Γ. Στουρνάρας: Έχουμε σχεδόν ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα

Είμαστε πάρα πολύ κοντά στην απόκτηση επενδυτικής βαθμίδας, τόνισε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα, τονίζοντας ότι «το κίνητρο είναι τεράστιο», στο να πάρουμε την επενδυτική βαθμίδα, «διότι σχεδόν την έχουμε πάρει, χρειάζεται ένα πάρα πολύ μικρό βήμα».

«Χρειάζεται η επόμενη κυβέρνηση που θα εκλεγεί, οι προγραμματικές της δηλώσεις να είναι τέτοιες που θα ωθήσουν τους οίκους αξιολόγησης να δώσουν αυτή την παραπάνω επενδυτική βαθμίδα» είπε χαρακτηριστικά. «Οι αγορές το έχουν τιμολογήσει ήδη στις τιμές των ομολόγων, δηλαδή στα επιτόκια των ομολόγων. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν την πάρουμε, δεν θα έχουμε πρόσθετα οφέλη. Θα διευρυνθεί πάρα πολύ η επενδυτική βάση, δηλαδή διάφορα ταμεία, funds τα οποία σήμερα στο καταστατικό τους έχουν ως περιορισμό να μην επενδύουν σε χώρες που δεν έχουν επενδυτική βαθμίδα, εάν η Ελλάδα πάρει επενδυτική βαθμίδα αυτός ο περιορισμός θα αρθεί, άρα θα έχουμε νέα εισροή κεφαλαίων για επενδύσεις, για δάνεια. Άρα το όφελος θα είναι πολύ μεγάλο» τόνισε ο κ. Στουρνάρας.

Σημειώνοντας ότι η ελληνική οικονομία έχει επιδείξει μεγάλη ανθεκτικότητα τα προηγούμενα χρόνια και πως η δημοσιονομική προσαρμογή είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη, καθώς έχουμε τη μεγαλύτερη μείωση ως ποσοστό του ΑΕΠ του δημοσίου χρέους τα τελευταία δύο χρόνια, ο κ. Στουρνάρας, εξέφρασε την άποψη πως το σημαντικότερο πρόβλημα, μετά τις εκλογές, θα είναι μια κυβέρνηση χωρίς την απαραίτητη αποφασιστικότητα στο να πάρει η χώρα επενδυτική βαθμίδα εάν δεν την έχει πάρει μέχρι τότε, δεύτερον, στο να λάβει τις απαραίτητες δημοσιονομικές αποφάσεις που θα χρειαστεί για τον επόμενο προϋπολογισμό και τρίτον, να προβεί στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας. Η εκτίμησή του, πάντως είναι ότι μετά τις εκλογές θα υπάρξει κυβέρνηση η οποία θα πάρει αποφάσεις.

Ερωτηθείς αν υπάρχει κίνδυνος να κυβερνηθεί η χώρα με πολιτικές που μπορεί να την οδηγήσουν ξανά στα βράχια, ο κ. Στουρνάρας, επισήμανε ότι τα ίδια τρία κόμματα τα οποία είναι στην επικαιρότητα σήμερα όσον αφορά στις εκλογές και τα τρία διηύθυναν τη χώρα κατά τη διάρκεια των μνημονίων και πήραν τα απαραίτητα μέτρα που χρειάστηκαν για να σωθεί η χώρα. «Άρα μου είναι αδιανόητο ότι τα κόμματα αυτά θα πράξουν σήμερα κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι έπραξαν όταν οι κίνδυνοι ήταν πολύ μεγάλοι» σημείωσε.
 
Επιπλέον δεν απέκλεισε ότι υπάρχουν κίνδυνοι εκτροχιασμού, στην περίπτωση που δεν υπάρξει η κυβέρνηση με τα χαρακτηριστικά που προανέφερε. «Θεωρώ μικρή πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο. Κανένα κόμμα όταν βρεθεί στην εξουσία δεν θα διανοηθεί να μην φερθεί υπεύθυνα. Αυτή είναι η δική μου εκτίμηση και βασίζεται στην εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, δηλαδή των τελευταίων 10 ετών. Πιστεύω ότι όλοι έχουμε πάρει το μάθημά μας από ατυχείς επιλογές δημοσιονομικής φύσεως του παρελθόντος» συμπλήρωσε.

«Ανήκουμε στην Ε.Ε., ανήκουμε στην Ευρωζώνη, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τηρούμε και εμείς τους κανόνες που τηρούν και οι υπόλοιπες χώρες. Τα κοινά νομίσματα απαιτούν πειθαρχία των συμμετεχόντων στο κοινό νόμισμα. Μου είναι αδιανόητο ότι η Ελλάδα δεν θα υπακούσει τους κανόνες που υπαγορεύει η συμμετοχή της στο κοινό νόμισμα στο ευρώ» προσέθεσε ο Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος.

Εκτιμήσεις οικονομολόγων, όπως του κ. Ρουμπινί, που έκανε λόγο για έλευση «τέλειας καταιγίδας» στην παγκόσμια οικονομία, τις χαρακτήρισε υπερβολικές ο κ. Στουρνάρας. Παραδέχθηκε ωστόσο, ότι πράγματι οι διεθνείς οίκοι προβλέπουν ότι τα επόμενα πέντε χρόνια, λόγω των κλυδωνισμών που έφεραν η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η γεωπολιτική ένταση Αμερικής – Κίνας, δεν θα είναι ανέμελα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα είναι καταιγίδα.

