«Νυστέρι» με 20 αλλαγές για τα έργα, «στοπ» σε υπερβολικές εκπτώσεις

Να δώσει τέλος στο νοσηρό φαινόμενο των υπερβολικών εκπτώσεων στους διαγωνισμούς για δημόσια έργα επιχειρεί, μεταξύ άλλων, το υπουργείο Υποδομών με το νομοσχέδιο που φέρνει πλήθος αλλαγών στο καθεστώς δημοπράτησης και επίβλεψης των έργων.

Παρά τις αντιρρήσεις των τεχνικών εταιρειών που εστιάζονται στις ρυθμίσεις για τις δυνατότητες αναθεώρησης του κόστους ενός έργου, την ευθύνη του αναδόχου για τις μελέτες και τις αυστηρές κυρώσεις στους εργολάβους για λάθη στις επιμετρήσεις, το υπουργείο περιέλαβε τις αλλαγές στο σχέδιο νόμου που τέθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση.

Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει είκοσι μεγάλες αλλαγές στο σημερινό καθεστώς δημοπράτησης και επίβλεψης των δημοσίων έργων:

1. Αυστηρά μέτρα για τις υπερβολικά υψηλές εκπτώσεις στα δημόσια έργα. Στο εξής θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από τον μέσο όρο της έκπτωσης του συνόλου των προσφορών που υποβλήθηκαν. Η αιτιολόγηση θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και τμήμα της σύμβασης ανάθεσης, που δεν μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη την διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης. Ταυτόχρονα η εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογίζεται πλέον επί του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έργου και όχι επί της τελικής αξίας της σύμβασης.
2. Αύξηση των ορίων των απευθείας αναθέσεων από τα 20.000 στα 60.000 ευρώ για τα έργα και στα 30.000 ευρώ για προμήθεια αγαθών, υπηρεσιών και μελέτες. Μέχρι σήμερα το όριο ήταν στα 20.000 ευρώ για τα έργα και τις μελέτες ενώ οι ανάδοχοι επιλέγονταν με κλήρωση μεταξύ υποψηφίων. Αν κάποια επιχείρηση πάρει μια απευθείας ανάθεση δε μπορεί να πάρει νέα απευθείας ανάθεση από τον ίδιο κρατικό φορέα για 12 μήνες.
3.  «Πριμ ταχύτερης ολοκλήρωσης έργου» σε εργολάβους που επισπεύδουν την κατασκευή μέχρι και κατά 10% του αρχικού χρονοδιαγράμματος. Το πριμ αφορά έργα εντός των κοινοτικών οδηγιών και δεν μπορεί να υπερβαίνει το 5% της σύμβασης πριν τον ΦΠΑ.
4. Ειδικές προβλέψεις ώστε να επιταχυνθούν τα μεγάλα έργα εθνικής σημασίας. Προβλέπεται ακόμα και η εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν στις ιδιωτικές επενδύσεις για την ταχύτερη δημοπράτησή τους.
5. Οι αναθέτουσες αρχές είναι πλέον υποχρεωμένες να αναρτούν τις μελέτες για έργα προϋπολογισμού άνω του ενός εκατ. ευρώ τουλάχιστον δύο μήνες πριν την προκήρυξη.
6. Ενισχύεται το σύστημα υλοποίησης έργων με «μελέτη – κατασκευή», με στόχο να επιταχύνεται η έναρξη δημοπράτησης ενός έργου.
7. Για να επιταχυνθούν οι διαγωνισμοί προβλέπεται πως η δημοπράτηση μπορεί να ξεκινήσει πριν την περιβαλλοντική αδειοδότηση ενός έργου, αρκεί να ολοκληρωθεί πριν την ανακήρυξη αναδόχου, υπό τον όρο οι περιβαλλοντικοί όροι να μην μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου.
8. Πρόσθετοι λόγοι καταπτώσεων εγγυητικών επιστολών συμμετοχής ώστε να περιοριστούν τα φαινόμενα εταιρειών που συμμετέχουν σε διαγωνισμούς μόνο και μόνο για να αποκτήσουν πρόσβαση σε στοιχεία (π.χ. προσφορές) ανταγωνιστών τους.
9. Εισάγεται ο θεσμός της επίβλεψης των δημοσίων έργων και από πιστοποιημένους ιδιωτικούς οικονομικούς φορείς. Πρόκειται για θέμα που έχει προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις από δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες.
