Ανατροπή στην οικονομία με το δεύτερο κύμα πανδημίας

Τις βασικές υποθέσεις της κυβέρνησης για την ύφεση του 2020 και την ανάκαμψη του 2021 ανατρέπει το δεύτερο κύμα της πανδημίας, που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και φέρνει όλο πιο αυστηρά περιοριστικά μέτρα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας. Το ποσοστό της ύφεσης φέτος κινείται προς διψήφιο αριθμό, ανατρέποντας και το σχεδιασμό για το έλλειμμα και ασκώντας πίεση για σημαντικές αλλαγές στο σχέδιο του προϋπολογισμού, που θα κατατεθεί τον Νοέμβριο στη Βουλή.

Η μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων και η πίεση που ασκείται στο σύστημα υγείας της χώρας από την αύξηση των διασωληνωμένων ασθενών ασκούν πιέσεις ανατροπής της οικονομικής πολιτικής, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση επιδιώκει με κάθε τρόπο να αποφύγει ένα καταστροφικό για την οικονομία, δεύτερο γενικό lockdown. Ήδη, όμως, ο κλοιός των περιοριστικών μέτρων σφίγγει διαρκώς, ενώ άρχισε και η επιβολή μέτρων καραντίνας σε τοπικό επίπεδο (Κοζάνη).

Το προσχέδιο προϋπολογισμού που κατατέθηκε στη Βουλή βασίζεται σε μάλλον αισιόδοξες προβλέψεις για το ΑΕΠ, καθώς εκτιμάται ότι η ύφεση φέτος θα είναι 8,2%, ενώ το 2021 θα υπάρξει δυναμική ανάκαμψη του ΑΕΠ κατά 7,5%, με συνδρομή 2% από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Το Business Daily έχει ήδη επισημάνει ότι πρόκειται για μια πρόβλεψη με υψηλό βαθμό κινδύνου.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αμφισβήτησε τις προβλέψεις της κυβέρνησης αυτή την εβδομάδα, ενώ ακόμη πιο «ηχηρό» ήταν το «καμπανάκι» από την Τράπεζα της Ελλάδος, που εξέφραζε ως τώρα συγκρατημένη αισιοδοξία ότι δεν θα επιβεβαιωνόταν το δυσμενές της σενάριο για το ΑΕΠ:

1. Το Ταμείο, με τη δημοσίευση της αναθεωρημένης έκθεσης προβλέψεων για την παγκόσμια οικονομία (World Economic Outlook), επέμεινε στην πρόβλεψή του για ύφεση φέτος κοντά σε διψήφιο ποσοστό. Εκτιμά, ειδικότερα ότι φέτος η συρρίκνωση του ΑΕΠ θα είναι 9,5%, ενώ για το 2021 εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι μόλις 4,1%. Η ελληνική οικονομία θα έχει, σύμφωνα με το Ταμείο, αρκετά χειρότερες επιδόσεις από την οικονομία της ευρωζώνης, όπου το ΑΕΠ φέτος προβλέπεται να μειωθεί κατά 8,3%, ενώ το 2021 αναμένεται αύξηση κατά 5,2%. Σε ό,τι αφορά το μακροπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, ένα δείκτη που έχει μεγάλη σημασία και για την εξέταση της βιωσιμότητας του χρέους, το Ταμείο παραμένει εξίσου απαισιόδοξο, όσο ήταν και το 2015, όταν εξέδωσε την έκθεση όπου αναγνώριζε ότι το ελληνικό χρέος δεν ήταν πλέον βιώσιμο. Παρά τις μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει, ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, έχει «κολλήσει» σε μόλις 1%.
2. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, τόνισε (μιλώντας στα «Νέα») ότι οι πολίτες τηρούν τις συστάσεις των ειδικών και «αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι δεν θα οδηγηθούμε σε ένα γενικευμένο lockdown». Υπογράμμισε, όμως, ότι «μια ενδεχόμενη επιδείνωση της πανδημίας που θα συνοδευόταν από περισσότερο περιοριστικά μέτρα το τέταρτο τρίμηνο του 2020 θα μπορούσε να φέρει την οικονομία πιο κοντά στο δυσμενές σενάριο των προβλέψεων της Τράπεζας της Ελλάδος, δηλαδή πτώση της δραστηριότητας κατά 9,4% το 2020 και πιο ισχνή ανάκαμψη το 2021».