«Οι δημοσιονομικές αρχές, οι νομισματικές αρχές έχουμε μάθει από το παρελθόν και ξέρουμε πώς να παρέμβουμε όταν υπάρχει πρόβλημα» υπογράμμισε. Άλλωστε οι πρόσφατες περιπτώσεις των τραπεζών στην Αμερική και στην Ευρώπη με την Credit Suisse, «ήταν σχετικά ένα μικρό επεισόδιο» σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα, που δεν είχε καμία σχέση με αυτό που συνέβη το 2009 με τη Lehman Brothers και με το πλήγμα που επέφερε.

«Από τότε μέχρι σήμερα οι τράπεζες απέκτησαν περίπου διπλάσια κεφάλαια, πολύ καλύτερες συνθήκες ρευστότητας, οι εποπτικές αρχές έγιναν πολύ σοφότερες. Έχουμε πολύ περισσότερα μέσα στη διάθεσή μας σήμερα. Όχι ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε και άλλα πράγματα. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, θα πρέπει να προχωρήσουμε στην τραπεζική ένωση, σε ένα κοινό σύστημα αντιμετώπισης κρίσεων, όχι ότι δεν υπάρχει σήμερα, αλλά είναι ατελές. Επίσης ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων, όχι ότι δεν υπάρχει σήμερα, αλλά είναι εθνικά συστήματα. Θέλουμε να πάμε σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων. Άρα από την κρίση την τελευταία, τη μικρή αυτή κρίση αντλήσαμε μαθήματα και φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύντομα θα καταθέσει προτάσεις για να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση στην Ευρώπη. Ήταν ένα μικρό ατύχημα και όχι ένα δυστύχημα σαν κι αυτό που έγινε το 2009» ανέφερε σχετικά ο κ. Στουρνάρας, διαβεβαιώνοντας ότι οι καταθέσεις των πολιτών είναι εγγυημένες και ασφαλείς.

Οι μακροοικονομικές συνθήκες θα είναι δυσκολότερες για την επόμενη κυβέρνηση απ’ ό, τι από τη σημερινή, προειδοποίησε ο κ. Στουρνάρας διότι τα επιτόκια είναι υψηλότερα, θα υπάρξει ένα νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, «αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα είναι δύσκολες μέρες, θα είναι το περιβάλλον δυσκολότερο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι ημέρες μας θα είναι πιο δύσκολες».

Ο κ. Στουρνάρας επεσήμανε το ζήτημα της αύξησης των εισαγωγών, στο οποίο δεν έχει δοθεί η δέουσα προσοχή σημείωσε, που ο ίδιος θεωρεί πολύ σημαντικό. «Πριν από μερικά χρόνια λέγαμε ότι η Πορτογαλία που είναι στο μέγεθος της Ελλάδας πόσο πολύ εξάγει, εξάγει το 40% του ΑΕΠ σε αγαθά και υπηρεσίες. Λίγοι έχουν αντιληφθεί ότι και η Ελλάδα σήμερα το 40% περίπου του ΑΕΠ εξάγει, 20% περίπου σε αγαθά και αλλά 20% σε υπηρεσίες. Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη επιτυχία. Και αποκαλύπτει τη βελτίωση των συνθηκών ανταγωνιστικότητας κάτω από τις οποίες λειτουργεί σήμερα η ελληνική οικονομία σε σχέση με το παρελθόν. Και θέλω να καταλήξω, ότι αυτό δεν πρέπει να το χαλάσουμε. Θα πρέπει η επόμενη κυβέρνηση και αυτή να δεσμευθεί ότι θα συνεχιστεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας που έχει φέρει αυτό το πολύ καλό αποτέλεσμα στις ελληνικές εξαγωγές» ανέφερε.

Σχετικά με το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ο κ. Στουρνάρας, επισήμανε ότι αυτό κατά 70% οφείλεται στις υψηλές τιμές ενέργειας. «Όχι ότι το υπόλοιπο που μένει είναι ασήμαντο. Εμείς στην ΤτΕ προβλέπουμε ότι ακόμα και μετά την μείωση των τιμών των εισαγωγών καυσίμων, θα παραμείνει ένα αρκετά μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα, πρέπει να συνεχιστεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Να δώσουμε μεγάλη έμφαση τώρα σ’ αυτό που ονομάζουμε διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Δηλαδή δεν αρκεί μόνο να βελτιώνεται το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος ή σχετικές τιμές. Πρέπει να προχωρήσουμε στα εμπόδια στις εξαγωγές, στην επιχειρηματικότητα, στις καθυστερήσεις, στην αδειοδότηση. Για παράδειγμα, ακόμα έχουμε πολλά να κάνουμε στους θεσμούς, στη δικαιοσύνη. Οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης επηρεάζουν πάρα πολύ την εισροή ξένων κεφαλαίων για άμεσες επενδύσεις, το ίδιο οι καθυστερήσεις και η γραφειοκρατία στη χορήγηση αδειών» τόνισε ο κ. Στουρνάρας.

