Είναι μόνο τρεις λέξεις: «whatever it takes» («ό,τι χρειασθεί»). Τις εκστόμισε στις 26 Ιουλίου του 2012 ο Μάριο Ντράγκι, διαβεβαιώνοντας τις αγορές ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα χρησιμοποιούσε κάθε μέσο για να σωθεί το ευρώ. Αυτές οι τρεις λέξεις, όμως, «μεταφράζονται» σε ένα ιλιγγιώδες ποσό: 2,2 τρισ. ευρώ! Τόσα «ξόδεψε» η ΕΚΤ στη διάρκεια της θητείας Ντράγκι για να σωθεί το ευρώ.
Ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης, Μάριο Ντράγκι, αφήνει σε λίγες ημέρες το θώκο του προέδρου της ΕΚΤ, ύστερα από μια οκταετή θητεία, στη διάρκεια της οποίας κέρδισε τη γενική αναγνώριση ως «ο άνθρωπος που έσωσε το ευρώ».
Γενική; Όχι ακριβώς. Στην πλεονασματική Γερμανία, οι καταθέτες… λατρεύουν να μισούν τον Ντράγκι, ως τον άνθρωπο που σπατάλησε τις οικονομίες τους για να σώσει τους «τεμπέληδες» του Νότου, ή ως τον άνθρωπο που έδωσε στην ΕΚΤ, την κεντρική τράπεζα που δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα της αυστηρής Bundesbank, την εικόνα της… Τράπεζας της Ιταλίας.
Ο Ντράγκι διαδέχθηκε την 1η Νοεμβρίου 2011 στη θέση του προέδρου της ΕΚΤ τον Γάλλο, Ζαν Κλωντ Τρισέ, έναν αυστηρό τραπεζίτη, που επικρίθηκε από πολλούς ότι τα έκανε… θάλασσα στα πρώτα βήματα διαχείρισης της κρίσης της ευρωζώνης, που άρχισε το 2008, μετά την κατάρρευση της Lehman, και πέρασε σε νέο και πιο επικίνδυνο στάδιο από το 2009, με το σοκ της κατάρρευσης της Ελλάδας.
Ο Τρισέ πρόσφερε άφθονη ρευστότητα στις τράπεζες και μείωσε τα επιτόκια για να αναχαιτίσει την κρίση, αλλά κατηγορήθηκε ότι βιάσθηκε να αυξήσει ξανά τα επιτόκια, πριν ξεπερασθεί η κρίση, με αποτέλεσμα να συμβάλει στην αναζωπύρωσή της.
Παρότι η ιδέα της τοποθέτησης στην ΕΚΤ του πρώην κεντρικού τραπεζίτη της Ιταλίας, που είχε θητεύσει και ως διευθυντής του ιταλικού υπουργείου Οικονομικών, αλλά και ως τραπεζικό στέλεχος της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στους συντηρητικούς κύκλους της Bundesbank και του γερμανικού κατεστημένου, η Άνγκελα Μέρκελ στήριξε σταθερά τον Ντράγκι τόσο για να διορισθεί, όσο και για να ακολουθήσει μια εντελώς ανορθόδοξη, για τα δεδομένα της ΕΚΤ, νομισματική πολιτική, που τελικά απέτρεψε αυτό που φοβόταν περισσότερο η Γερμανίδα καγκελάριος: τη διάλυση της ευρωζώνης, που θα επιδρούσε διαβρωτικά και στην πολιτική ενότητα της Ευρώπης, στην οικοδόμηση της οποίας στηρίχθηκε το μεταπολεμικό θαύμα της Γερμανίας.
Η ιστορική δημόσια παρέμβαση
Αρκετούς μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, στις 26 Ιουλίου 2012, όταν η κρίση κορυφωνόταν και είχε ήδη συμφωνηθεί το πρώτο «κούρεμα» πιστωτών χώρας της ευρωζώνης (το ελληνικό PSI), ο Ντράγκι έκανε τη σημαντικότερη δημόσια παρέμβαση της θητείας του.
