Τι σημαίνει η απόφαση να χάσει το Υπερταμείο τις μετοχές των ΕΥΔΑΠ - ΕΥΑΘ

Η εξαγγελία του πρωθυπουργού ότι μετά τις εκλογές οι μετοχές των  ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ θα «φύγουν» από το Υπερταμείο και θα περάσουν στον έλεγχο του Δημοσίου, δηλαδή στο υπουργείο Οικονομικών  θα επιφέρει μείωση εσόδων στο Υπερταμείο από τις απώλειες μερισμάτων των δύο εταιρειών,  ενώ ο σφιχτός εναγκαλισμός με το Δημόσιο ενδεχομένως να στερήσει από τις δύο ΔΕΚΟ  τη δυνατότητα άσκησης ενός αξιοκρατικού μάνατζμεντ στο μέλλον. Επίσης, το Υπερταμείο θα πρέπει να αναπληρώσει στο ενεργητικό του τις δύο εταιρείες, καθώς τα περιουσιακά του στοιχεία αποτελούν εγγυήσεις για το δημόσιο χρέος.

Ένα σύντομο ιστορικό: Το 50% συν μία μετοχή των δύο εταιρειών είχε μεταβιβαστεί στο Υπερταμείο το 2016. Μετά από προσφυγές των εργαζομένων υπό το φόβο ιδιωτικοποίησης του νερού, τον Φεβρουάριο του 2022 το ΣτΕ αποφάσισε την «επιστροφή» των μετοχών των δύο εταιρειών στο υπουργείο Οικονομικών, κατοχυρώνοντας τον δημόσιο έλεγχο στο νερό. Το ΣτΕ με δύο αποφάσεις (190 και 191/2022) έκρινε αντισυνταγματική τη μεταβίβαση της πλειοψηφίας των δύο εταιρειών στο Υπερταμείο, με το σκεπτικό ότι:

• «Είναι συνταγματικώς επιβεβλημένος ο έλεγχος από το Δημόσιο μιας υπηρεσίας κοινής ωφελείας, όχι απλώς με την άσκηση εποπτείας αλλά και διά του μετοχικού κεφαλαίου της. Μόνον εάν το Ελληνικό Δημόσιο διατηρεί κατ’ ουσίαν την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της δημόσιας επιχείρησης, η οποία παρέχει υπηρεσίες κοινής ωφέλειας απολύτως ζωτικής σημασίας, εξασφαλίζονται τόσο τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα του Δημοσίου επί της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ όσο και η εκλογή της πλειοψηφίας των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της επιχείρησης από το κατέχον την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της Δημόσιο».

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως, ενώ το Υπερταμείο έχει βασικό μέτοχο το υπουργείο Οικονομικών, το διοικητικό του συμβούλιο το οποίο και αποφασίζει για τις διοικήσεις των ΔΕΚΟ, επιλέγεται από το πανίσχυρο Εποπτικό Συμβούλιο, στο οποίο οι εκπρόσωποι των δανειστών έχουν δικαίωμα βέτο.

Η κυβέρνηση το καλοκαίρι του 2022 ψήφισε νόμο σύμφωνα με τον οποίο το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών των δύο ΔΕΚΟ παραμένει στο Υπερταμείο, με την υποσημείωση ότι δεν μπορεί να παραχωρηθεί. Η απόφαση αυτή είχε ως στόχο τη διατήρηση των εσόδων από τα μερίσματα των δύο εταιρειών στο Υπερταμείο, που ασκεί πλέον και επενδυτική δραστηριότητα, αλλά και το διορισμό των διοικήσεων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Άλλωστε, όπως προαναφέρθηκε, βασικός μέτοχος του Υπερταμείου είναι το υπουργείο Οικονομικών και επί της ουσίας δεν άλλαζε ο δημόσιος χαρακτήρας των δύο ΔΕΚΟ. 

Η προεκλογική περίοδος και η «ιδιωτικοποίηση» του νερού

Τώρα, όμως, με τη δημιουργία της νέας ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής για τον έλεγχο των υδάτων, προέκυψε μια αδικαιολόγητη ανησυχία, εκ μέρους κυρίως της αντιπολίτευσης ότι η κυβέρνηση έχει ως στόχο να ιδιωτικοποιήσει το νερό, μια άποψη που σύμφωνα με την κυβέρνηση δεν έχει βάση, αφού η απόφαση του ΣτΕ αλλά και ο νόμος της Νέας Δημοκρατίας απαγορεύει την παραχώρηση του πλειοψηφικού πακέτου των δύο εταιρειών. Εν μέσω, όμως, προεκλογικής περιόδου και για να μη δημιουργούνται εντυπώσεις, ο πρωθυπουργός έσπευσε να κλείσει το θέμα, με την εξαγγελία του ότι οι  μετοχές και η διοίκηση των δύο εταιρειών θα υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο του υπουργείου Οικονομικών.

