Μεγάλες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο για τα καταναλωτικά δάνεια φέρνει η νέα πρόταση οδηγίας που έδωσε στη δημοσιότητα η Κομισιόν και προωθείται για να συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και στο Ευρωκοινοβούλιο. Μεταξύ άλλων, θα μπουν φραγμοί στον δανεισμό καταναλωτών χωρίς επαρκή έλεγχο της πιστοληπτικής τους ικανότητας, οι πιστωτικοί φόρεις θα υποχρεωθούν να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να διευκολύνουν τους δανειολήπτες που δυσκολεύονται να πληρώσουν, ενώ τα κράτη θα κληθούν να θέσουν ανώτατα όρια στα επιτόκια των καταναλωτικών δανείων.
Η πρόταση οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δόθηκε πριν λίγες ημέρες στη δημοσιότητα (δείτε εδώ το πλήρες κείμενο) τροποποιεί την υφιστάμενη οδηγία 2008/48/ΕΚ για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης με στόχο, όπως αναφέρει η Κομισιόν, «να διευκολυνθεί η δημιουργία μιας εύρυθμα λειτουργούσας εσωτερικής αγοράς στον τομέα της καταναλωτικής πίστης και να παρασχεθεί υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών προκειμένου να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών». Σημειώνεται ότι οι προτάσεις αφορούν μόνο τα δάνεια καταναλωτικής πίστης μέχρι 100.000 ευρώ και χωρίς εξασφαλίσεις (εξαιρούνται από το πεδίο της ρύθμισης, μεταξύ άλλων, τα στεγαστικά δάνεια).
Ανάμεσα στις προτάσεις που διατυπώνονται από την Κομισιόν ξεχωρίζουν αυτές που αφορούν την αλλαγή του τρόπου αξιολόγησης των υποψήφιων δανειοληπτών από τους πιστωτικούς φορείς, με στόχο «να αποφευχθούν ανεύθυνες πρακτικές δανεισμού και υπερχρέωσης».
Ειδικότερα, προτείνεται να καθιερωθεί η υποχρέωση αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας του καταναλωτή με βάση κατάλληλες και ακριβείς πληροφορίες για το εισόδημα και τις δαπάνες, καθώς και τις άλλες χρηματοπιστωτικές και οικονομικές συνθήκες του καταναλωτή. Οι πληροφορίες λαμβάνονται από σχετικές εσωτερικές ή εξωτερικές πηγές, συμπεριλαμβανομένου του καταναλωτή και, εφόσον απαιτείται, βάσει έρευνας σε βάση δεδομένων.
Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι ο πιστωτικός φορέας καθιστά την πίστωση διαθέσιμη στον καταναλωτή μόνο όταν το αποτέλεσμα της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας δείχνει ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σύμβαση πίστωσης ή τη σύμβαση παροχής πιστωτικών υπηρεσιών συμμετοχικής χρηματοδότησης είναι πιθανόν να εκπληρωθούν με τον τρόπο που προβλέπεται από την εν λόγω σύμβαση.
Επίσης, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, όταν πιστωτικός φορέας συνάπτει σύμβαση πίστωσης, δεν ακυρώνει ούτε τροποποιεί στη συνέχεια τη σύμβαση πίστωσης εις βάρος του καταναλωτή για τον λόγο ότι η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας δεν διεξήχθη σωστά. Αυτό δεν εφαρμόζεται όταν αποδεικνύεται ότι ο καταναλωτής εν γνώσει του παρέλειψε ή παραποίησε τις πληροφορίες που παρείχε στον πιστωτικό φορέα.
Όταν η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας περιλαμβάνει τη χρήση κατάρτισης προφίλ ή άλλης αυτοματοποιημένης επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι ο καταναλωτής έχει το δικαίωμα να ζητήσει και να εξασφαλίσει ανθρώπινη παρέμβαση για την επανεξέταση της απόφασης, να ζητήσει από τον πιστωτικό φορέα σαφή εξήγηση της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, να αμφισβητήσει την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας και την απόφαση για τη μη χορήγηση δανείου.
Σε μια προσπάθεια να διευκολυνθεί η διασυνοριακή χορήγηση πιστώσεων (π.χ. να μπορεί ένας Έλληνας καταναλωτής να λάβει δάνειο από μια γαλλική τράπεζα), η πρόταση οδηγίας προβλέπει ότι τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να δίνουν πρόσβαση στους πιστωτικούς φορείς άλλων κρατών στις βάσεις δεδομένων που χρησιμοποιούνται σ’ αυτό το κράτος μέλος για την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των καταναλωτών. Οι όροι πρόσβασης στις εν λόγω βάσεις δεδομένων δεν εισάγουν διακρίσεις, αναφέρουν οι προτάσεις της Κομισιόν, που θα δώσουν, στην περίπτωση της Ελλάδας, πλήρη πρόσβαση στα δεδομένα του Τειρεσία στις τράπεζες άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ώστε να μπορούν να δανείζουν Έλληνες καταναλωτές.