«Θα πρέπει να ενισχύσουμε κι άλλο την εισροή αυτόνομων κεφαλαίων από το εξωτερικό, μη δανειακών, αυτόνομων, δηλαδή για επενδύσεις, για αυξήσεις κεφαλαίου σε επιχειρήσεις, ούτως ώστε όποιο μικρό έλλειμμα ισοζυγίου παραμένει, να χρηματοδοτείται από αυτόνομες, δηλαδή μη δανειακές εισροές κεφαλαίων από εξωτερικό» συμπλήρωσε ο Διοικητής της ΤτΕ.

Σε ό,τι αφορά στο πάγωμα των αυξήσεων των επιτοκίων στα στεγαστικά, ο κ. Στουρνάρας, σημειώνοντας ότι πρόκειται για προτάσεις των τραπεζών και όχι για πολιτική παρέμβαση, επομένως προς το συμφέρον τους λαμβάνεται η απόφαση, ανέφερε ότι αυτά που διαβάζει, «είναι λελογισμένα». «Δηλαδή, τη στιγμή που τα περισσότερα στεγαστικά δάνεια στην Ελλάδα είναι κυμαινόμενου επιτοκίου, σε σχέση με το τι συμβαίνει στην Ευρωζώνη και οι τράπεζες διαβλέπουν και αυτές ότι πλησιάζουμε στο τέλος των αυξήσεων των βασικών επιτοκίων της νομισματικής πολιτικής, νομίζω ότι η κίνηση αυτή είναι λελογισμένη και προστατεύει τα χαρτοφυλάκιά τους από την περαιτέρω αύξηση των κόκκινων δανείων. Διότι τα νοικοκυριά έχουν επιβαρυνθεί τους τελευταίους μήνες από τις αυξήσεις επιτοκίων της ΕΚΤ, οι οποίες λογικά περνάνε στις αυξήσεις των δανείων τους και επιβαρύνουν τις τοκοχρεολυτικές μηνιαίες δόσεις» συμπλήρωσε.

Απαντώντας κατά πόσο είναι εφικτή η δέσμευση της παρούσας κυβέρνησης για αυξήσεις στους μισθούς εάν λάβει ξανά την εντολή του ελληνικού λαού, ο κ. Στουρνάρας, δήλωσε πως «όσο αυξάνεται η παραγωγικότητα και η προϋπόθεση για να αυξηθεί η παραγωγικότητα είναι η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, τότε βεβαίως μπορούν να δοθούν πραγματικές αυξήσεις σε μισθούς».

Τέλος, στο ερώτημα που του τέθηκε, κατά πόσο θα τον ενδιέφερε μια πιθανότητα ανάληψης του αξιώματος του πρωθυπουργού, καθώς έχει αρχίσει η ονοματολογία που περιλαμβάνει και το δικό του πρόσωπο, στην αναζήτηση του αγνώστου Χ για την θέση αυτή, ο κ. Στουρνάρας απάντησε κατηγορηματικά « Όχι, δεν με ενδιαφέρει. Το έχω δηλώσει επανειλημμένα». «Στόχος μου είναι να τελειώσω τη θητεία μου στην Τράπεζα Ελλάδος σε τριάμισι χρόνια περίπου, έχω αρκετά πράγματα να κάνω ακόμα στην Τράπεζα Ελλάδος και στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Όταν με το καλό τελειώσω αυτή τη θητεία γιατί όλα εξαρτώνται από την καλή υγεία που θα έχουμε, θα είμαι 70 ετών περίπου, άρα θα είναι η ώρα πλέον να αποσυρθώ από τα δημόσια πράγματα στα οποία βρίσκομαι για πολλά χρόνια τώρα» είπε καταλήγοντας ο κ. Στουρνάρας.

Η συνέντευξη του διοικητή της ΤτΕ

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Κύριε Διοικητά καλημέρα σας. Σας ευχαριστώ θερμά για την ανταπόκριση στην πρόσκληση.  