Τι σημαίνει όμως η μεταβίβαση αυτή για το Υπερταμείο; Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία, την τριετία  2019 - 2021, το Υπερταμείο εισέπραξε αθροιστικά από μερίσματα και επιστροφές κεφαλαίου από ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ το ποσό των 70,64 εκατ. ευρώ (59,5 εκατ. από την πρώτη και 11,4 εκατ. ευρώ από τη δεύτερη). Με την επικείμενη μεταβίβαση των μετοχών στο υπουργείο Οικονομικών, το Υπερταμείο χάνει ένα σημαντικό έσοδο αφού και οι δύο εταιρείες μοιράζουν καλά μερίσματα κάθε χρόνο.

Υπενθυμίζεται πως τα έσοδα του Υπερταμείου προέρχονται από τα μερίσματα των θυγατρικών του και τις συμμετοχές που διαθέτει. Το 50% των μερισμάτων που λαμβάνει σε ετήσια βάση κατευθύνεται  για τη μείωση του δημόσιου χρέους, περίπου το 30% των μερισμάτων ενισχύει το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και το 20% που περισσεύει αξιοποιείται από το Υπερταμείο -σε συνδυασμό με τα διαθέσιμα που ήδη υπάρχουν- για επενδύσεις στην ελληνική οικονομία.

Παράλληλα, η αποχώρηση των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ από τον ενοποιημένο ισολογισμό του Υπερταμείου θα στερήσει και αξία ενεργητικού τής τάξης τού 1 δισ. ευρώ. Η περιουσία του, δηλαδή, θα μειωθεί από τα 6 δισ. ευρώ στα 5 δισ. ευρώ.

Σημειώνεται ότι η περιουσία του Υπερταμείου είναι εγγύηση για τα δάνεια που έχουμε συνάψει με τους Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και η απομείωσή της ίσως εγείρει επιπλέον αξιώσεις. Το πιο πιθανό είναι η διοίκηση του Υπερταμείου να ζητήσει από την κυβέρνηση να προστεθούν άλλα κρατικά περιουσιακά στοιχεία υπό τον έλεγχο του Υπερταμείου, ώστε να αναπληρωθεί το χαμένο ενεργητικό.

Επίσης, μέχρι σήμερα το Υπερταμείο πρότεινε στη γενική συνέλευση των μετόχων των εταιρειών νερού τα προς εκλογή μέλη του διοικητικού συμβουλίου τους, ως μέτοχος πλειοψηφίας, κατόπιν προηγούμενης έγκρισης του μοναδικού μετόχου του, του υπουργείου Οικονομικών.

Τώρα οι διοικήσεις θα διορίζονται απευθείας από τον εκάστοτε υπουργό Οικονομικών, μια πρακτική με τραυματικές εμπειρίες από το παρελθόν. Άλλωστε, αυτός ήταν και ο ιδρυτικός στόχος του Υπερταμείου: Η  αναπτυξιακή πορεία των εταιρειών που είχε στην κατοχή του μέσω της επιλογής ικανών στελεχών από την αγορά για την άσκηση ενός σύγχρονου και αξιοκρατικού μάνατζμεντ.

Στην ΕΥΔΑΠ μέτοχοι, εκτός από το Υπερταμείο με 50% συν μία μετοχή, είναι το ΤΑΙΠΕΔ με 11,3%, ο Τζον Πόλσον με 10% και στην ελεύθερη διασπορά βρίσκεται το 28,7%. Στην ΕΥΑΘ, εκτός από το Υπερταμείο με 50% συν μία μετοχή, το ΤΑΙΠΕΔ ελέγχει το 24%, η SUEZ το 5,46% και το 20,52% αποτελεί την ελεύθερη διασπορά.

Μένει να ξεκαθαριστεί αν η μεταβίβαση της πλειοψηφίας των μετοχών των δύο εταιρειών από το Υπερταμείο στο υπουργείο Οικονομικών θα περιλαμβάνει και τις μετοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του ΤΑΙΠΕΔ, δεδομένου ότι το ΤΑΙΠΕΔ είναι άμεση θυγατρική του Υπερταμείου.