Μέτρα ανοχής σε καταναλωτές που καθυστερούν πληρωμές
Σε ό,τι αφορά τις καθυστερούμενες οφειλές από καταναλωτικά δάνεια, η πρόταση οδηγίας προβλέπει ότι οι πιστωτικοί φορείς θα είναι υποχρεωμένοι να διευκολύνουν με κάθε τρόπο τους δανειολήπτες, πριν φθάσουν στα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης. Προτείνεται, ειδικότερα, ότι τα κράτη μέλη επιβάλλουν την υποχρέωση στους πιστωτικούς φορείς να διαθέτουν κατάλληλες πολιτικές και διαδικασίες ώστε να καταβάλλουν προσπάθειες για να επιδεικνύουν, κατά περίπτωση, εύλογη ανοχή πριν από την κίνηση διαδικασιών εκτέλεσης.
Αυτά τα μέτρα ανοχής μπορούν να φθάνουν ως τη μερική άφεση («κούρεμα») του χρέους. Ειδικότερα, τα μέτρα μπορεί να είναι:
α) συνολική ή μερική αναχρηματοδότηση σύμβασης πίστωσης,
β) τροποποίηση των υφιστάμενων όρων και προϋποθέσεων σύμβασης πίστωσης, που μπορεί να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων: i) παράταση της διάρκειας της σύμβασης πίστωσης, ii) αλλαγή του είδους της σύμβασης πίστωσης, iii) αναβολή της καταβολής του συνόλου ή μέρους των δόσεων αποπληρωμής για ορισμένο χρονικό διάστημα, iv) αλλαγή του επιτοκίου, v) παροχή αναστολής καταβολής δόσεων, vi) μερική αποπληρωμή δόσεων, vii) μετατροπές νομίσματος,
viii) μερική άφεση και ενοποίηση του χρέους.
Σημειώνεται, πάντως, ότι αυτός ο κατάλογος δυνητικών μέτρων δεν θίγει τους κανόνες του εθνικού δικαίου και δεν επιβάλλει στα κράτη μέλη να προβλέπουν όλα αυτά τα μέτρα στο εθνικό τους δίκαιο.
Τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν, όταν επιτρέπεται στον πιστωτικό φορέα να καθορίζει και να επιβάλλει επιβαρύνσεις στον καταναλωτή λόγω αθέτησης υποχρέωσης, οι επιβαρύνσεις αυτές να μην είναι μεγαλύτερες από το αναγκαίο για την αποζημίωση του πιστωτικού φορέα για τη ζημία που υπέστη λόγω της αθέτησης της υποχρέωσης.
Επίσης, τα κράτη μέλη μπορούν να επιτρέπουν στους πιστωτικούς φορείς να επιβάλλουν πρόσθετες επιβαρύνσεις στον καταναλωτή σε περίπτωση αθέτησης υποχρέωσης. Στην περίπτωση αυτή, τα κράτη μέλη θεσπίζουν ανώτατο όριο για τις επιβαρύνσεις αυτές.
«Πλαφόν» στα επιτόκια
Η συζητούμενη πρόταση οδηγίας ανοίγει και πάλι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλές φορές στο παρελθόν ελληνικές κυβερνήσεις, τράπεζες και τη Δικαιοσύνη. Ο Άρειος Πάγος έκρινε το 2001 ότι και στα τραπεζικά δάνεια, όπως συμβαίνει στα δάνεια που χορηγούνται από ιδιώτες, θα πρέπει να ισχύει ανώτατο όριο επιτοκίου ίσο με το εξωτραπεζικό (δικαιοπρακτικό) επιτόκιο δανεισμού. Αυτό δεν προβλέπεται από τη νομοθεσία, ενώ οι τράπεζες ουδέποτε εφάρμοσαν αυτή την απόφαση κατά τον καθορισμό των επιτοκίων καταναλωτικής πίστης, βασιζόμενες σε σχετική γνωμοδότηση της Τράπεζας της Ελλάδος.
Η Κομισιόν τάσσεται υπέρ της καθιέρωσης ανώτατων ορίων στα επιτόκια των καταναλωτικών δανείων, σημειώνοντας:
- «Σε ορισμένα κράτη μέλη αποτελεί συνήθη πρακτική ο καθορισμός ανώτατων ορίων για τα επιτόκια, τα συνολικά ετήσια πραγματικά επιτόκια και/ή το συνολικό κόστος της πίστωσης για τον καταναλωτή. Ο εν λόγω καθορισμός ανώτατων ορίων έχει αποδειχθεί επωφελής για τους καταναλωτές. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να διατηρήσουν το ισχύον νομικό καθεστώς τους.
- Ωστόσο, σε μια προσπάθεια αύξησης της προστασίας των καταναλωτών χωρίς την επιβολή περιττών περιορισμών στα κράτη μέλη, θα πρέπει να θεσπιστούν ανώτατα όρια για τα επιτόκια, τα συνολικά ετήσια πραγματικά επιτόκια και/ή το συνολικό κόστος της πίστωσης για τον καταναλωτή σε ολόκληρη την Ένωση».
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει ότι:
1. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν ανώτατα όρια για ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
α) τα επιτόκια που εφαρμόζονται στις συμβάσεις πίστωσης ή τις πιστωτικές υπηρεσίες συμμετοχικής χρηματοδότησης,
β) το συνολικό ετήσιο πραγματικό επιτόκιο.
γ) το συνολικό κόστος της πίστωσης για τον καταναλωτή.
2. Τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίζουν πρόσθετα ανώτατα όρια για τις ανακυκλούμενες πιστωτικές διευκολύνσεις (σ.σ.: πιστώσεις μέσω αλληλόχρεων λογαριασμών).
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