Οι αγορές ανησυχούσαν τότε ότι η ευρωζώνη αναπόφευκτα θα διαλυόταν, όχι λόγω της Ελλάδας, αλλά εξαιτίας της πατρίδας του Ντράγκι, της Ιταλίας. Η Ιταλία ήταν πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει, αλλά και πολύ μεγάλη για να σωθεί, μέσα από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό διάσωσης, που βασιζόταν στους προϋπολογισμούς των κρατών, αλλά είχε πεπερασμένη «δύναμη πυρός» και, πάντως, οι αναλυτές εκτιμούσαν ότι, ακόμη και αν οι πολιτικοί της Γερμανίας έδιναν την άδεια για να σωθεί με ένα πακέτο δανείων η Ιταλία, αυτό θα ήταν τόσο μεγάλο και θα προκαλούσε τόσο έντονες αντιδράσεις στην Γερμανία, που η ευρωζώνη θα βυθιζόταν σε χάος και θα διαλυόταν.
Εκείνη την κρίσιμη στιγμή, ο Ντράγκι άλλαξε τη ροή της ιστορίας, με μια δήλωση που έπεισε ότι η ΕΚΤ, ο μοναδικός ευρωπαϊκός μηχανισμός με πρόσβαση σε απεριόριστη ρευστότητα, ως έχουσα το δικαίωμα να τυπώνει χρήμα, θα «έβαζε πλάτη» για τη διάσωση της Ιταλίας.
Μιλώντας σε τραπεζικό συνέδριο στο Λονδίνο, ο Ντράγκι είπε: «Εντός των ορίων της εντολής μας, η ΕΚΤ είναι έτοιμη να κάνει ό,τι χρειασθεί για να διατηρηθεί το ευρώ. Και, πιστέψτε με, αυτό θα είναι αρκετό».
Όσο ξέρουν να διαβάζουν την κωδικοποιημένη γλώσσα των Ευρωπαίων κεντρικών τραπεζιτών γρήγορα κατάλαβαν τι εννοούσε ο Ντράγκι: η ΕΚΤ επρόκειτο να χρησιμοποιήσει τεράστιες ποσότητες ρευστότητας για να σωθεί το ευρώ, αλλά με τρόπο που δεν ξέφευγε, τυπικά τουλάχιστον, από τα όρια της εντολής της ΕΚΤ. Ποτέ δεν είπε ότι «έριχνε ρευστότητα» στην αγορά για να δανείζονται φθηνά τα αδύναμα μέλη της ευρωζώνης, με πρώτη την Ιταλία, καθώς αν το παραδεχόταν θα παραβίαζε το βασικό κανόνα της Bundesbank και του καταστατικού της ΕΚΤ, που απαγορεύει… δια ροπάλου τη χρηματοδότηση κρατών από την κεντρική τράπεζα.
Ο Ντράγκι έμεινε μέχρι τέλους συνεπής στην εντολή που έχει η ΕΚΤ: τροφοδοτούσε με άφθονη και φθηνή ρευστότητα την αγορά, στο όνομα της ανάγκης να επιτελέσει η ΕΚΤ τη βασική της αποστολή, δηλαδή να κρατά τον πληθωρισμό κοντά, αλλά όχι πάνω από το 2%. Δεδομένου ο πληθωρισμός συνεχώς κινείται προς το μηδέν, αυτό έδινε στον Ντράγκι νομιμοποίηση για όλα τα ανορθόδοξα μέτρα πολιτικής, που… τρελαίνουν τους Γερμανούς, όπως τα αρνητικά επιτόκια και οι αγορές ομολόγων (ποσοτική χαλάρωση).
Για την περίπτωση της Ιταλίας, ο Ντράγκι σχεδίασε ένα πρόγραμμα που δεν χρειάσθηκε να χρησιμοποιηθεί, αλλά και μόνο που οι αγορές γνώριζαν την ύπαρξή του αυτό ήταν αρκετό για να μην επιτίθενται στην Ιταλία. Το πρόγραμμα προέβλεπε ότι μπορεί να αγοράζει απευθείας από μια κυβέρνηση ομόλογα η ΕΚΤ, δηλαδή να προσφύγει στην… καταραμένη για τους Γερμανούς νομισματική χρηματοδότηση, υπό τον απαράβατο όρο ότι θα εφαρμόσει πρόγραμμα μνημονίου με επιτήρηση από την Κομισιόν και το ΔΝΤ.