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Κι εγώ ευχαριστώ κ. Σιαφάκα. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Κύριε Στουρνάρα, θα λέγατε εύκολα ότι η Ελλάδα παρά τις πολυεπίπεδες κρίσεις, η ελληνική οικονομία έχει επιδείξει ανθεκτικότητα. Έχουμε πετύχει μια από τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές προσαρμογές στην Ευρώπη.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ναι, είναι γεγονός αυτό. Έχει επιδείξει μεγάλη ανθεκτικότητα τα προηγούμενα χρόνια. Και η προσαρμογή που είπατε είναι πραγματική. Έχουμε τη μεγαλύτερη μείωση, ως ποσοστό του ΑΕΠ, του δημοσίου χρέους τα τελευταία 2 χρόνια. Βέβαια ξεκινήσαμε από πάρα πολύ υψηλό επίπεδο.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Ωστόσο, σας απηύθυνα αυτό το ερώτημα διότι είμαστε σε χρονιά εκλογών. Ποιες είναι αλήθεια οι βασικές πηγές κινδύνου και αβεβαιότητας; Τι θα σήμαινε, ειλικρινά το θέτω το ερώτημα, αν στα μέσα Ιουλίου, η Ελλάδα, ο τόπος δεν είχε ακόμα κυβέρνηση;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι, όπως είπατε, να μην υπάρχει κυβέρνηση η οποία θα δείξει την απαραίτητη αποφασιστικότητα, πρώτον, να πάρει η χώρα επενδυτική βαθμίδα, εάν δεν την έχει πάρει μέχρι τότε. Δεύτερον, να πάρει τις απαραίτητες δημοσιονομικές αποφάσεις που θα χρειαστεί για τον επόμενο προϋπολογισμό. Τρίτον, να κάνει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, διότι ακόμα απομένουν αρκετές μεταρρυθμίσεις να γίνουν για να αυξήσουν την παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας. Αυτά είναι τα βασικά προβλήματα και οι κίνδυνοι που βλέπω, εάν δεν υπάρχει κυβέρνηση, ή εάν δεν υπάρχει αποφασιστική κυβέρνηση. Κυβέρνηση που θα είναι αποφασισμένη να πάρει συγκεκριμένα μέτρα τα οποία απαιτούνται. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Τι θα σήμαινε μια παρατεταμένη πολιτική αβεβαιότητα ή μια κυβέρνηση που δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Δεν το βλέπω ως κίνδυνο. Πιστεύω ότι μετά τις εκλογές θα υπάρξει κυβέρνηση, η οποία θα πάρει αποφάσεις. Δεν είμαι εδώ, σας είπα, για να κινδυνολογήσω. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Μετά τις δεύτερες εκλογές μάλλον. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ναι, προβλέπονται από το Σύνταγμα άλλωστε. Δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο. Σημασία όμως έχει μετά τις εκλογές να υπάρξει κυβέρνηση η οποία θα δείξει την απαραίτητη αποφασιστικότητα στην οικονομία. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Το ερώτημα αυτό είναι πολιτικό, δεν είναι τόσο οικονομικό, αλλά υπάρχει συνάφεια με την οικονομία; Είναι ώριμα τα πολιτικά κόμματα ώστε να μη λοξοδρομήσουν, να μην οδηγήσουν τη χώρα στα βράχια; Έχουμε κακή εμπειρία, έχουμε περάσει δύσκολες μέρες. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ναι, αλλά τα ίδια κόμματα αυτά, τα τρία κόμματα, τα οποία είναι στην επικαιρότητα σήμερα, όσον αφορά τις εκλογές και τα τρία κυβέρνησαν κατά τη διάρκεια των μνημονίων και πήραν τα απαραίτητα μέτρα που χρειάστηκαν για να σωθεί η χώρα. Άρα μου είναι αδιανόητο ότι τα κόμματα αυτά θα πράξουν σήμερα κάτι διαφορετικό από ότι έπραξαν όταν οι κίνδυνοι ήταν πολύ μεγάλοι. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Το θέτω ευθέως το ερώτημα. Εάν υπάρχει, εάν ελλοχεύει ο κίνδυνος εκτροχιασμού της ελληνικής οικονομίας και παράλληλα απώλειας της αξιοπιστίας της χώρας.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Βεβαίως υπάρχουν αυτοί οι κίνδυνοι εάν δεν υπάρξει κυβέρνηση με τα χαρακτηριστικά που σας είπα πριν. Δηλαδή να δείξει την απαραίτητη αποφασιστικότητα στο να αποκτήσουμε για παράδειγμα, επενδυτική βαθμίδα. Αλλά θεωρώ μικρή την πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο. Κανένα κόμμα όταν βρεθεί στην εξουσία δεν θα διανοηθεί να μη φερθεί υπεύθυνα. Αυτή είναι η δική μου η εκτίμηση.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Και προσδοκία…

