζεται δραματικά ο προϋπολογισμός ή η βιωσιμότητα του χρέους.
Όμως, αυτά τα στοιχεία δεν θα πρέπει να οδηγούν σε εφησυχασμό, αφού, όπως τονίζουν όσοι γνωρίζουν καλά τη λειτουργία της αγοράς, η Ελλάδα παραμένει σταθερά στα ραντάρ της αγοράς και των οίκων αξιολόγησης και ένα «στραβοπάτημα» στη δημοσιονομική πολιτική θα μπορούσε να προκαλέσει επιθέσεις στα ομόλογα. Από αυτή την άποψη, θεωρείται κρίσιμο όχι μόνο να επιτευχθεί ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 0,7% του ΑΕΠ φέτος, κάτι που αναμένεται ότι θα γίνει με αρκετή ευκολία χάρη στις υπερβάσεις στην είσπραξη των εσόδων, αλλά και να καταρτισθεί ένας προϋπολογισμός για το 2024 που θα διατηρεί τον στόχο για πλεόνασμα πάνω από 2% του ΑΕΠ και μάλιστα με μέτρα υψηλής αξιοπιστίας. Άλλωστε, για τα επόμενα χρόνια είναι περίπου... απαγορευμένη κάθε απόκλιση από τον στόχο για πλεόνασμα άνω του 2%, καθώς θα κινδυνεύσει να αμφισβητηθεί η βιωσιμότητα του χρέους.
Οι καταστροφικές πλημμύρες έχουν ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας στην κατάρτιση και εκτέλεση του επόμενου προϋπολογισμού, με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή να τονίζει ότι απαραίτητες προϋποθέσεις για να μην χρειασθεί να προσφύγει η κυβέρνηση σε νέα εισπρακτικά μέτρα είναι να καλυφθούν οι περισσότερες ανάγκες από ευρωπαϊκά κονδύλια και να μοιρασθεί σε περισσότερα από ένα έτη το κόστος των ενισχύσεων στους πληγέντες. Επίσης, για την αξιοπιστία του προϋπολογισμού, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να βρει τρόπο να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα από τους ελεύθερους επαγγελματίες που φοροδιαφεύγουν, ζήτημα που έχουν θέσει μετ' επιτάσεως οι ευρωπαϊκοί Θεσμοί. Έτσι, ο νέος προϋπολογισμός μετατρέπεται σε ένα αρκετά κρίσιμο και δύσκολο τεστ αξιοπιστίας και η αγορά ομολόγων θα βρίσκεται σε ετοιμότητα για επίθεση, όπως έχει ήδη δείξει η περίπτωση της Ιταλίας...
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