Η αλήθεια μέσα από αριθμούς
Οι αριθμοί δείχνουν με αδιάψευστο τρόπο πόσο μακριά πήγε την ΕΚΤ ο Ντράγκι για να σώσει το ευρώ με τα μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια, την ποσοτική χαλάρωση και την άφθονη χρηματοδότηση των τραπεζών, ακόμη και για μεγάλες χρονικές περιόδους, πράγμα εντελώς ασυνήθιστο για κεντρική τράπεζα, καθώς οι κεντρικές τράπεζες προσφέρουν κατά κανόνα μόνο βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση στις εμπορικές.
Όλα αυτά τα μέτρα καταλήγουν να επηρεάζουν καταλυτικά ένα σημαντικό στοιχείο: το ύψος ενεργητικού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπου αθροίζονται όλες οι χρηματοδοτήσεις που προσφέρει στην αγορά: Όπως φαίνεται στο γράφημα, ο Ντράγκι παρέλαβε, τον Νοέμβριο του 2011, το ενεργητικό της ΕΚΤ στα 2,419 τρισεκατομμύρια ευρώ. Ύστερα από μια αρχική διόγκωση και, ακολούθως, συρρίκνωση, ο Ντράγκι από τα τέλη του 2014 «πάτησε γκάζι», μέσω του προγράμματος αγοράς ομολόγων και η αύξηση του ενεργητικού ήταν έκτοτε συνεχής, για να φθάσει τα 4,638 τρισεκατομμύρια, κατά το χρόνο λήξης της θητείας του. Πρόκειται για μια αύξηση που ζαλίζει και προκαλεί άγριες αντιδράσεις των συντηρητικών τραπεζιτών της Bundesbank: το ενεργητικό αυξήθηκε κατά 92%, δηλαδή σχεδόν διπλασιάσθηκε, ενώ σε απόλυτους αριθμούς αυξήθηκε κατά το αστρονομικό ποσό των 2,219 τρισ. ευρώ, δηλαδή ένα ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο ύψος του δημοσίου χρέους της Ιταλίας!
Η εκτίναξη του ενεργητικού της ΕΚΤ στη θητεία Ντράγκι (από 1/11/2011)
Ποσά σε εκατ. ευρώ
Αυτός δεν είναι, όμως, ο μόνος «ενοχλητικός» για τους Γερμανούς αριθμός, που συμπυκνώνει τη θητεία του Ντράγκι. Όπως υποστηρίζεται από τους αντιπάλους του, οι οποίοι προσπάθησαν να μπλοκάρουν και το νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, που θα ενεργοποιηθεί τον επόμενο μήνα, η ΕΚΤ έσωσε το ευρώ μεταφέροντας τα βάρη των προβλημάτων του Νότου στις πλεονασματικές χώρες του Βορρά, με πρώτη την Γερμανία.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η Bundesbank, στη διάρκεια της θητείας του Ντράγκι, υποχρεώθηκε να χρηματοδοτήσει με τεράστια ποσά, μέσω του συστήματος πληρωμών Target 2, τις ελλειμματικές κεντρικές τράπεζες, όπως η ιταλική, που έφθασε να «χρωστάει» στο σύστημα πληρωμών της ΕΚΤ σχεδόν 500 δισ. ευρώ.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, όπου απεικονίζονται οι απαιτήσεις της Bundesbank από τις άλλες τράπεζες του Ευρωσυστήματος, επί ημερών Ντράγκι πλησίασαν το 1 τρισ. ευρώ, ακολουθώντας έντονα αυξητική πορεία. Συντηρητικοί Γερμανοί οικονομολόγοι, όπως ο Βαυαρός καθηγητής, Χανς Βέρνερ Σιν, έχουν υποστηρίξει ότι το θεσμικό πλαίσιο της ευρωζώνης δεν εγγυάται επαρκώς αυτές τις χρηματοδοτήσεις: αν μια χώρα, όπως η Ιταλία, αποχωρήσει από την ευρωζώνη, λένε, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Bundesbank θα μπορέσει να πάρει πίσω τα χρήματά της.