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: …και βασίζεται στην εμπειρία του παρελθόντος, του πρόσφατου παρελθόντος, δηλαδή των τελευταίων 10 ετών. Πιστεύω ότι όλοι έχουμε πάρει το μάθημά μας από ατυχείς επιλογές δημοσιονομικής φύσεως του παρελθόντος. Κυρίως δημοσιονομικής φύσεως. Άρα πιστεύω ότι κανένα κόμμα από αυτά που διεκδικούν την εξουσία δεν θα διανοηθεί να κάνει κάτι το οποίο δεν το υπαγορεύει το εθνικό συμφέρον στην οικονομία. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Είναι κατανοητό. Είναι η δεύτερη φορά που μιλήσατε για την επενδυτική βαθμίδα. Θα τα καταφέρουμε; Θα το πετύχουμε; Θα πετύχουμε την επενδυτική βαθμίδα εντός του 23;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Μα, είμαστε πάρα – πάρα πολύ κοντά. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Εντός του ’23.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Βεβαίως. Είμαστε πάρα πολύ κοντά. Οι αγορές το έχουν τιμολογήσει ήδη στις τιμές των ομολόγων, δηλαδή στα επιτόκια των ομολόγων. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν την πάρουμε δεν θα έχουμε πρόσθετα οφέλη. Θα διερευνηθεί πάρα πολύ η επενδυτική βάση. Δηλαδή διάφορα ταμεία, funds τα οποία σήμερα στο καταστατικό τους έχουν ως περιορισμό να μην επενδύουν σε χώρες που δεν έχουν επενδυτική βαθμίδα θα επενδύσουν στην χώρα. Έτσι και η Ελλάδα πάρει επενδυτική βαθμίδα αυτός ο περιορισμός θα αρθεί, άρα θα έχουμε μια νέα εισροή κεφαλαίων για επενδύσεις, για δάνεια. Άρα το όφελος θα είναι πολύ μεγάλο. Είναι δηλαδή να σας το πω έτσι, εάν μου επιτρέπετε, το Κίνητρο. Το κίνητρο είναι τεράστιο στο να πάρουμε την επενδυτική βαθμίδα, διότι σχεδόν την έχουμε πάρει. Δηλαδή χρειάζεται ένα πάρα πολύ μικρό βήμα. Χρειάζεται η επόμενη κυβέρνηση, αυτή που θα εκλεγεί, οι προγραμματικές της δηλώσεις να είναι τέτοιες που θα ωθήσουν τους αξιολογητές, τους οίκους αξιολόγησης, να δώσουν αυτήν την παραπάνω επενδυτική βαθμίδα. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Σχεδόν την έχουμε πάρει. Το κράτησα αυτό. Αλλά δεν είναι κάτι το δεδομένο, μέχρι στιγμής. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Βεβαίως. Δεν είναι κάτι το δεδομένο. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Το λέω αυτό, γιατί με άξονα την τελευταία απάντησή σας για τις προγραμματικές δηλώσεις, διαβάζω πολιτικές προτάσεις που έχουν κατατεθεί πάνω στο ζήτημα της οικονομίας, όπως για παράδειγμα, κούρεμα χρέους, χαμηλές δόσεις σε δάνεια. Μάλιστα προτείνεται με πράξη νομοθετικού περιεχομένου μια τρίμηνη διάρκεια για την αναστολή των πλειστηριασμών. Όλα αυτά πώς τα ακούτε εσείς και εάν περνάνε από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Από τους θεσμούς;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι η ευθύνη την επομένη των εκλογών είναι πολύ μεγάλη. Γι’ αυτό και εγώ θα κρίνω αυτό που θα κάνει η επόμενη κυβέρνηση και όχι αυτά που λένε τα κόμματα σήμερα προεκλογικά. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Το αισθάνομαι και θέλω να σας το θέσω, υποψιάζομαι την απάντηση, αλλά θα ήθελα να το ακούσουν και οι ακροατές μας. Θα μπορούσε να συμβεί κ. Διοικητά ξανά ο εφιάλτης των μνημονίων; Των capital controls; Τα έχουμε αφήσει πίσω μας όλα αυτά; 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Είμαστε εδώ για να μη συμβεί κάτι τέτοιο. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Δεν θα συμβεί λέτε. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Δεν θα συμβεί. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Θα βλέπατε εφικτή μια συμφωνία των κομμάτων στα βασικά; Δηλαδή στην υλοποίηση βασικών δεσμεύσεων οικονομικής πολιτικής, ώστε όλα να πάνε καλά;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Επιθυμητό θα ήταν τα κόμματα να δεσμευτούν να στηρίξουν τους στόχους της οικονομικής πολιτικής που υπαγορεύονται από το εθνικό συμφέρον και από το συμφέρον των πολιτών της χώρας. Ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανήκουμε στην ευρωζώνη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τηρούμε και εμείς τους κανόνες που τηρούν και οι υπόλοιπες χώρες. Όπως ξέρετε, το κοινό νόμισμα, το ευρώ και όποιο κοινό νόμισμα, η εμπειρία δείχνει από το παρελθόν, από το μακρινό παρελθόν ότι κοινά νομίσματα απαιτούν πειθαρχία. Πειθαρχία των συμμετεχόντων στο κοινό νόμισμα. Ο κανόνας χρυσού κατέρρευσε τον 19ο αιώνα, όταν δεν τηρήθηκαν οι κανόνες. Το Bretton Woods, η Συνθήκη μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατέρρευσε όταν πάλι δεν τηρήθηκαν οι κανόνες. Άρα για να επιβιώσει το ευρώ χρειάζεται οι χώρες μέλη να υπακούουν σε κανόνες. Μου είναι αδιανόητο ότι η Ελλάδα δεν θα υπακούσει τους κανόνες που υπαγορεύει η συμμετοχή της στο κοινό νόμισμα, στο ευρώ.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Κύριε Στουρνάρα, ακούμε οικονομολόγους με εκτόπισμα και χωρίς εκτόπισμα, ότι έρχεται οικονομική καταιγίδα διεθνώς. Ότι έρχονται δύσκολες μέρες. Μάλιστα ο κ. Ρουμπινί, για να μη λέω πράγματα τα οποία φαντάζομαι, έχει μιλήσει για την τέλεια καταιγίδα που θα χτυπήσει την παγκόσμια οικονομία. Εσείς τι λέτε με την εμπειρία που έχετε;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Αυτές είναι υπερβολές. Πράγματι οι διεθνείς οίκοι προβλέπουν ότι τα επόμενα πέντε χρόνια λόγω των κλυδωνισμών που έχουμε υποστεί, πρώτον με την πανδημία, μετά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, μετά με τη γεωπολιτική ένταση Αμερικής – Κίνας, δεν θα είναι ανέμελα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα είναι καταιγίδα.