10. Προβλέπεται η υποχρέωση του αναδόχου ενός δημοσίου έργου να ελέγξει, με δική του ευθύνη, τη μελέτη και να προτείνει εγκαίρως αλλαγές γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα κληθεί να την υλοποιήσει, χωρίς να μπορεί να επικαλεστεί λάθη εκ των υστέρων.
11. Καθιερώνεται η ευθύνη του αναδόχου για την ακρίβεια των επιμετρήσεων και προβλέπονται συγκεκριμένες ποινές ανάλογα με το επίπεδο σφαλμάτων, την αλήθεια των δηλώσεων που κατέθεσε ο εργολάβος, κ.α. Σύμφωνα με το υπουργείο «η Διευθύνουσα Υπηρεσία απαλλάσσεται από υποχρεώσεις, στις οποίες δεν μπορούσε να ανταποκριθεί με αποτέλεσμα να προκύπτουν δυσμενή αποτελέσματα για το Δημόσιο, λόγω αυτοδίκαιων εγκρίσεων. Η υποβολή των επιμετρήσεων από τον ανάδοχο γίνεται πλέον κανόνας και συνοδεύεται με αυξημένη ευθύνη ως προς την αλήθεια αυτών, με στόχο να επιταχυνθεί η πληρωμή των λογαριασμών».
12. Προβλέπεται προσφυγή στη διαιτησία για διαφορές μεταξύ αναθέτουσας αρχής και αναδόχου για έργα άνω των 10 εκατ. ευρώ. Για έργα κατώτερου προϋπολογισμού, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου.
13. Καθιερώνεται Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (ΕΣΤΙΜ-ΤΕΜ) το οποίο αποτελεί σύνολο εναρμονισμένων αρχών, κανόνων, μεθόδων και εργαλείων που υποστηρίζουν, μέσω του διαδικτύου, τον προγραμματισμό, σχεδιασμό, καθώς και την κατασκευή και λειτουργία των τεχνικών έργων.
14. Προβλέπεται αυτοδίκαιη λύση της σύμβασης μετά την πάροδο 24 μηνών από τη λήξη του συμβατικού χρόνου για συμβάσεις μελετών. Έτσι εκτιμάται πως θα σταματήσει η σημερινή κατάσταση όπου δεκάδες μελέτες καθυστερούν για πέντε και δέκα χρόνια χωρίς ευθύνη των αναδόχων αλλά εξαιτίας αποφάσεων της διοίκησης.
15. Καταργούνται οι κληρώσεις για την ανάδειξη των επιτροπών, που επέφεραν υπερβολικές καθυστερήσεις στην διεξαγωγή των διαγωνισμών. Σήμερα πολλά μέλη επιτροπών αδιαφορούν, δεν εμφανίζονται στις συνεδριάσεις και οι διαγωνισμοί καθυστερούν.
16. Προωθείται σειρά ρυθμίσεων αφορά τη λειτουργία, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ).
17. Προβλέπεται ο εκσυγχρονισμός και η ψηφιοποίηση διαδικασιών. Ειδικότερα, καθιερώνεται η υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου του έργου, σε ελεύθερο λογισμικό ευρείας χρήσης.
18. Καταργείται η υποχρέωση ετήσιας κατάρτισης καταλόγου για την δυνατότητα απευθείας ανάθεσης μελετών, προμηθειών και έργων, κάτι που ήταν πάγιο αίτημα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) επειδή θεωρούσαν πως στην πραγματικότητα «τους έδενε τα χέρια στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν ακόμα και δαπάνες μικρών συμβάσεων». Πρόκειται για άλλο ένα θέμα που προκαλεί αντιδράσεις από όσους θεωρούν πως οι δήμοι δεν φημίζονται για το επίπεδο διαφάνειας.
19. Επεκτείνεται η χρήση των προκαταρκτικών διαβουλεύσεων μεταξύ μιας αναθέτουσας αρχής και των τεχνικών εταιρειών ή γραφείων μελετών για έργα ή μελέτες συγκεκριμένου προϋπολογισμού.
20. Προβλέπεται πως σε περίπτωση ισοδύναμων προσφορών θα επιλέγεται η προσφορά με την υψηλότερη βαθμολογία τεχνικής προσφοράς αντί της υφιστάμενης δυνατότητας της αναθέτουσας αρχής να επιλέγει είτε την προσφορά με την υψηλότερη βαθμολογία τεχνικής προσφοράς είτε αυτή με τη χαμηλότερη τιμή, προκειμένου να προκρίνεται η ποιότητα έναντι της τιμής όπως προβλέπεται και από το σχετικό κριτήριο ανάθεσης.