Οι απαιτήσεις της Bundesbank από το Ευρωσύστημα (ποσά σε εκατ. ευρώ, πηγή: ΕΚΤ)
Το δεύτερο στοιχείο, που έκανε τη λαϊκή εφημερίδα «Bild» να παρουσιάσει τον Ντράγκι σαν Δράκουλα, που πίνει το αίμα των Γερμανών καταθετών, είναι η απόδοση των γερμανικών καταθέσεων. Σε μια χώρα με τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα, αλλά και με γηρασμένο πληθυσμό αποταμιευτών, όπως η Γερμανία, υπάρχει μεγάλη ευαισθησία στο ζήτημα της απόδοσης των οικονομικών του πληθυσμού.
Στα χρόνια του Ντράγκι, όπως φαίνεται στο γράφημα (στοιχεία της Bundesbank), το γερμανικό επιτόκιο τραπεζικών καταθέσεων, που έφθανε και το 5% πριν ξεσπάσει η μεγάλη κρίση στην ευρωζώνη, έπεσε δραματικά, πολύ κοντά στο μηδέν, κάνοντας τραπεζίτες, όπως οι επικεφαλής της Deutsche Bank και της Commerzbank, να τάσσονται ανοικτά κατά της πολιτικής του Ντράγκι.
Γερμανικές καταθέσεις: Από το 5% στο... μηδέν
Παρόλα αυτά, όλοι αναγνωρίζουν ότι χωρίς τα ανορθόδοξα μέτρα που έλαβε ο Ντράγκι, που άλλαξαν για πάντα τη νομισματική φιλοσοφία της ΕΚΤ, σήμερα η Ευρώπη πιθανότατα θα είχε βυθισθεί στο χάος της μετά τη διάλυση της ευρωζώνης εποχής. Αποχωρώντας, ο Ντράγκι ζήτησε από τους Γερμανούς πολιτικούς, αν θέλουν να πάψει η ΕΚΤ να υποστηρίζει την οικονομία με ανορθόδοξα, νομισματικά μέτρα, να χρησιμοποιήσουν τα μεγάλα πλεονάσματα του γερμανικού προϋπολογισμού, για να στηρίξουν με δημόσιες επενδύσεις την ανάπτυξη και να επανέλθει, σταδιακά, η ΕΚΤ σε πιο ορθόδοξη πολιτική.
Επειδή, όμως, ο Ντράγκι γνωρίζει πολύ καλά ότι η Γερμανία δύσκολα θα μετακινηθεί από την εμμονή στα μηδενικά κρατικά ελλείμματα, άφησε πίσω του μια σημαντική παρακαταθήκη: σε πείσμα των Γερμανών τραπεζιτών, κράτησε αρνητικό το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων και πέρασε από το διοικητικό συμβούλιο άλλο ένα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, που θα αρχίσει τον επόμενο μήνα, με αγορές τίτλων αξίας 20 δισ. ευρώ το μήνα.
Δηλαδή, ακόμη και μετά την αποχώρηση Ντράγκι, η ΕΚΤ θα συνεχίσει να κάνει «whatever it takes», καθώς μάλιστα δεν τον διαδέχεται κάποιο «γεράκι» από την Γερμανία, αλλά η Γαλλίδα πολιτικός, χωρίς εμπειρία σε κεντρική τράπεζα, Κριστίν Λαγκάρντ, που μόλις άφησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ένα ίδρυμα, που διακωμωδείται στην Γερμανία ως Ταμείο Μεγιστοποίησης Πληθωρισμού (Inflation Maximizing Fund)…
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