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Όχι ανέμελα, αλλά όχι και καταιγίδα.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ακριβώς. Οι δημοσιονομικές αρχές, οι νομισματικές αρχές έχουμε μάθει από το παρελθόν και ξέρουμε πώς να παρέμβουμε όταν υπάρχει πρόβλημα, όπως υπήρξε παρέμβαση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπου οι οικονομίες υπέστησαν ένα πολύ μεγάλο κλυδωνισμό και ζήτησης και προσφοράς. Είχαμε αυτήν την τεράστια επέκταση, τη δημοσιονομική και τη νομισματική, οι οποίες τώρα σιγά – σιγά αποτραβιούνται, διότι έχουμε γυρίσει σε κάποια κανονικότητα. Όχι ακόμα 100%. Άρα λοιπόν ξέρετε οι εξελίξεις στο σύστημα της ελεύθερης οικονομίας δεν είναι ποτέ γραμμικές. Υπάρχουν κλυδωνισμοί. Ακριβώς αυτούς τους κλυδωνισμούς οι δημοσιονομικές αρχές, οι νομισματικές αρχές είναι εκεί για να μπορούν να αποκρούσουν. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Είπατε τη λέξη κλειδί. Η λέξη κλυδωνισμός. Όντως υπήρξαν κλυδωνισμοί και αναταράξεις στο τραπεζικό σύστημα που παρακολουθήσαμε και στην Ευρώπη, πρωτίστως στην Αμερική. Αυτοί οι κλυδωνισμοί θα έχουν συνέχεια; Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα είναι σταθερό; Και βέβαια αυτό που μας ενδιαφέρει και εδώ στην Ελλάδα, οι ελληνικές τράπεζες αντέχουν;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Πρώτον, αυτό που συνέβη ήταν σχετικά ένα μικρό επεισόδιο. Δεν είχε καμία σχέση με αυτό που συνέβη το 2009 με τη Lehman Brothers και με το τι επέφερε, με το τι πλήγμα επέφερε, διότι από τότε μέχρι σήμερα οι τράπεζες απέκτησαν περίπου διπλάσια κεφάλαια, πολύ καλύτερες συνθήκες ρευστότητας, οι εποπτικές αρχές έγιναν πολύ σοφότερες. Έχουμε πολύ περισσότερα μέσα στη διάθεσή μας σήμερα. Όχι ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε και άλλα πράγματα. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, θα πρέπει να προχωρήσουμε στην Τραπεζική Ένωση. Να προχωρήσουμε σε ένα κοινό σύστημα αντιμετώπισης κρίσεων. Όχι ότι δεν υπάρχει σήμερα, αλλά είναι όμως ατελές. Επίσης ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων, όχι ότι δεν υπάρχει σήμερα, αλλά έχουμε εθνικά συστήματα. Θέλουμε να πάμε σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων. Άρα από την κρίση την τελευταία, τη μικρή αυτή κρίση, αντλήσαμε μαθήματα και φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύντομα θα καταθέσει προτάσεις για να ολοκληρωθεί η Τραπεζική Ένωση στην Ευρώπη. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Και λέτε ότι αυτό που βιώσαμε σήμερα, αυτές τις μέρες, δεν έχει καμία σχέση με την κρίση του 2007 – 2008.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ναι. Θα μου επιτρέψετε αυτό να το ονομάσω ένα μικρό ατύχημα και όχι ένα δυστύχημα, σαν αυτό που έγινε το 2009. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Οι καταθέσεις των πολιτών είναι εγγυημένες; Είναι ασφαλείς; 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Οι καταθέσεις είναι ασφαλείς. Βεβαίως.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Είναι εγγυημένες και ασφαλείς. Αυτές οι εξελίξεις, αυτό το μικρό ατύχημα, το μικρό επεισόδιο, επηρεάζουν αρνητικά την πιστωτική επέκταση; Δηλαδή οι τράπεζες θα γίνουν πιο φειδωλές στο να δίνουν δάνεια; Να το πούμε έτσι πιο απλά.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ναι. Αναμένουμε ότι, ως ένα βαθμό, μια από τις συνέπειες αυτού του μικρού ατυχήματος είναι ότι οι τράπεζες θα είναι αρκετά πιο προσεκτικές στη χορήγηση δανείων. Άλλωστε η ζήτηση δανείων έχει αρχίσει ήδη να μειώνεται και οι χρηματοοικονομικές συνθήκες να συσφίγγονται λόγω της σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής και της αύξησης των επιτοκίων.     Άρα λοιπόν ούτως ή άλλως συμβαίνει αυτό από πέρσι, από τον Ιούλιο του ’22, όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ξεκίνησε να αυξάνει τα επιτόκια και αναμένουμε κατά τι να επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο η ζήτηση δανείων από το μικρό αυτό ατύχημα που είπα πριν, που συνέβη στην Αμερική και στην Credit Suisse. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Θα φρενάρει λίγο τα δάνεια. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ακριβώς. Θα ήθελα όμως να προσθέσω ένα ακόμα ζήτημα, το οποίο στην Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος δεν έχει προσεχθεί όσο θα έπρεπε. Έχουμε πει για τις μεγάλες επιτυχίες τις δημοσιονομικές, για παράδειγμα, τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών που έγιναν και τις έχουν κάνει πολύ πιο ισχυρές σήμερα. Έχει όμως δοθεί μικρή σημασία σε κάτι που εγώ θεωρώ πολύ πιο σημαντικό. Στην αύξηση των εξαγωγών. Πριν από μερικά χρόνια λέγαμε «κοιτάξτε να δείτε η Πορτογαλία που είναι στο μέγεθος της Ελλάδας πόσο πολύ εξάγει. Εξάγει το 40% του ΑΕΠ σε αγαθά και υπηρεσίες». Λίγοι έχουν αντιληφθεί ότι και η Ελλάδα σήμερα εξάγει το 40% περίπου του ΑΕΠ. 20% περίπου σε αγαθά, άλλα 20% σε υπηρεσίες. Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη επιτυχία και αποκαλύπτει τη βελτίωση των συνθηκών ανταγωνιστικότητας κάτω από τις οποίες λειτουργεί σήμερα η ελληνική οικονομία σε σχέση με το παρελθόν και θέλω να καταλήξω με αυτό που λέω, ότι αυτό δεν πρέπει να το χαλάσουμε. Θα πρέπει η επόμενη κυβέρνηση και αυτή να δεσμευτεί ότι θα συνεχιστεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας που έχει φέρει αυτό το πολύ καλό αποτέλεσμα στις ελληνικές εξαγωγές.  