Πρόκειται για μια πολύ σημαντική επισήμανση από το διοικητή της ΤτΕ, που δείχνει και πώς έχουν μεταβληθεί προς το χειρότερο μέσα σε περίπου ένα μήνα οι εκτιμήσεις της κεντρικής τράπεζας για την ύφεση. Στις 22 Σεπτεμβρίου, μιλώντας σε εκδήλωση του Κύκλου Ιδεών, ο κ. Στουρνάρας είχε σημειώσει πως ήδη οι νεότερες, τότε, εκτιμήσεις της ΤτΕ έδειχναν ύφεση 7,5% το 2020 στο βασικό σενάριο, από 5,8% προηγουμένως, ενώ το δυσμενές σενάριο παρέμενε στο -9,4%. Έτσι, σε μια μικρή χρονική περίοδο, όπου όμως έγινε η αποτίμηση της πολύ κακής χρονιάς στον τουρισμό και υιοθετήθηκε νεότερη πρόβλεψη για την επίδραση του δεύτερου κύματος της πανδημίας, ο δείκτης των προβλέψεων της ΤτΕ μετακινήθηκε από το αρχικό, αισιόδοξο -5,8% στο πλέον απαισιόδοξο -9,4%.

Το έλλειμμα και η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς

Οι ανατροπές στις προβλέψεις για την ανάπτυξη κλονίζουν τη βάση επί της οποίας έχει στηριχθεί η δημοσιονομική πολιτική για το 2020 και το 2021, καθώς ασκούν πίεση διεύρυνσης των ελλειμμάτων και διόγκωσης του χρέους, την ώρα που έχει αρχίσει η συζήτηση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για την οικονομική πολιτική του 2021, που θα απεικονισθεί στην τελική μορφή του σχεδίου προϋπολογισμού.

Σύμφωνα με πληροφορίες, παρά το γεγονός ότι τυπικά δεν υπάρχει και το 2021 δέσμευση για την εφαρμογή των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, οι θεσμοί ανησυχούν για τη βιωσιμότητα του χρέους, το οποίο σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ θα ξεπεράσει το 200% το 2020 και το 2021, για αυτό και έχουν ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση να αποσύρει τον επόμενο χρόνο τα περισσότερα έκτακτα μέτρα στήριξης της οικονομίας, ώστε να πέσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μηδέν το πρωτογενές έλλειμμα.

Η κυβέρνηση, ευθυγραμμιζόμενη με αυτές τις υποδείξεις, έχει προβλέψει στο προσχέδιο του προϋπολογισμού ότι το πρωτογενές έλλειμμα θα πέσει τον επόμενο χρόνο στο 1% του ΑΕΠ από 6,2% φέτος. Όμως, δέχεται πλέον πίεση προς δύο αντίθετες κατευθύνσεις, καθώς:

• Η επιδείνωση των προβλέψεων για το ΑΕΠ, λόγω της πανδημίας, φαίνεται ότι απομακρύνει τον προϋπολογισμό αρκετά από το στόχο για έλλειμμα μόλις 1%, κάτι που σημαίνει ότι, εάν επιδιώξει η κυβέρνηση παρ’ όλα αυτά να τον επιτύχει, θα πρέπει και να παρουσιάσει τα αντίστοιχα περιοριστικά μέτρα.
• Από την άλλη, οι συνθήκες ασφυξίας που διαμορφώνονται στην πραγματική οικονομία πιέζουν την κυβέρνηση να παρατείνει, σε κάποιο βαθμό, τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών και το 2021, κάτι που, σύμφωνα με ένα μετριοπαθές σενάριο, θα ανέβαζε το πρωτογενές έλλειμμα προς το 3% του ΑΕΠ.

Το μόνο παρήγορο σε αυτή τη δύσκολη συζήτηση για τον οικονομικό σχεδιασμό του 2021 είναι ότι η κυβέρνηση, χάρη στα μέτρα στήριξης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, διατηρεί πρόσβαση στην αγορά ομολόγων με πολύ χαμηλό κόστος, καθώς η απόδοση του 10ετούς ομολόγου στη δευτερογενή αγορά διαμορφώνεται σταθερά χαμηλότερα από 1%. Αυτή είναι και η μόνη θετική παράμετρος στην εξίσωση της βιωσιμότητας του χρέους, στις συζητήσεις με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς που θα γίνουν το επόμενο διάστημα.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στόχος του οικονομικού επιτελείου θα είναι να εξασφαλίσει από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας για την οικονομική πολιτική του 2021, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα μιας συμφωνημένης εκ των προτέρων αύξησης του ελλείμματος, προκειμένου να «χωρέσουν» πρόσθετα μέτρα στήριξης της οικονομίας. Μένει να φανεί, το επόμενο διάστημα, αν οι θεσμοί θα δείξουν την αναγκαία κατανόηση.