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Ταυτόχρονα όμως αντιμετωπίζουμε την πρόκληση του ελλείμματος, του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κ. Στουρνάρα.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Βεβαίως. Αυτό όμως κατά 70% οφείλεται στις υψηλές τιμές ενέργειας, όχι ότι το υπόλοιπο είναι ασήμαντο, το υπόλοιπο που μένει. Εμείς στην Τράπεζα της Ελλάδος προβλέπουμε ότι ακόμα και μετά τη μείωση των τιμών, των εισαγωγών καυσίμων, θα παραμείνει ένα αρκετά μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. 

Αυτό σημαίνει δυο πράγματα όσον αφορά προτάσεις πολιτικής: Πρέπει να συνεχιστεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, να δώσουμε μεγάλη έμφαση τώρα σε αυτό που ονομάζουμε διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Δηλαδή, δεν αρκεί μόνο να βελτιώνεται το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος ή οι σχετικές τιμές. Πρέπει να προχωρήσουμε στα εμπόδια στις εξαγωγές, στην επιχειρηματικότητα, στις καθυστερήσεις, στην αδειοδότηση, για παράδειγμα. Έχουμε πολλά να κάνουμε ακόμα στους θεσμούς, στη δικαιοσύνη. Ξέρετε, έχει αποδειχθεί ότι οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης επηρεάζουν πάρα πολύ την εισροή ξένων κεφαλαίων για άμεσες επενδύσεις. Το ίδιο οι καθυστερήσεις και η γραφειοκρατία στη χορήγηση αδειών. Άρα λοιπόν πρέπει να τα προχωρήσουμε. 

Πέραν αυτού, ακόμα και τότε ίσως να μένει ακόμα ένα …. Δηλαδή μείωση τιμών καυσίμων. Θα μειωθεί το έλλειμμα του ισοζυγίου, αλλά δεν θα εξαλειφθεί. Περαιτέρω βελτίωση ανταγωνιστικότητας. Θα μειωθεί περαιτέρω το έλλειμμα, αλλά δεν θα εξαλειφθεί. Τι απομένει λοιπόν ακόμα; Θα πρέπει να ενισχύσουμε και άλλο την εισροή αυτόνομων κεφαλαίων από το εξωτερικό, μη δανειακών εννοώ αυτόνομων, δηλαδή για επενδύσεις, για αυξήσεις κεφαλαίου σε επιχειρήσεις, ούτως ώστε όποιο μικρό έλλειμμα ισοζυγίου παραμένει να χρηματοδοτείται από αυτόνομες, δηλαδή μη δανειακές εισροές κεφαλαίων από το εξωτερικό. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Το έχετε απαντήσει σε άλλη σας συνέντευξη. Θέλω να επιμείνω όμως. Πώς θα είναι η επόμενη μέρα των εκλογών; Θα είναι καλύτερη, χειρότερη; Θα είναι πιο δύσκολη; Πώς βλέπετε την οικονομική εξέλιξη της χώρας; Θα αντιμετωπίσουμε πιο δύσκολες μέρες;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Όπως ξέρετε είμαι από αυτούς που το ποτήρι το βλέπω μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Αυτό που απαιτείται είναι επαγρύπνηση, σκληρή δουλειά, όχι φόβος. Πρέπει όμως να επαγρυπνούμε. Εγώ είμαι βέβαιος ότι η επόμενη κυβέρνηση που θα έχουμε, θα κάνει το σωστό και θα συνεχίσει την πορεία βελτίωσης της ελληνικής οικονομίας που με τόσες θυσίες, έχουμε πετύχει από το 2010 μέχρι σήμερα.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Δεν έρχονται δηλαδή δύσκολες μέρες; Γιατί κάτι τέτοιο προέκυψε από μια συνέντευξη που δώσατε προσφάτως. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Όχι δεν είπα ότι θα έρθουν δύσκολες μέρες. Αυτό που είπα είναι ότι οι μακροοικονομικές συνθήκες θα είναι δυσκολότερες για την επόμενη κυβέρνηση από ότι για τη σημερινή. Και θα είναι δυσκολότερες διότι τα επιτόκια είναι υψηλότερα. Θα έχουμε ένα νέο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, ενώ τώρα έχει αναβληθεί λόγω της πανδημίας και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Ναι, έχουμε χαλαρώσει. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα είναι δύσκολες μέρες. Θα είναι το περιβάλλον δυσκολότερο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι μέρες μας θα είναι δύσκολες. Έχουμε μάθει από τα δύσκολα. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Αυτό είναι γεγονός.

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Έχουμε μάθει και τα έχουμε αντιμετωπίσει. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Κύριε Διοικητά, οι τράπεζες έχουν αποφασίσει το πάγωμα των αυξήσεων των επιτοκίων στη χώρα μας. Ποιο είναι το κόστος από αυτή την ιστορία; Και εάν θα το απορροφήσουν 100% οι τράπεζες;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ας περιμένουμε τις ανακοινώσεις τους. Αυτά που διαβάζω μέχρι σήμερα είναι προτάσεις των τραπεζών, δεν είναι πολιτική παρέμβαση. Άρα, εφόσον είναι προτάσεις των τραπεζών γίνονται για το συμφέρον τους. Αυτά που διαβάζω είναι λελογισμένα. Δηλαδή τη στιγμή που έχουμε τα περισσότερα στεγαστικά δάνεια στην Ελλάδα κυμαινόμενου επιτοκίου σε σχέση με το τι συμβαίνει στην ευρωζώνη και οι τράπεζες διαβλέπουν και αυτές ότι πλησιάζουμε στο τέλος των αυξήσεων των βασικών επιτοκίων της νομισματικής πολιτικής. Νομίζω η κίνηση αυτή είναι λελογισμένη και προστατεύει τα χαρτοφυλάκιά τους από την περαιτέρω αύξηση των κόκκινων δανείων. Διότι τα νοικοκυριά έχουν επιβαρυνθεί τους τελευταίους μήνες από τις αυξήσεις επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας οι οποίες λογικά περνάνε στις αυξήσεις των δανείων τους και επιβαρύνουν τις μηνιαίες τοκοχρεολυτικές δόσεις .

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Κύριε Διοικητά, η νέα πρόκληση για την κυβέρνηση, είναι οι αυξήσεις στους μισθούς. Υπόσχεται η Ν.Δ. καλύτερους μισθούς, αν και εφόσον ο λαός δώσει την εντολή. Μπορούμε; Αντέχουμε ως οικονομία και σε ποιο πλαίσιο;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Όσο αυξάνεται η παραγωγικότητα και η προϋπόθεση για να αυξηθεί η παραγωγικότητα είναι να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις, τότε ναι βεβαίως μπορούν να δοθούν πραγματικές αυξήσεις σε μισθούς. Αν όμως αυξάνουμε μισθούς χωρίς να αυξάνεται η παραγωγικότητα, μειώνουμε την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και κινδυνεύουμε να αρχίσει να αυξάνεται πάλι η ανεργία που με τόσο κόπο την έχουμε μειώσει αρκετά από την κορύφωση της κρίσης μέχρι σήμερα. Άρα αυξήσεις μισθών είναι εφικτές, αρκεί να αυξάνεται και η παραγωγικότητα μαζί. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Τελευταίο ερώτημα κ. Στουρνάρα. Μπορεί και να σας ενοχλήσει, αλλά θέλω να το θέσω. Υπάρχουν πολιτικές φιλοδοξίες; Ενίοτε το όνομά σας ακούγεται και για το αξίωμα του Πρωθυπουργού. Εδώ ψάχνουμε εδώ και καιρό τον άγνωστο Χ για Πρωθυπουργό. Σας ενδιαφέρει αυτό το αξίωμα;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Όχι δεν με ενδιαφέρει. Το έχω δηλώσει επανειλημμένα. Έχω πει ότι στόχος μου είναι να τελειώσω τη θητεία μου στην Τράπεζα της Ελλάδος σε 3 – 3,5 χρόνια περίπου. Έχω αρκετά πράγματα να κάνω ακόμα στην Τράπεζα της Ελλάδος και στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Όταν με το καλό τελειώσω αυτή τη θητεία, γιατί όλα εξαρτώνται από την καλή υγεία που θα έχουμε, θα είμαι 70 ετών περίπου, άρα θα είναι η ώρα πλέον να αποσυρθώ από τα δημόσια πράγματα στα οποία βρίσκομαι για πολλά χρόνια τώρα. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Μέχρι το ’26 εάν δεν κάνω λάθος θα είστε Διοικητής της Τραπέζης;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ακριβώς. Και προτίθεμαι να παραμείνω εκεί. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Και μετά στη Σύρο;

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Και μετά στη Σύρο. Ναι. Ακριβώς. Το πιάσατε. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Κάτι ξέρω. Θερμά σας ευχαριστώ για την τιμή κ. Στουρνάρα. 

Γ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Κι εγώ ευχαριστώ πολύ. 

• Θ. ΣΙΑΦΑΚΑΣ: Να είστε καλά.